Minwa ne ja higni 17 ka ne onyuola e higa mar 1960. Wuonwa nowere gi minwa kapok onyuola. Minwa nodak gi jonyuolne e taon miluongo ni Burg, e piny ma niluongo chon ni German Democratic Republic kata East Germany. Ng’eny ji moriwo nyaka joodwa ne gin joma ok oyie ni Nyasaye nitie. Ne ok wadich kata matin gi weche Nyasaye.

E kinde ma ne adongo, kwara nohera ahinya. Ne ojaora mondo akonye tiyo tije kaka idho yien mondo alwer bedene. Nahero tije kaka mago kane pod atin. Kindego ngimana ne ber kendo namor.

Gimoro malit notimore ka ajahigni abiriyo. Eka noyudo achako hika mar ariyo e skul. Chieng’ moro ka ne adok dala, naidho pol mar sitima (electricity pylon). Ka ne aseidho machopo kama romo mita 8, sitima nogoya matek. Pacha noduogo ka an e osiptal, to nawinjo ka bedena otho. Ne giwang’ marach kendo ne ok inyal gombo nenogi gi wang’i, omiyo ne chuno ni nyaka ng’adgi oko mondo mi ne res ngimana. Mana kaka jonyuol mang’eny winjo sama gima kamano otimore, minwa kaachiel gi jonyuolne nowinjo malit ahinya. Nikech pod ne an mana nyathi, ne ok ang’eyo kaka gima notimoreno ne dhi miyo ngimana lokre kinde mabiro.

Bang’ wuok e osiptal nadok e skul. Nyithindo wetena ne jara, moko to ne dhira kata baya gi gik moko nikech naonge bedena. Nawinjoga malit ahinya nikech kwinyo kod weche ma ne gijarago. Bang’e, notera e skul mar joma ong’ol man Birkenwerder ma ne en skul ma nyithindo dak e iye. Nikech skul ne ni mabor gi dala, minwa kod jonyuolne ne ok nyal lima. Ne wanenore kodgi mana kolor skul. Kuom higni apar ma noluwo, ok nadongo e lwet minwa, kata e lwet kwarwa gi dana.

Napuonjora tiyo tije mang’eny katiyo gi tiendena. Tem ane paro ka ng’ato chiemo gi ojiko kata uma to oting’e gi lith tiendene? Napuonjora timo kamano. Bende napuonjora rudho lekena kendo chano yie wiya katiyo gi lith tiendena. Nachako tiyo gi tiendena e lero gik moko sama awuoyo gi ji. Mano e kaka natiyo gi tiendena kar bedena.

 Ka ne an rawera, nahero somo weche sayans. Seche moko najaparo ni anyalo bedo gi lwedo molos manyalo konya timo gimoro amora. Ka ne ajahigni 14, nachako madho ndawa. Timo mano ne miyo awinjo ka an gi chir kendo ne miyo aparo ni achal achala gi joma moko. Ne chal mana ka gima awacho ni ‘Donge an be an mana dhano. Bed ni ng’ato nigi badene kata oongego, madho ndawa nyiso ni koro oduong’.’

Nadich seche te kendo najakikora gi jomamoko e tije mang’eny. Nadonjo e grup moro mar rowere miluongo ni Free German Youth, ma en grup ma sirikal siro kendo ne an secretary mar grubno. To mano ne en migawo ma ji nomiyo luor ahinya. Nadonjo bende e grup moro mar jower, natimoga shairi, kendo tugo tuke mag joma ong’ol. Bang’ yudo tiegruok moromo, nachako tiyo e kambi moro ma ne nie taon marwa. Ka ne pod adongo, najarwako bede molos gi plastik kata chuma nikech nagombo bedo kaka jomamoko.

Chieng’ moro ka ne arito idho gari e stend mar reru mondo adhi tich, ng’at moro nobiro ira. Nopenja ni be aparo ni Nyasaye nyalo dwokona bedena kendo. Wachno nomako dhoga. En adier ni nagombo bedo gi lwetena kendo, kata kamano, wachno ne wendo kuoma kendo ne ang’eyo ni ok nyalre! E ngimana duto asebedo ka an gadier ni Nyasaye onge. Chakre chieng’no, natemo matek mondo kik arom gi ng’atno kendo.

Kinde moko bang’e, jago moro ma ne watiyogo ne ogwela mondo adhi alimgi e odgi. Ka ne wamadho kahawa, jonyuolne nochako wuoyo e wi nying Nyasaye miluongo ni Jehova. Mano e kinde ma ne ahango winjoe ni Nyasaye nigi nyinge. (Zaburi 83:18) Kata kamano, nawacho gie chunya niya: ‘Onge gimoro ni Nyasaye, kata bed mana ni nyinge ng’a. Adwa nyiso jogi ni Nyasaye onge gadier.’ Nikech ne aparo ni an gi weche moromo nyiso ni Nyasaye onge, nayie goyo kodgi mbaka e wi Muma. Bang’ mbakano, nafwenyo ni ok anyal lero gimomiyo awacho ni Nyasaye onge.

Kaka ne wamedo nono Muma e kaka paro ma ne an-go ni Nyasaye onge nochako lal mos mos. Weche mang’eny ma ne okor chon osechopo kare, kata obedo ni nondikgi higni miche kata higni alufe mosekalo. Chieng’ moro ka ne wapuonjore Muma, ne wachako pimo gik matimore e piny sani gi weche ma nokor mayudore e bug Mathayo sula 24, Luka sula 21, kod 2 Timotheo sula 3. Mana kaka gik mang’eny ma timore e dend ng’ato nyalo konyo laktar fwenyo tuwo ma ng’atno nigo, e kaka weche mokor e Muma nokonya fwenyo ni kinde ma wadakiegi ema Muma luongo ni “ndalo mag giko.” * Wachno nokawa gi wuoro. Weche mokorgo ne timore ka aneno gi wang’a.

Nabedo gadier ni apuonjora adiera. Nachako lamo Jehova Nyasaye kendo naweyo madho ndawa kata obedo ni nasebedo ka amadhe kuom higni mokalo apar. Nadhi nyime puonjora Muma kuom higa achiel kama. Kae to tarik 27 April 1986, ne obatisa e baf moro, nikech gie kindeno  nogo Joneno mag Jehova marfuk e piny East Germany.

Nikech tijwa ne ogo marfuk, ne waromoga e grube matindo tindo e ute Joneno wetewa to noyudo ang’eyo mana Joneno manok. Gima iwuoro en ni, sirkal noyiena mi adhi nyaka West Germany, kama marfuk ne onge. Mano e kinde mane ahango dhi e chokruoge madongo, kendo naneno owete gi nyimine alufe modhuro. Wachno nomora sidang’.

Bang’ kane oseketh Berlin Wall, wach goyo Joneno mag Jehova marfuk norumo. Gikone, ne koro wanyalo chokore kendo lamo Jehova Nyasaye ka wan thuolo. Nagombo ahinya medo kinda e tij lendo. Kata kamano, ne an ng’at maluor chako wuoyo gi joma akiya. Nawinjo ka an ng’at ma nono nikech nang’ol kendo nikech napon kama irite joma ong’ol. Kata kamano, e dwe moro achiel e higa 1992, natemo mi alendo kuom seche 60. Namor ahinya gi gima ne atimono. Omiyo nang’ado ni adwa lendo kuom seche 60 dwe ka dwe kendo amor ni natimo kamano kuom higni adek kama.

Ajaparoga weche manie Muma mawacho kama: “En ng’a ma nyap to an ok anyap?” (2 Jo-Korintho 11:29) Kata obedo ni aonge bedena, pod an gi dwonda kod obwongo matiyo maber. Omiyo atimo duto manyalo mondo akony jomoko kata obedo ni ang’ol. Nikech aonge bedena, bedona mayot mondo awinj lit ma jomoko mong’ol winjo. Ang’eyo kaka ng’ato nyalo winjo e chunye sama ogombo timo gimoro to oonge nyalo mar time. Atemoga jiwo joma kamago. Konyo ji e yo machalo kamano osebedo ka miya mor.

Seche moko chunya janyosore. Agombo ni abed kaka joma moko. Anyalo timo tije mang’eny kenda, kata kamano atiyo gi thuolo kod teko mang’eny mondo atiek timogi. Gima jiwa pile ka pile en ma: “E weche duto, an gi nyalo kokalo kuom jalno ma miya teko.” (Jo-Filipi 4:13) Odiechieng’ kodiechieng’, Jehova miya teko mondo atim tije mapile. Asefwenyo ni Jehova pok ojok koda. Mano emomiyo an be ok adwa jok kode.

Jehova osegwedha mi abedo gi joot to mano e gima asebedo ka aongego chakre tinna. Sani an gi dhako ma jaber ma jahera ma nyinge Elke. E wi mano, milionde mag Joneno mag Jehova mokwako piny ngima osebedo kaka owetena gi nyiminena.

Paro matut e wi Paradiso ma Nyasaye osingo kama obiro lose “gik moko duto obed manyien” moriwo nyaka bedena, miyaga hoch ahinya. (Fweny 21:5) Ajawinjo tiend singoni maber sama aparo matut gik ma Yesu notimo ka en e piny ka. Nochango ng’at ma lwete ong’ol kanyo kanyo kendo chango ng’at ma nong’ad ite oko. (Mathayo 12:13; Luka 22:50, 51) Singo mag Jehova kod honni ma Yesu notimo nomiyo abedo gadiera ni kiny kiny kae abiro bedo gi bedena kendo.

Gweth maduong’ie moloyo maseyudo en ng’eyo Jehova Nyasaye. Osebedona kaka wuonwa, osiepna mahoya kendo miya teko. Awinjoga e chunya mana kaka Ruoth Daudi nowinjo ka ne ondiko niya: “Jehova en tekra . . . osekonya. E momiyo chunya oyil ahinya moloyo.” (Zaburi 28:7) Agombo ni amak wechego e ngimana te. Napuonjora adiera kata obedo ni aonge bedena gi lwetena.