Lelo nobe kwitabijepo amba shi bantu i ba majika-kanwa, nabya umbikalo o-onso wa muntu ukekala enka wa majika-kanwa? Shi bidi namino, nankyo umbikalo wampikwa’mo majika-kanwa ke ukalupukapo mu muzo wa muntu. Bible witulombola uno umbikalo amba—i Bulopwe bwa Leza, ke umbikalo mwine Yesu waāfundije balondi bandi kulombela kadi.—Mateo 6:9, 10.

Bulopwe bwa Leza i umbikalo udi’ko bine uludikila tamba momwa mūlu. Bukapingakena pa imbikalo yonso ya bantu. (Ñimbo 2:8, 9; Kusokwelwa 16:14; 19:19-21) Mu madyese akaleta Bulopwe ku muzo wa muntu mubadilwa ne kupwija majika-kanwa a imbikalo. Tala bintu bisamba bya Bulopwe bitukulupija namino.

MWANDA: Imbikalo ya bantu imwenanga misokwe mu bana babo ba kibundi, divule dine kupityila ku bitanshi ne mingilo. Kuno kuvula kwa lupeto kubwanya kulengeja bakulumpe ba lupusa kwiba, bakwabo nabo betabija majika-kanwa a boba basaka kwibatyepeleja’ko lupoto lwa bitanshi nansha lwa mikanda mikwabo ya leta. Bipa bibwanya kulupuka’ko—leta ukakandija lupoto lwa bitanshi mwanda wa kusaka kujokeja lupeto lujimina, ne kino kivudijanga bininge majika-kanwa. Mu ngikadilo pamo bwa ino, bantu bampikwa budimbidimbi babwanya kususuka bininge.

KUPWIJA MWANDA: Bulopwe bwa Leza butambulanga bukomo kudi Leza mwinē bukomo bonso, Yehova. * (Kusokwelwa 11:15) Kebusakilwapo kupotwa bitanshi, ebiya ke bwingila mingilo. Inoko, “bukomokomo” bwa Leza ne buntu bwandi bwampikwa kwisakila bitukulupija amba Bulopwe bukavuija bisakibwa bya babikalwa bonso.—Isaya 40:26; Ñimbo 145:16.

MWANDA: Susan Rose-Ackerman utelelwe mu kishinte kibadikile unena’mba, bukomo bulongwa mwanda wa kupwija majika-kanwa “bufwaninwe kushilwila kungala.” Bantu i bakomenwe kukulupila imbikalo kitatyi kyoilonga bukomo bwa kupwija majika-kanwa mu bampulushi nansha ke ku boba bengilanga ku mikalo ya ntanda, inoko ilekele majika-kanwa mu bukata mwa bakatampe babo. Kadi nansha shi muludiki i muyampe namani i mupyane kubulwa kubwaninina. Enka munena Bible amba, “panopanshi kepadipo moloke, ulonga biyampe.”—Musapudi 7:20.

KUPWIJA MWANDA: Na kwishila na bantu bampikwa kubwaninina, Yesu Kidishitu, mwine utongelwe na Leza bu Muludiki wa Bulopwe, kabwanyapo kutompibwa kulonga kintu kibi. Yesu wālombwele kino kitatyi kyaāpelele majika-kanwa makatampe awāpelwe—ke “malopwe onso a ntanda ne ntumbo yao” kadi. Yesu wālailwe kupebwa bino bintu kupityila ku kilongwa kya butōtyi bwa bubela bwa kutōta Dyabola, muludiki wa ino ntanda. (Mateo 4:8-10; Yoano 14:30) Nansha ke kitatyi kyāsuswilwe Yesu kufika ne ku kwipaibwa, wādi usumininwe kulama bululame bwandi, wāpela kutoma bintu bikolwañana mwanda wa kulwa na misanshi kadi ne kumulengeja aleke kwiivwana. (Mateo 27:34) Potwisamba pano, Yesu wājokejibwe mu būmi bwa kokwa kūlu na Leza, i mulombole amba i muludiki ubwenye bisakibwa bya kuludika Bulopwe.—Fidipai 2:8-11.

MWANDA: Mu matanda mavule muloñwanga mavote kyaba ne kyaba, mene alengejanga bantu batonge patōkelela bakatampe ba lupusa ba majika-kanwa. Bubine i buno amba, makampanye ne mavote ekalanga a majika-kanwa, nansha ke mu matanda mashidimuke  mene. Kupityila ku bintu biletwa pa kampanye ne bilongwa bikwabo, bampeta babwanya kwikala na lupusa lukatampe pa bakatampe ba lupusa badi’ko ne bakaya’ko.

Zuji John Paul Stevens wa ku Kidye Kikatampe kya mu États-Unis walembele amba, kuno kuzakaja “kekwikalangapo na lupusa’nka pa kyepelo ne ngikadilo ya Umbikalo, ino kwikalanga ne na lupusa pa kikulupiji kya bantu beukulupile.” O mwanda ke kya kutulumukapo shi bantu bavule kujokoloka ntanda yonso badi na mulangwe wa amba malongolodi a politike o mene adi na majika-kanwa kutabukidila.

KUPWIJA MWANDA: Bulopwe bwa Leza kebudipo na kampanye nansha bwivi bwa mavote mwanda i buludiki bushimatyije kadi bwa kulādila nyeke. (Danyele 7:13, 14) Muludiki wabo byatongelwe na Leza, kebusakilwapo kutongwa nansha kubikulwa na bantu. Kushimatyija kwabo kwitukwasha tukulupile amba bilongwa byobulonga i pa mwanda wa kamweno ka nyeke ka bantu.

MWANDA: Dibajinji, ubwanya kulanga amba kwingidija bijila bipya kubwanya kulemununa myanda. Inoko, bashayuka i bamone amba kuvudija bijila ko kwine kuletanga mikenga ya majika-kanwa. Kadi, bine bijila bidi’ko mwanda wa kutyepeja majika-kanwa bilombanga bintu bivule kutabuka’ko bine byobalonga.

KUPWIJA MWANDA: Bijila bya Bulopwe bwa Leza i bitabuke bininge bijila bya imbikalo ya bantu. Kimfwa, pa kyaba kya kuleta lunkunkwa mulongo lwa bijila, Yesu aye wāletele kyokya kitwa divule bu Kijila Kitabukile Bulēme. Wānene amba: “Bintu byonso byomusaka bantu bemulongele, banwe nenu mufwaninwe kwibalongela’byo.” (Mateo 7:12) Kunena’tu patōkelela, bijila bya Bulopwe bimanine pa kukanina kwa mutyima ne pa bilongwa. Yesu wānene amba: “Sanswa mukwenu mowisanshilwe abe mwine.” (Mateo 22:39) Na bubine, Leza mwine ubandilanga mutyima wa muntu, ubwanya kutweja’mo bino bijila.—1 Samwele 16:7.

MWANDA: Mwanda mukatampe ufyeme mu majika-kanwa i makomwa-meso ne kwisakila. Divule dine bakatampe ba lupusa ne bene kibundi bamwekejanga ino ngikadilo imbi. Kupomoka kwa mangajini makatampe a mu Seoul alombwelwe mu kishinte  kibadikile, i pa mwanda bakatampe ba lupusa baitabije majika-kanwa ebapele bakulumpe ba kaji bene badi bayukile amba kutyiba milomo kwadi kwa kulomba lupeto lutyetye pa kyaba kya kwingidija bingidilwa bine bifwaninwe kubaka nabyo ne kulēmeka bijila bya lūbako.

Pa kusaka kupwa majika-kanwa, bantu bafwaninwe kufundijibwa kukomena kukanina kwa mutyima kwine kwibatononanga bekale na makomwa-meso ne kwisakila. Inoko, imbikalo ya bantu keisakangapo kadi keidipo na bukomo bwa kuleta bufundiji bwa uno muswelo.

KUPWIJA MWANDA: Bulopwe bwa Leza bupwijanga majika-kanwa kushilwila ku nsulo yao na kufundija bantu muswelo wa kukomena kukanina kubi kwa mutyima kwine kwialengeja. * Buno bufundiji bwibakwashanga ‘bekale kebadi bapya mu mulangilo wabo mwinemwine.’ (Efisesa 4:23) I befunde kupingakanya makomwa-meso ne kwisakila na kuloelelwa mu byobadi nabyo ne kuta mutyima ku tumweno twa bakwabo.—Fidipai 2:4; 1 Temote 6:6.

MWANDA: Nansha ke mu ngikadilo miyampe ne na bufundiji buyampe bwa mu mwikadilo, bantu bamo bakatonga kwikala ba budimbidimbi ne ba kuketwa milomo. Bashayuka i betabije amba kino kyo akyo kilengeja imbikalo ya bantu ikomenwe kupwija majika-kanwa. Kintu kikatampe kyotubwanya kukulupila i kino amba majika-kanwa ne bukomo bwao bwa kyoneja bibwanya kupwa.

KUPWIJA MWANDA: Kitango kya Bumo bwa Mizo Mwanda wa Kupwa Majika-kanwa kinena’mba, pa kupwa majika-kanwa, imbikalo ifwaninwe kwikala na “bululame, kubulwa budimbidimbi ne na kiselwa.” Kino byokidi kitungo kiyampe, ino Bulopwe bwa Leza abo ke buletangapo’tu enka ino ngikadilo kete—bulombanga’yo ne ku babikalwa babo bene. Bible unena’mba, “ba makomwa-meso” ne “bambepai” kebakapyanapo Bulopwe.—1 Kodinda 6:9-11; Kusokwelwa 21:8.

Bantu babwanya kwifunda kukōkela ino misoñanya ya peulu, enka na mwālongele’kyo bene Kidishitu babajinji. Kimfwa, kitatyi kyādi kekisake mwana wa bwanga wa dijina dya bu Shimona kupota mushipiditu ujila ku batumibwa, abo bāpelele majika-kanwa ne kumusapwila amba: “Wisāse kino kibi kyowalonga.” Shimona pa kumona kyaka kyādi mu kusakasaka kwandi kubi kwa mutyima, wānene batumibwa balombele pangala pandi mwanda wa akomene uno mushipiditu.—Bilongwa 8:18-24.

Nansha shi wikale wa muzo’ka, udi na mukenga wa kwikala mubikalwa wa Bulopwe bwa Leza. (Bilongwa 10:34, 35) Mpangiko ya bufundiji iletwa na Bulopwe—mine idi’ko dyalelo pano pa ntanda ponso—ikakulombola kya kulonga. Batumoni ba Yehova bakasangela kukulombola mpangiko ya mwifundilwanga Bible ku bitupu, mine ibwanya kukusela nansha minite’tu dikumi ku yenga. Kadi, ukefunda bintu bivule bitala pa “myanda miyampe ya Bulopwe bwa Leza,” kubadila’mo ne muswelo obukapwija majika-kanwa a imbikalo. (Luka 4:43) Tukwita wisambe na Batumoni ba Yehova ba mu kyenu kibundi nansha kutwela pa Diteba dyetu dya Entelenete dya jw.org