Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

NUIDIKIJE DITABUJA DIABU | SALA

‘Wewe udi mukaji muimpe kumona’

‘Wewe udi mukaji muimpe kumona’

SALA uvua muimane munkatshi mua nzubu utangila eku ne eku. Fuanyikijabi mukaji wa mu Asie muikale ne mêsu mimpe mafike amba bualu. Udiku umueneka ne kadibungama anyi? Bikalabi nanku, kabivua bikole bua kumvua tshivuaye mubungamine to. Nzubu eu uvua umuvuluija malu a bungi. Yeye ne Abalahama, bayende uvuaye munange, bakavua bapitshishe matuku a bungi a disanka mu nzubu eu. * Bakavua bamuvuije muaba wabu wa kusombela.

Bavua basombele mu Ula, tshimenga tshia bubanji tshivua tshiuwule tente ne bansenda, bena midimu ya bianza, ne bangenda mushinga. Nunku bavua bushuwa ne bintu bia bungi. Kadi nzubu wa Sala uvua ne mushinga kudiye kupita dikala patupu muaba wa kulamina bintu biende. Muomu emu, yeye ne bayende bakavua benzamu bidimu bia bungi bia masanka ne ntatu. Bakavua basambidilamu Yehowa, Nzambi wabu uvuabu banange, misangu ne misangu. Malu aa ke avua menze bua Sala anange muaba au.

Kadi Sala uvua muitabe bua kushiya bintu bionso bivuaye muibidilangane nabi. Nansha mukavuaye pamuapa ne bidimu bitue ku 60, uvua ne bua kuya miaba ivuaye kayi mumanye ne kubanga nsombelu muwule tente ne njiwu ne ntatu, kayi ne ditekemena dia kupingana kabidi. Ntshinyi tshivua tshimufikishe ku dishintulula nsombelu wende bikole nunku? Ntshinyi tshidi ditabuja diende ditulongesha lelu?

“UMBUKA MU DITUNGA DIENU”

Sala uvua pamuapa mukolele mu Ula. Lelu eu, tshimenga etshi ntshishale anu bibundubundu. Kadi mu tshikondo tshia Sala, mazuwa a bangenda mushinga avua enza ngendu pa mâyi ne mu minkoloji ya Musulu wa Pelata, alua ne bintu bimpe bia kupana bia kule mu tshimenga tshia bubanji etshi. Bantu bavua bapuila mu tujila tukese tua bibenda tua mu Ula, mazuwa akuyakanangana mu malobo ende, ne bintu bivua mu bisalu bipite bungi. Fuanyikijabi Sala ukolela mu tshimenga tshivua bantu bonso ne bia kuenza, ufika ku dimanya mêna a bantu ba bungi ba muomu. Bushuwa bobu pabu bakamuvuluka, bualu uvua mukaji muimpe kumona wa dikema. Uvua kabidi ne balela ba bungi mu Ula amu.

Sala mmumanyike mu Bible bua ditabuja diende dikole, kadi kadiyi dia kuitabuja nzambi ngondo uvuabu batendelela bikole mu Ula to. Tshibumba tshia nzambi eu tshivua tshimueneka mu tshimenga tshijima. Kadi Sala uvua utendelela Yehowa Nzambi mulelela. Bible kena uleja muvua Sala mupete ditabuja adi to. Tatuende uvua mutendeledi wa mpingu tshikondo kampanda. Nansha nanku, wakasedibua kudi Abalahama, muntu uvua mukuluende ku bidimu 10. * (Genese 17:17) Wakalua kumanyika bu “tatu wa bantu bonso badi ne ditabuja.” (Lomo 4:11) Bubidi buabu bakenza dibaka dimpe ne dikole, dibaka dia kanemu, diyukidilangana dimpe, ne lungenyi lua dieleshangana diboko mu ntatu. Kadi kupita bionso, bavua banange Nzambi wabu mu dibaka diabu bikole.

Sala uvua munange bayende bikole, ne bubidi buabu bavua basombele munkatshi mua balela babu mu Ula. Kadi abidi mmale asatu mmîpi, bakapeta bualu buvua bubatekeshe mu mikolo. Bible udi utuambila ne: Sala uvua “nkumba, kakadi ne muana nansha.” (Genese 11:30) Bua bantu ba tshikondo atshi, nsombelu wa Sala au uvua lutatu lua pa bualu. Kadi Sala wakashala mulamate Nzambi wende ne bayende. Lota, muana wa muanabu ukavua mufuishe tatuende, wakalua bushuwa bu muanabu. Nsombelu wakatungunuka too ne dituku diakalua malu onso kushintuluka.

Abalahama wakalua kudi Sala ne disanka kadiyi kuamba. Kavua mutekemene bualu buvua bufuma ku dienzeka to. Nzambi uvuabu batendelela uvua ufuma ku diyukila nende, mumumuenekele ne kumumuenekela, kakuyi mpata ku butuangaji bua muanjelu! Fuanyikijabi Sala, ushala mutangile bayende, umukonka ne disanka dionso ne: “Wakuambidi tshinyi? Ngambila koku!” Pamuapa Abalahama wakanji kusomba bua kukeba tshia kuamba; pashishe wakamuambila tshivua Yehowa mumuambile, wamba ne: “Umbuka mu ditunga dienu ne munkatshi mua balela bebe, ulue mu ditunga dingakuleja.” (Bienzedi 7:2, 3) Disanka adi dimane kukepela, bakelangana meji bua mudimu uvua Yehowa ubapesha. Bavua ne bua kushiya nsombelu muimpe wa basombele kaba kamue, kubanga kutambakana! Sala uvua mua kuenza tshinyi? Kakuyi mpata, Abalahama wakashala mumutangile. Uvuaku mua kuitaba bua kukuatshisha bayende mu dishintuluka dinene dia nsombelu wabu dia mushindu eu anyi?

Disungula divua Sala mua kuenza didi mua kuikala dienyi kutudi. Tudi mua kudiambila ne: ‘Nzambi katu muanji kundomba meme anyi mukajanyi bua kuenza bualu bua nunku to!’ Nansha nanku, tuetu bonso katuenaku kumpala kua disungula dia muomumue anyi? Tudi mu bulongolodi budi bunange bintu bia ku mubidi, budi mua kutusaka bua kuteka dikala ne nsombelu muimpe, bintu bia ku mubidi, anyi dijinga dia kuikala bimpe pa muaba wa kumpala. Kadi Bible udi utulomba bua kuenza disungula dikuabu: kukeba malu a mu nyuma kumpala, kusankisha Nzambi kumpala kua kudisankisha tuetu nkayetu. (Matayi 6:33) Patudi tuelangana meji a tshivua Sala muenze, tudi mua kudikonka ne: ‘Nensugule bua kuenza bualu kayi mu nsombelu wanyi?’

‘BAKAPATUKA MU DITUNGA’

Pavua Sala wenda usuika mabuki, wakapeta lutatu lua kumanya tshia kuambula ne tshia kushiya. Kavua mua kuambula tshintu tshivua tshipite bunene tshivua mpunda anyi tumelu kabiyi mua kuambula, tshintu tshivua mua kuikala katshiyi ne mushinga bua nsombelu wa ditambakana. Kakuyi mpata, bavua mua kuikala bapane bintu biabu bia bungi anyi babiabanye. Uvua kabidi ujimija bintu bimpe bia mu tshimenga, bu mudi: kuya mu tshisalu bipepele muvuaye mua kusumba biakudia, minyinyi, bimuma, bilamba, ne bintu bikuabu bivuaye ukengela anyi bivuaye nabi dijinga.

Ditabuja dia Sala diakamusaka bua kushiya nsombelu muimpe

Pamuapa bivua anu bikole bua Sala kushiyaye nzubu wende. Bikala nzubu wende au uvua bu nzubu ya mu Ula ivua bakebuludi ba bintu bia kale bapete, Sala uvua mua kuikala mujimije bimue bintu bimpe bitambe. Imue ya ku nzubu ayi ivua ne bibambalu bipite pa 12, mikale ne mâyi munda ne nkumba ne biowedi. Nansha nzubu wa mukese uvua mua kuikala ne musaka mukole, bimanu, ne tshiibi tshivuabu mua kukanga ne milonda. Ntenta uvuaku mua kubakuba kudi bivi mushindu wa buena eu anyi? Uvuaku mua kubakuba kudi ntambue, nkashama, urse, ne mbua ya ditu, nyama ivuaku bikondo abi mu maloba adi Bible utela anyi?

Kadi tudi mua kuamba tshinyi bua balela babu? Mbanganyi bavua Sala mua kushiya? Dîyi divua Nzambi mutume ne: “Umbuka mu ditunga dienu ne munkatshi mua balela bebe” ke divua mua kuikala ditambe kumuenza bibi. Bu muvuaye mukaji wa musangelu ne munange bantu, uvua mua kuikala ne bana babu ba balume ne ba bakaji, bana ba bana babu, batatuende mukaji, bamansebende, batatuende ne bamamuende mukuabu bavuaye mulamate bikole ne bavuaye kayi mua kumona kabidi. Kadi ku dituku ne ku dituku Sala uvua anu ne dikima, utungunuka ne kudilongolola bua luendu.

Nansha muvuaku malu avua atonda Sala, uvua usuika mabuki ne udilongolola bua kuya pavua dituku dia luendu dikumbana. Bu muvua Tela mfumu wa dîku, wakaya ne Abalahama ne Sala nansha mukavuaye ne bidimu bitue ku 200. (Genese 11:31) Kakuyi mpata, Sala uvua mua kuikala ne bia bungi bia kuenza bua kulama muledi wende mukulakaje au. Lota pende wakadisanga kudibu pavuabu batumikile Yehowa ne ‘bapatuke mu ditunga dia bena Kasada.’​—Bienzedi 7:4.

Bena luendu bakanji kuya ku Halana, mu kilometre mitue ku 960 ku nord batangile ku ouest, balonda musulu wa Pelata. Dîku adi diakasombela mu Halana bua tshikondo kampanda. Tela uvua mua kuikala musamine muaba eu, kayi ukumbana kuenza luendu lule. Bena mu dîku adi bakashala too ne pakafuaye ne bidimu 205. Tshikondo kampanda kumpala kua kutungunukabu ne luendu luabu, Yehowa wakakula kabidi ne Abalahama, umuambila kabidi bua kumbuka mu buloba abu ne kuya mu buloba buvua Yehowa ne bua kumuleja. Kadi musangu eu, Nzambi udi usakidila dilaya dia disanka edi: ‘Nenkuvuije tshisamba tshinene.’ (Genese 12:2-4) Kadi pavuabu bumbuke mu Halana, Abalahama uvua ne bidimu 75 ne Sala 65, ne kabavua ne muana to. Mmunyi muvua tshisamba mua kupatukila mu Abalahama? Uvua mua kusela mukaji mukuabu anyi? Mu tshikondo atshi, bantu ba bungi bavua ne tshilele tshia kusela bakaji ba bungi, nunku Sala uvua mua kuikala muelele bualu abu meji.

Nansha nanku, bakumbuka mu Halana, kuyabu. Kadi mona mpindieu bantu bavua nabu. Mu muyuki eu badi batuambila ne: dîku dia Abalahama diakaya ne bubanji buvuadi dipete, kabidi ne ‘bantu bonso bakapetabu mu Halana.’ (Genese 12:5) Bantu abu bavua banganyi? Bidi bimueneka ne: bavua bena mudimu. Kadi Abalahama ne Sala bavua mua kuikala bambila bantu bavua basue kubateleja malu avuabu bitabuje. Amue mumvuija a kale a bena Yuda adi aleja ne: bantu badibu batele mu mvese eu bavua kabidi bantu bavua bakudimune mutshima, badisange ne Abalahama ne Sala mu ditendelela Yehowa. Biobi nanku, ditabuja dikole dia Sala divua mua kuikala dienze bua amanye mua kutuisha bakuabu pavuaye ubambila malu a Nzambi wende ne ditekemena diende. Ebu mbualu bua tuetu kuelelangana meji, bualu tudi mu tshikondo tshidi ditabuja ne ditekemena bikepele bikole. Paudi ulonga bualu kampanda buimpe mu Bible, udiku mua kubuambila bakuabu anyi?

“WAKAYA MU EJIPITU”

Bobu bamane kusabuka musulu wa Pelata, pamuapa mu dia 14 ngondo wa Nisana 1943 K.B.B., bakaya batangile ku sud mu buloba buvua Yehowa mubalaye. (Ekesode 12:40, 41) Fuanyikijabi Sala ukudimuka utangila eku ne eku, bulengele bua buloba, miaba yabu mishilashilangane, ne kapepe kimpe kadimu bimukemesha. Yehowa wakamuenekela kabidi Abalahama pabuipi ne mitshi minene ya Mole, pabuipi ne Shekeme, musangu eu udi umuambila ne: “Nempe tunkanunuina tuebe buloba ebu.” Tshiambilu etshi: “tunkanunuina,” tshivua mua kuikala ne diumvuija dinene kudi Abalahama! Tshivua bushuwa tshimuvuluije budimi bua Edene muvua Yehowa mudianjile kuamba ne: kankanunuina kavua ne bua kubutula Satana dituku kampanda. Yehowa ukavua muambile Abalahama ne: tshisamba tshivua tshipatukila munda muende tshivua mua kukanguila bantu ba pa buloba bujima njila wa mabenesha.​—Genese 3:15; 12:2, 3, 6, 7.

Nansha nanku, dîku edi kadivua mua kupanga kupeta ntatu ya panu apa to. Tshiyole tshia nzala tshiakakuata buloba bua Kanâna, Abalahama kupangadijaye bua kuya ne dîku diende ku sud mutangile ku Ejipitu. Kadi wakajingulula ne: kuvua njiwu kampanda mu tshitupa tshia buloba atshi. Ke yeye kuambila Sala ne: ‘Tangila, ndi mumanye ne: wewe udi mukaji muimpe kumona, ne pakumona bena Ejipitu, bobu nebambe ne: Eu udi mukajende! Bobu nebanshipe meme, nebakushiye wewe ne muoyo. Ndi nkutendekena ne: Wambe biebe ne: Meme ndi muanabu wa bakaji, bua meme mpete diakalengele bua bualu buebe, ne mutshima wanyi wikale ne muoyo bua bualu buebe.’ (Genese 12:10-13) Bua tshinyi Abalahama wakenza dilomba dia pa buadi edi?

Abalahama kavua ni muena dishima ni muena buôwa bu mudi bamue bantu bamba to. Mu bulelela, Sala uvua muanabu wa bakaji wa tatuende. Abalahama uvua mumanye tshivuaye mulejile budimu abu. Abalahama ne Sala bavua bamanye ne: kakuvua bualu buvua ne mushinga wa bungi kupita bualu buvua Nzambi mulongolole bua kupatula kankanunuina ka pa buaku ne tshisamba mu Abalahama to, ke bualu kayi bukubi bua Abalahama buakalua ne mushinga wa bungi menemene. Bualu bukuabu, bintu bia kale bidi bileja ne: misangu ya bungi bantu bavua ne bukokeshi mu Ejipitu bavua banyenga bakaji ba bantu ne bashipa babayabu. Ke bualu kayi Abalahama wakenza malu ne meji, ne Sala wakatua dipangadika diende adi mpanda ne budipuekeshi buonso.

Katupa kîpi pashishe, malu akenzeka akajadika ne: Abalahama uvua mumanye tshivuaye utshinyina; bamue bakokeshi ba mu Ejipitu bakamona muvua Sala muikale ne mpala mulenga wa dikema nansha mukavuaye ne bidimu bia bungi. Bakambila Palô bualu bua mukaji au, ke yeye kutuma dîyi bua bamutuadilaye! Mbikole bua kudifuanyikijila kanyinganyinga kavua Abalahama naku anyi buôwa buvua Sala ne bua kuikala mumvue. Kadi bidi bimueneka ne: bakenzela Sala malu bu muenyi wa mushinga mukole, ki mbu mupika to. Pamuapa Palô wakalongolola bua kumuambisha ne kumukemesha ne bubanji buende, ne pashishe kumvuangana ne “muanabu wa balume” bua kumuselaye.​—Genese 12:14-16.

Fuanyikijabi Sala wenda utangidila ditunga dia Ejipitu pa dididishi dia dibalasa anyi lua mu lutanda. Mmunyi muvuaye mudiumvue pavuaye mudimone munyunguluka kabidi kudi bimanu, mubuikila kudi musaka ne muikale ne biakudia bitambe buimpe kumpala kuende? Nsombelu wa kantu ku bianza, pamuapa muimpe kupita nansha nsombelu uvuaye nende mu Ula, uvuaku mumulobeshe anyi? Elabi meji muvua Satana mua kuikala musanke bu Sala mukebe bua kulekela Abalahama, kuluaye mukaji wa Palô au! Kadi Sala kakenza bualu bua nanku nansha kakese. Uvua mulamate bayende, dibaka diabu, ne Nzambi bikole. Bu bantu bonso badi mu mabaka bikale ne lulamatu lua nunku mu buloba budi buwule tente ne tshiendenda ebu, bivua mua kuikala bimpe be! Udiku mua kuidikija lulamatu lua Sala mu malu audi wenzelangana ne bantu baudi munange ne balunda bebe anyi?

Nansha muvua Sala mupete mateta mu dibalasa dia Palô, uvua anu mulamate muena dibaka nende

Yehowa wakakuba mukaji munangibue eu, kutuminaye Palô ne bena mu nzubu muende bipupu. Pakamanya Palô ne: Sala uvua mukaji wa Abalahama, wakamupingaja kudi bayende ne wakalomba bua dîku diabu dijima diumbuke mu Ejipitu. (Genese 12:17-20) Ndisanka kayipu divua nadi Abalahama bua kupeta kabidi mukajende munanga! Vuluka ne: wakamuambila ne dinanga dionso ne: ‘Ndi mumanye ne: wewe udi mukaji muimpe kumona.’ Kadi wakanyisha bulengele bukuabu buvua nabu Sala, bulengele buvua kabuyi buimanyina anu pa tshimuenekelu tshia mpala wende to. Sala uvua ne bulengele bua munda budi Yehowa wanyisha bikole. (1 Petelo 3:1-5) Bulengele ebu ke budi yonso wa kutudi mua kukeba. Tuetu bateke malu a mu nyuma kumpala kua malu a ku mubidi, badienzeje bua kuyisha bakuabu malu a Nzambi atudi bamanye, ne balamate ku mikenji ya bikadilu bilenga ya Nzambi patudi tutuilangana ne mateta, netuidikije ditabuja dia Sala.

^ tshik. 3 Kumpala, mêna abu avua Abalama ne Salai, kadi mbamanyike bimpe mu mêna avua Yehowa mulue kubapesha.​—Genese 17:5, 15.

^ tshik. 8 Sala uvua muanabu ne Abalahama wa tatuende. Tela uvua tatuabu bonso babidi, kadi bavua bashilangane ku bamamu. (Genese 11:24) Nansha mudi dibaka dia nunku kadiyi dimpe lelu, mbimpe kuvuluka ne: malu avua mushindu mukuabu tshikondo atshi. Bantu batshivua pabuipi ne bupuangane buvua Adama ne Eva nabu kadi babujimije. Bua bantu ba mushindu au, kuselangana ne mulela wa pabuipi kakuvua anu bushuwa kukebesha ntatu ya mu mashi bua bana to. Kadi bidimu bitue ku 400 pashishe, bantu bakabanga kulala bidimu bungi bua muomumue ne bietu. Tshikondo atshi, Mikenji ya Mose ivua mikandike disangila dionso pankatshi pa balela ba pabuipi.​—Lewitiki 18:6.