ANG’O ma biro e pachi sama ineno kama iwitoe yugi? Ineno kanyo kaka kama olil ahinya kendo mang’ue marach. Omiyo, dak ipar ni inyalo yudo gima ber e iye kanyo, to moloyo gimoro mogen ahinya.

Kata kamano, higni mia achiel mosekalo, noyud gimoro mogen ahinya kama iwitoe yugi. Ne en gima nengone duong’ ahinya. Mano ne en ang’o? To ang’o momiyo gima nofwenyno konyowa ahinya e ndalogi?

Higni mia achiel kama mokalo, josomo moko miluongo ni Bernard P. Grenfell kod Arthur S. Hunt, ma ne oa Oxford University, nodhi Misri. Ka ne gin e kar yugi moro man machiegni gi Hoho mar Nail, ne giyudo kalatese moko molos gi togo. Bang’e, e higa mar 1920, ka ne pod josomo ariyogo nono kalatese ma ne giyudogo, Grenfell noyudo kalatese mamoko ma ne osekuny e piny Misri. Nokawogi moterogi e laibrari miluongo ni The John Rylands Library, man Manchester e piny England. Kata kamano chwo ariyogo notho kapok tij nono kalatesego duto orumo.

Jasomo machielo miluongo ni Colin H. Roberts, ma bende ne oa Oxford University, e ma notieko tij nono kalatesego. Sama ne onono kalatesego, ne ofwenyo kalatas moro molos gi togo ma borne en inji adek gi nus kendo lachne en inji ariyo gi nus kama. Ne ohum ka ne ofweny ni kalatasno ne ondikie weche mag dho Grik ma ne ong’eyo. Bath kalatasno konchiel ne oting’o weche mowuok e bug Johana 18:31-33. To bathe komachielo ne nigi weche moko ma yudore e bug Johana 18:37, 38. Roberts ne ofwenyo ni ne oyudo gima ogen ahinya.

Roberts ne neno ni nyaka bed ni kalatas molos gi togono ne en machon ahinya. Kalatasno ne en ma karang’o? Mondo ong’e kinde ma kalatasno nondikie, nopimo yo ma ne ondikgo weche e iye gi kitepe mamoko machon. Mano en lony miluongo ni paleography. * Yorno nokonye ahinya fwenyo kinde ma nondikie kalatasno. Kata kamano, nodwaro bedo gadier chuth. Omiyo, nogoyo kalatesego picha, kae to noorogi ne ji adek moko molony e nono kalatese molos gi togo, kokwayogi mondo gitem ane fwenyo higa ma nondikie wechego. Ang’o ma ji adekgo nofwenyo?

Bang’ ka ne gisenono yo ma ne ondikgo weche manie kalatesego, josomo adekgo duto ne oyie ni kalatasno ne ondik e kind higni mag 100 nyaka 150 bang’ ka Yesu osebiro e piny. Kata kamano, paleography ok en yo makare chuth ma inyalo tigo e ng’eyo kinde ma ne ondikie gimoro, kendo jasomo machielo wacho ni nyalo bedo ni wechego ne ondik e kind higni mag 100 nyaka 200 bang’ ka Yesu osebiro e piny. Kata kamano, chop sani, kalatas matin mar togono e kalatas machonie ahinya ma nigi weche mowuok e Ndiko mag Dho-Grik (Muma Manyien).

Ang’o momiyo kalatasno, moting’o weche mag Injili mar Johana en gima duong’ ahinya ne joma ohero somo Muma e ndalogi? En nikech weche  ariyo. Mokwongo, yo ma ne ondikgo weche man e iye konyowa ng’eyo kaka Jokristo machon nogeno ahinya Wach Nyasaye.

E kind higni mag 100 nyaka 200 bang’ ka Yesu osebiro e piny, ne indiko weche e yore ariyo ma gin e kitepe modol kata e buk moriw miluongo ni codex. Kitepe modol ne gin kalatese molos gi togo ma ne oriw kanyachiel moloso kitap adola achiel mabor. Ne iyaro kitap adolano sama idwaro ti kode kae to ne idole bang’ ka oseti kode. Thothne ne ihinyo ndik weche e bathe konchiel.

Kata kamano, kalatas matin molos gi togo ma Roberts nofwenyo ne ondikie weche e nyime kod e toke. Mano nyiso ni ne en kalatas mowuok e buk moro machon to ok kitap adola. Buk miluongo ni codex ne iloso kitiyo gi kalatese molos gi togo ma ne itwang’o kae to ibano mondo ochal kaka buk.

Ang’o momiyo ne yot tiyo gi buk ma ielo moloyo kitap adola? Jokristo mokwongo ne gin joland injili. (Mathayo 24:14; 28:19, 20) Ne gilando wach maber kamoro amoro amora ma ne ginyalo yudoe ji, obed e utegi, chirni, kata e nderni. (Tich Joote 5:42; 17:17; 20:20) Omiyo, bedo gi Wach Nyasaye molos kaka buk ne miyo tich bedonegi mayot.

Bende, buk moriwno, ne miyo bedo mayot ne kanyakla kata ji achiel achiel loso kopi margi mar Wach Nyasaye. Omiyo, kopi ma ne oting’o buge mag Injili ne olos mang’eny, to mano ne okelo dongruok e kanyakla mar Jokristo.

Wach mar ariyo momiyo kalatas molos gi togono en gima duong’ ne Jokristo e ndalowagi, en nikech okonyowa fwenyo ni ji ne okopo weche manie Wach Nyasaye ma ne okwongo ndik, e yo makare chuth. Kata obedo ni kalatasno oting’o mana weche manok mag Injili mar Johana, wechego winjore gi mago ma wasomo e Mumbewa ndalogi. Kalatasno nyiso ni kata obedo ni oselos kopi mang’eny mag Muma nyadinwoya, weche manie iye pok olokore.

Kalatas matinno moting’o weche mag Injili mar Johana en mana achiel kuom kalatese kod kitepe machon mathoth ma konyowa fwenyo ni ji ne okopo weche manie Wach Nyasaye ma ne okwong ndik, e yo makare chuth. Jasomo moro miluongo ni Werner Keller nowacho kama e buk ma ne ondiko miluongo ni The Bible as History: “Kitepe machon-go konyowa bedo gadier chuth ni weche manie Mumbewa ma wasomo e ndalogi gin weche ma wanyalo geno chuth.”

En adier ni Jokristo ok oketo yie margi kuom gik machon ma ne okuny. Giyie ni “ndiko duto okudh gi much Nyasaye.” (2 Timotheo 3:16) Kata kamano, wamor ng’eyo ni nitie gimoro mogen ahinya ma ne ofweny ma jiwo gima Muma ne owacho chon niya: “Wach Jehova siko nyaka chieng’”! —1 Petro 1:25.