1. Ndilongolola kayi divua nadi Yehowa bua dîku?

 PAKASANGISHA Yehowa Adama ne Eva mu dibaka, Adama wakaleja disanka diende mu diela kasala ka kumpalampala kakafundabu mu tshiena-Ebelu. (Genese 2:22, 23) Nansha nanku, Mufuki uvua ne bivule mu lungenyi kupita dipetesha bana bende ba pa buloba disanka patupu. Uvua musue ne: bena dibaka ne mêku benze disua diende. Wakambila bantu babidi ba kumpala aba ne: ‘Nulelangane, nukumbane ba bungi, nuuje buloba tente; nubukokeshe; nuikale ne bukokeshi ku mutu kua minyinyi ya mu mâyi, ne nyunyu ya mulu ne tshintu tshionso tshidi ne muoyo tshidi tshiendakana pa buloba.’ (Genese 1:28) Mmudimu kayi wa mushinga ne wa disanka! Ndisanka kayipu divuabu mua kuikala nadi buobu bine ne bana babu bavua ne bua kulua kuledibua bu Adama ne Eva benze disua dia Yehowa ne ditumikila dijima!

2, 3. Mmunyi mudi mêku mua kupeta disanka ditambe bunene lelu’eu?

² Lelu’eu, kabidi mêku adi atamba kuikala ne diakalenga padiwu akuata mudimu pamue bua kuenza disua dia Nzambi. Mupostolo Paulo wakafunda ne: “Dinemeka dia [“Nzambi,” NW], diodio didi ditulengelela ku bionso, bua padidio dikale ne dilaya dia muoyo, dia muoyo wa mpindiewu ne dia muoyo utshivuavua.” (1 Timotee 4:8, Mukenji Mulenga) Dîku didi ne bulamatshi kudi Nzambi didi dilonda buludiki bua Yehowa bu mudibu busanganyibua mu Bible nedipete diakalenga mu ‘nsombelu wa mpindieu.’ (Misambu 1:1-3; 119:105; 2 Timote 3:16) Nansha bikala muena dîku umuepele utumikila mêyi-maludiki a mu Bible, nsombelu udi mutambe kulengela kupita padiku kakuyi muntu nansha umue uatumikila.

 ³ Mukanda eu mmukonkonone mêyi-maludiki mavule a mu Bible adi ne dikuatshisha bua disanka mu dîku. Pamu’apa udi mumone se: amue a kudiwu mmambulula misangu mivule mu mukanda eu. Mbua tshinyi? Bualu malelela a bukole adi ne dikuatshisha bua disanka dia bonso mu malu mashilangane a nsombelu wa mu dîku. Dîku didi diditatshisha bua kutumikila mêyi-maludiki aa a mu Bible didi disokolola se: bulamatshi kudi Nzambi budi bushuwa ne ‘dilaya dia nsombelu wa mpindieu.’ Tuanjayiku kutangila tshiakabidi anayi a ku mêyi-maludiki aa a mushinga.

4. Bua tshinyi didikanda didi ne mushinga mukole mu dibaka?

⁴ Mukalenge Solomo wakamba ne: “Muntu udi kayi mumanye mua kudikanda udi bu musoko wakashimbulabo, udi kauyi ne ngumbu.” (Nsumuinu 25:28; 29:11) ‘Kukandika lungenyi luebe,’ kuleja didikanda, kudi ne mushinga mukole bua aba badi basue dibaka dia disanka. Didilekelela ku ngenyi ya kabutu, bu mudi tshiji ne dialakana dia buenzavi, nedikebeshe tshinyangu tshialomba bidimu bivule bua kutshijikija​—bu bikalatshi mene mua kujikijibua.

5. Mmunyi mudi muntu mupange bupuangane mua kudima didikanda, ne bidi ne bipeta kayi bilenga?

⁵ Bushuwa, kakuena ndelanganyi wa Adama udi mua kukanda mubidi wende wonso nkong. (Lomo 7:21, 22) Kadi, didikanda ndimuma dia spiritu. (Galatia 5:22, 23) Nunku, spiritu wa Nzambi neapatule didikanda kutudi bituikala tusambila bua ngikadilu eu, bituikala tutumikila mibelu miakanyine idi isanganyibua mu Mifundu, ne bituadisangisha ne bakuabu badi bamuleja ne kuepuka badi kabayi bamuleja. (Misambu 119:100, 101, 130; Nsumuinu 13:20; 1 Petelo 4:7) Nsombelu wa nunku neatuambuluishe bua ‘kunyema masandi,’ nansha patudi mu ditetshibua. (1 Kolinto 6:18) Netubenge tshikisu ne netuepuke bunuavi anyi netubutshimune. Ne netuandamune ne ditukija divule padibu patukeba matandu ne mu nsombelu  mikole. Bonso​—kusangisha ne bana—​ikalayiku nudima dimuma edi dia spiritu dia mushinga mukole.​—Musambu wa 119:1, 2.

6. (a) Mbulongame kayi bujadika kudi Nzambi pa bumfumu budiku? (b) Ntshinyi tshidi muntu ne bua kuvuluka bua bumfumu buende kutualabu disanka mu dîku diende?

⁶ Dîyi-diludiki dibidi dia mushinga ndianyisha bumfumu. Paulo wakumvuija bulongame buakanyine bua malu pakambaye ne: ‘Ndi musue bua numanye ne: mutu wa mulume yonso udi Kristo, ne mutu wa mukaji yonso udi mulume, ne mutu wa Kristo udi Nzambi.’ (1 Kolinto 11:3) Ebi bidi biumvuija ne: muntu mulume udi mulombodi wa dîku, mukajende udi mumuambuluishi wa bulamatshi, ne bana badi bakokela baledi babu. (Efeso 5:22-25, 28-33; 6:1-4) Nansha nanku, ushale kumanya ne: bumfumu budi bufikisha ku disanka anu padibu batumika nabu mu mushindu muakanyine. Balume badi ne nsombelu wa bulamatshi kudi Nzambi mbamanye se: kuikala mfumu ki nkuikala tshikokesha-nkaya. Badi bidikija Yezu, Mfumuabu. Nansha muvua Yezu ne bua kuikala “ku mutu kua bionso,” “kakuluila bua bantu bamukuatshile mudimu, wakuluila bua kubakuatshila mudimu.” (Bena Efeze 1:22, MMM; Matayo 20:28) Bia mushindu umue, mulume muena nkristo udi utumika ne bumfumu, ki mbua kudisankisha, kadi mbua kutabalela majinga a mukajende ne bana bende.​—1 Kolinto 13:4, 5.

7. Mmêyi-maludiki kayi ambuluisha mukaji bua kukumbaja mudimu wende mumupa kudi Nzambi mu dîku?

⁷ Ku luende luseke, mukaji udi ne nsombelu wa bulamatshi kudi Nzambi kêna ufuilakana ne bayende anyi ukeba kupita kumpala kuende. Udi ne disanka dia kuikala mumuambuluishi ne weleshangana nende maboko. Bible udi imue misangu wakula bua mukaji bu “muntu” wa bayende, uleja patoke ne: bayende udi mfumuende. (Genese 20:3, NW) Ku butuangaji bua dibaka udi ubuela mu bukokeshi bua ‘mikenji ya bayende.’ (Lomo 7:2) Kadi  kabidi, Bible udi umubikila ne: “muambuluishi” ne “mukumbaji.” (Genese 2:20, NW) Udi usakidila ngikadilu milenga ne nzanzu bidi bayende kayi nabi, ne udi umupetesha dikuatshisha dikengedibue. (Nsumuinu 31:10-31) Bible udi wamba kabidi ne: mukaji “mmuenzejanganyi wa mudimu,” eu udi wenza mudimu pamue ne mukuende. (Malaki 2:14, NW) Mêyi-maludiki aa adi ambuluisha mulume ne mukaji bua kujingulula muaba wa umue ne mukuabu ne kuenzelangana malu ne kanemu ne diangatangana ne mushinga.

8, 9. Umvuija amue mêyi-maludiki ambuluisha bonso mu dîku bua kuakaja makokeshi abu a diyukidilangana.

⁸ Mu mukanda eu mbazangike mushinga wa diyukidilangana misangu mivule. Mbua tshinyi? Bualu bitu bipepele bua kujikija ntatu padi bantu bakuatshilangana malu ne batelejangana. Bivua biamba biambulula ne: diyukidilangana ditu njila wa nseke ibidi. Muyidi Yakobo wakabileja mu mêyi aa: “Muntu yonso ikale ne lukasa ku diteleja, ne lujoko ku diakula.”​—Yakobe 1:19, MMM.

⁹ Bidi kabidi bia mushinga bua kuikala badimuke pa bidi bitangila ngakuilu wetu. Mêyi makole, a matandu, peshi a didiwulangana kaena umvuija diyukidilangana dimpe nansha. (Nsumuinu 15:1; 21:9; 29:11, 20) Nansha patudi tuamba bualu bujalame, bikalabu buamba ne luonji, ne lutambishi, anyi ne tshikama, mbufuane kutamba kuenzelangana bibi pamutu pa bimpe. Mêyi etu adi ne bua kuikala mashême, ‘matue bu luepu.’ (Kolosai 4:6) Mêyi etu adi ne bua kuikala bu “mamuma a tshiamu tshia or mu tshitekelu tshia argent.” (Nsumuinu 25:11) Mêku adi alonga mua kuyukidilangana bimpe adi enza tshidia tshinene matangile ku disanka.

10. Ndinanga dia mushindu kayi didi ne mushinga mukole mu dibaka?

¹⁰ Muaku “dinanga” udi umueneka misangu mivule mu  mukanda eu. Udiku uvuluka mushindu wa dinanga udibu batele bikole anyi? Mbia bushuwa se: dinanga dia ku mubidi (tshiena-Greke, eʹros) didi ne mushinga mu dibaka, ne mu mabaka adi alubuluka, disuangana ne bulunda bikole (tshiena-Greke, phi·liʹa) bitu bidiunda pankatshi pa mulume ne mukaji. Kadi dinanga mene didi ditambe mushinga ndileja kudi muaku wa tshiena-Greke a·gaʹpe. Edi ndinanga ditudi tudima bua Yehowa, bua Yezu, ne bua muntu netu. (Matayo 22:37-39) Ndinanga didi Yehowa muleje bukua-bantu. (Yone 3:16) Mbualu kayipu bua dikema bu mutudi mua kuleja dinanga dia mushindu’eu kudi muena dibaka netu ne kudi bana!​—1 Yone 4:19.

11. Mmunyi mudi dinanga dikuata mudimu udi utuala diakalenga dia dibaka?

¹¹ Mu dibaka dinanga edi dinene didi bushuwa “tshisuikidi tshipuangane tshia buobumue.” (Kolosai 3:14, NW) Didi disuika bena dibaka pamue ne dienza bua bajinge bua kuenzelangana tshidi tshitambe buimpe umue kudi mukuabu ne kudi bana. Padi mêku apetangana ne ntatu, dinanga didi diambuluisha mine aa bua kuyijikija mu buobumue. Padi bena dibaka benda bakulakaja, dinanga didi dibambuluisha bua kukuatshishangana ne kutungunuka ne kuanyishangana. “Dinanga . . . kadiena dikeba diakalenga diadio. . . . Dinanga didi dilekelelangana bionso, ditaba bionso, ditekemena bionso, [“ditantamena malu onso. Dinanga kaditu dipangila,” NW].”​—1 Bena Korente 13:4-8, MMM.

12. Bua tshinyi dinanga Nzambi kudi bena dibaka didi dikolesha dibaka diabu?

¹² Tshisuikidi tshia dibaka tshidi tshikole nangananga paditshi tshishindamene ki ng’anu pa dinanga pankatshi pa bena dibaka kadi kumpalampala pa dinanga bua Yehowa. (Muambi 4:9-12) Mbua tshinyi? Bualu, mupostolo Yone wakafunda ne: ‘Etshi ke tshidi dinanga dia Nzambi, bua se: tutumikile mikenji yende.’ (1 Yone 5:3) Nunku, bena dibaka badi ne bua kukela bana babu mu bulamatshi kudi Nzambi ki ng’anu bualu mbanange bana  babu bikole kadi mbualu ke tshidi dîyi-dituma dia Yehowa. (Dutelonome 6:6, 7) Badi ne bua kubenga tshiendenda ki ng’anu bualu mbanangangane kadi nangananga bualu mbanange Yehowa, ‘walumbuluisha bena masandi bajike ne bena masandi babake.’ (Ebelu 13:4) Nansha bikala muena dibaka umue ujudija ntatu mikole mu dibaka, dinanga bua Yehowa nedisake muena dibaka nende bua kutungunuka ne kulonda mêyi-maludiki a mu Bible. Bushuwa, mu mêku mudi dinanga dia umue ne mukuabu dishindamena pa dinanga bua Yehowa mudi disanka!

13. Mmunyi muambuluisha dipangadika dia kuenza disua dia Nzambi bua kutuishila mêsu pa malu adi ne mushinga bushuwa?

¹³ Nsombelu wa muena nkristo mujima mmuashila pa dienza disua dia Nzambi. (Musambu wa 143:10) Ke tshidi bulamatshi kudi Nzambi bumvuija bushuwa. Kuenza disua dia Nzambi nekuambuluishe mêku bua kulama mêsu matuishila pa malu a mushinga mukole. (Filipoi 1:9, 10) Tshilejilu, Yezu wakadimuija ne: “Ndi muvue kupandulula muana wa balume ne tatuende, wa bakaji ne  mamuende, mukaji wa muana ne mamuende muenu, baluishi ba muntu nebikale bena mu diku diende bine.” (Matewuse 10:35, 36, MMM) Mu diumvuangana ne didimuija dia Yezu, bavule ba ku bamulondi bende bakakengeshibua kudi bena mêku abu. Nnsombelu kayipu wa dibungama, ne wa kanyinganyinga! Nansha nanku, malanda ne bena dîku kaena ne bua kuikala ne mushinga kupita dinanga dietu bua Yehowa Nzambi ne bua Yezu Kristo. (Matayo 10:37-39) Bikala muntu unanukila ditantamena nansha kuikale buluishi bua bena dîku, bamuluishi badi mua kushintuluka padibu bamona bipeta bilenga bia bulamatshi kudi Nzambi. (1 Kolinto 7:12-16; 1 Petelo 3:1, 2) Nansha kabiyi bienzeke nunku, kakuena tshintu tshimpe tshia mutantshi mule tshitudi mua kupeta pa dilekela kusadila Nzambi bua buluishi.

14. Mmunyi muambuluisha dijinga dia kuenza disua dia Nzambi bua baledi kuenzabu muabu muonso bua diakalenga menemene dia bana babu?

¹⁴ Kuenza disua dia Nzambi nekuambuluishe baledi bua kuangata mapangadika makane. Tshilejilu, mu amue matunga baledi batu bela meji ne: bana badi bu mfranga mitekesha, ne badi beyemena kudi bana babu bua kubakuba mu bukulakaje buabu. Nansha mudibi biakane ne bikumbanyine bua bana bakulumpe kukuba baledi babu bakulakaje, lungenyi elu kaluena ne bua kusaka baledi bua kuludika bana babu ku nsombelu wa dikeba dinekesha dia bintu bia ku mubidi. Baledi kabena benzela bana babu bimpe bikalabu babakolesha ne lungenyi lua kuangata bintu bia ku mubidi ne mushinga kupita bintu bia mu nyuma.​—1 Timote 6:9.

15. Mmunyi muvua mamuende wa Timote, Enika, muikale tshilejilu tshilenga tshia muledi wakenza disua dia Nzambi?

¹⁵ Tshilejilu tshimpe pa bualu ebu ntshia Enika, mamuende wa mulunda wa Paulo nsonga Timote. (2 Timote 1:5) Nansha muvuaye musedibue kudi muntu uvua kayi muena kuitabuja, Enika, pamue ne kakuende mukaji wa Timote Loyise, bakalubuluka pa kukolesha Timote  bua kuipatshilaye bulamatshi kudi Nzambi. (2 Timote 3:14, 15) Pakakola Timote, Enika wakamupa dianyisha bua kumbukaye ku nzubu ne kutuadija mudimu wa diyisha Bukalenge bu misionere nyanende wa Paulo. (Bienzedi 16:1-5) Ndisanka kayipu divuaye nadi pakalua muanende wa balume misionere wa kuanyina! Lulamatu luende kudi Nzambi luakaleja bulenga bua nkoleshilu wende wa ku buana. Bushuwa, Enika wakapeta disankishibua pa kuteleja luapolo ya mudimu wa Timote wa bulamatshi, nansha muvuaye pamu’apa umujinga ku nzubu.​—Filipoi 2:19, 20.

16. Bu muana, ndiditatshisha kayi diakane diakaleja Yezu, kadi tshipatshila tshiende tshia kumpala tshivua tshinyi?

¹⁶ Yezu uvua mukolele mu dîku dia bena Nzambi ne, pakakulumpaye, wakaleja diditatshisha diakane bua mamuende. (Luka 2:51, 52; Yone 19:26) Nansha nanku, tshipatshila tshia kumpala tshia Yezu tshivua tshia kukumbaja disua dia Nzambi, ne buende yeye disua edi divua dikongoloja kunzuluila bukua-bantu njila wa muoyo wa kashidi. Wakenza nunku pakafilaye muoyo wende mupuangane wa bumuntu bu tshia-bupikudi bua bukua-bantu bena mpekatu.​—Mâko 10:45; Yone 5:28, 29.

17. Mmatekemena kayi a butumbi avua nsombelu wa bulamatshi wa Yezu munzuluile aba badi benza disua dia Nzambi?

¹⁷ Kunyima kua lufu lua Yezu, Yehowa wakamujula ne kumupesha muoyo mu diulu ne bukokeshi bunene, ndekelu wa bionso kumuteka bu Mukalenge mu Bukalenge bua mu diulu. (Matayo 28:18; Lomo 14:9; Buakabuluibua 11:15) Mulambu wa Yezu wakapetesha bamue bantu mushindu wa kusungudibua bua kukokesha nende mu Bukalenge abu. Mulambu eu wakunzuluila kabidi bantu bakane badi bashale njila wa kupeta muoyo mupuangane pa buloba bupingajilula mu nsombelu wa mparadizu. (Buakabuluibua 5:9, 10; 14:1, 4; 21:3-5; 22:1-4) Dimue dia ku masanka manene atudi nawu lelu’eu ndia kuambila bantu netu lumu luimpe lua butumbi.​—Matayo 24:14.

18. Ndivuluija ne dikankamija kayi bidi bifidibue kudi mêku ne kudi muntu ne muntu?

 ¹⁸ Bu muakaleja mupostolo Paulo, kuikala ne nsombelu wa bulamatshi kudi Nzambi kudi ne dilaya dia kupiana mabenesha aa mu nsombelu “utshidi ulua.” Bushuwa, eu ke mushindu mutambe bulenga wa kupeta disanka! Vuluka se: “[“Bulongolodi ebu,” NW] budi bujimina ne lukuka luabu kabidi; kadi yeye udi wenza disua dia Nzambi udi ushalaku tshiendelele.” (1 Yone 2:17) Nunku, nansha biwikala muana anyi muledi, mulume anyi mukaji, anyi mukulumpe mujike, muikale ne bana anyi kuyi nabu, udikoleshe bua kuenza disua dia Nzambi. Nansha biwikala mufinakajibue anyi wakamangana ne ntatu mikole menemene, kupu muoyo nansha musangu umue ne: udi musadidi wa Nzambi wa muoyo. Pa kuenza nanku, bienzedi biebe nebipeteshe Yehowa disanka. (Nsumuinu 27:11) Nnsombelu webe akupetesheku disanka mpindieu ne muoyo wa kashidi mu bulongolodi butshilualua!