•  Ang’o momiyo ok anyalga keto pacha kuom gima atimo?

•  Gik ma nyalo konya keto pacha kuom gima atimo

•  Gik ma mbeseni wacho

 “Chon nanyaloga somo buge mang’eny. Tinde to ok anyal. Bende, kata mana somo paragraf mabocho tinde otama.”​—Elaine.

 “Anyaloga chwalo vidio ma aneno nyime ka po ni aneno ni oyware ahinya.”​—Miranda.

 “Sama aketo pacha duto e timo gimoro, kata mana gimoro maduong’, kae to simba otho, gima aparoga apara sechego en ni, ‘Dibed ni ng’ato oorona mesej to simba otho?’”​—Jane.

 Be gige teknoloji nyalo miyo ng’ato kik ket pache kuom gima otimo? Jomoko wacho ni en kamano. Jandiko moro ma bende konyoga ji e ng’ado paro miluongo ni Nicholas Carr wacho kama: “Kaka wamedo tiyo gi intanet e kaka wamedo tiego obwongowa mondo otim gik moko mapiyo kendo e yo ma kare kata sama ok waketo pachwa kuom gino.” a

 Ne ane gik moko adek ma gige teknoloji nyalo galie.

•   Sama iwuoyo. “Nyako moro miluongo ni Maria wacho kama: “Kata sama ji wuoyo, ibiro yudo ni jomoko kuomgi oro mesej, moko tugo tuke manie simbegi, kata ng’iyo e-mail maggi. Kendo ok gichikga itgi chuth ne ng’at ma giwuoyogo.”

•   Sama in e klas. Buk miluongo ni Digital Kids wacho kama: “Thoth jopuonjre tiyoga gi simbegi kod tabledegi sama gin e klas e oro mesej, e donjo e intanet, kata e neno vidio ma ok otudore gi sombgi.”

•   Sama ipuonjori. Chris ma jahigni 22 wacho kama: “Ok yotnaga weyo ma ok ang’iyo simba sa asaya moywak.” Ka po ni in nyathi skul, homework monego okawi sa achiel nyalo kawi seche adek kata mokalo kanyo, ka po ni gige teknoloji ogali.

 Wach maduong’ en ma: Ok bi bedoni mayot keto pachi kuom gima itimo ka po ni iyie mondo gige teknoloji ogali kata ochiki.

•   Sama iwuoyo gi jomamoko. Muma wacho kama: “Kik ung’i mana gik ma kelonu ber un uwegi, to ung’i bende gik ma kelo ber ne jomamoko.” (Jo-Filipi 2:4) Nyis ni idewo jomoko kuom chikonegi iti maber. Ng’i wang’gi sama giwuoyo, kendo kik iyie mondo simbi kata tabledi ogali sama iwuoyo kodgi.

   “Sama iwuoyo gi ng’ato, tem ahinya mondo kik ing’i simbi. Mi ng’atno luor kuom keto pachi duto e gima uwuoyoeno.”​—Thomas.

   TIM KAMA: Sama iwuoyo gi ng’ato, tem ane keto simbi kama ok inyal nenee. Jotim nonro wacho ni neno anena simbi nyalo moni keto pachi kuom gima itimo, kendo mano nyalo gali.

•   Sama in e klas. Muma wacho kama: “Chikuru itu maber mondo uwinj gima iwachonu.” (Luka 8:18) Puonj ma wayudo e ndikono en ni ka po ni skundu oyienu tiyo gi intanet sama un e klas, kik isom mesej e sechego kata tugo tuke mag intanet, kata tudruok gi jomamoko e intanet, nikech sama in e klas onego iket pachi duto e gima ipuonjou.

   “Tem mondo ichik iti maber sama in e klas. Ndik weche madongo mipuonjou, to ka nyalore tem mondo ibed e kombe man nyime mondo okonyi geng’o gik ma nyalo gali.”​—Karen.

   TIM KAMA: Ndik e kalatas kar ndiko e kompyuta. Jotim nonro wacho ni mano nyalo konyi geng’o gik ma nyalo gali, bende okonyi e paro gik ma upuonjoru.

•   Sama ipuonjori. Muma wacho kama: “Many rieko, many tiend wach.” (Ngeche 4:5) Mano oriwo paro matut kuom gima isomono, to ok some mana awiye awiye mondo ikal penj.

   “Sama atimoga puonjruok ma mara, aketoga tableda e “airplane mode” kendo aketoga pacha duto kuom gima atimono. To ka afwenyo ni nitie gima onego atim bang’e, andikoga gino piny.”​—Chris.

   TIM KAMA: Tem matek mondo igol gik ma nyalo gali kama ipuonjrie. Tem mondo kanyo obed maler kendo mochanore.