E DHOK ma ne okwong ndikego, Muma ne otiyo gi sheʼohlʹ e dho-Hibrania kod haiʹdes e dho-Grik ndalo mokalo 70. Weche ariyogo duto oti godo kaluwore gi wach tho. Loko moko mag Muma tiyo gi weche kaka “liel,” “kar mach,” kata “bur” ka giloko sheʼohlʹ kod haiʹdes. Loko mar dho-Luo mar higa 1968 bende tiyo gi “Kar Jo Motho” kuonde moko. Kata kamano, e dhok mang’eny, onge weche ma inyalo tiyogo e loko tiend wechego e yo makare chuth, kaluwore kod kaka oti kodgi e dho-Hibrania gi dho-Grik. Kuom mano, Muma mar New World Translation tiyo gi “Sheol” kod “Hades.” Tiend weche ariyogi en ang’o kuom adier? We mondo wang’i ane kaka oti kodgi e ndiko mopogore opogore ei Muma.

Eklesiastes 9:10 wacho ni: “Tich ma lueti oyudo, ti gi tekoni duto; ni mar onge tich, kata lony kata ng’eyo gi moro kata rieko, e liel [Sheol] ka midhiye.” Be mano nyiso ni Sheol en liel moro ka ma ne wayike ng’atwa moro ma ne otho? Ooyo. E dho-Hibrania gi dho-Grik, seche ma Muma wuoyo kuom kar yik moro, kata liel, otiyo gi weche mamoko mopogore, to ok sheʼohlʹ kata haiʹdes. (Chakruok 23:7-9; Mathayo 28:1) Muma bende ok ti gi “Sheol” ka owuoyo kuom liete mang’eny, ka ma oyikie anyuola kata joot achiel, kendo kata liel achiel ma oting’o ringre ji mang’eny.—Chakruok 49:30, 31.

To kare, “Sheol” ochung’ne ka ma chalo nade? Wach Nyasaye nyiso ni “Sheol,” kata “Hades,” ochung’ne gimoro machielo mopogore gi liel, kata mana liel moting’o ringre ji mang’eny. Kuom ranyisi, Isaiah 5:14 wacho ni Sheol (ma oluong ni tho ei Muma mar dho-Luo mar 1968) “oyawo dhoge ma onge giko.” Kata obedo ni Sheol osemuonyo ji mang’eny motho ma ok nyal kwan, nenore ni podi ok oyieng’. (Ngeche 30:15, 16) Mopogore gi kar yik mapile ma inyalo yikie mana kwan moro mar jo motho, ‘Sheol kod Abaddon ok yieng ng’ang.’ (Ngeche 27:20) Sheol ok pong’ ngang’. Onyalo ting’o jo motho mang’eny ma onge kwan. Kuom mano, Sheol kata Hades, ok en kar yik mantie kamoro minyalo ne gi wang’, to  en mana ranyisi mar ka ma jo motho dhiye. Ng’eny ji ka otho, chalo ka gima gidonjo kanyo e yor ranyisi.

Puonj ma Muma chiwo e wi wach chier konyowa winjo e yo matut tiend “Sheol” kod “Hades.” Wach Nyasaye wuoyo e wi Sheol kod Hades kaluwore gi tho ma ng’ato biro yudo chier bang’e. * (Ayub 14:13; Tich Joote 2:31; Fweny 20:13) Wach Nyasaye bende nyiso ni Sheol, kata Hades, ok oting’o mana jogo ma ne otiyo ni Jehova kende, to kata ji mang’eny ma ne ok otiyone. (Zaburi 89:48; 16:10) Kuom mano, Muma puonjo ni “nobedie chier mar jo makare kod jo ma ok kare.”—Tich Joote 24:15.