1. Ta eo jekõn̦aan bar jel̦ã kake ãinwõt kar rũkal̦oor ro?

 M̦ÕTTAN jidik im em̦õj an Jijej kwal̦o̦k naan ijin ioon lal̦ im rũkal̦oor ro an relukkuun kõn̦aan jel̦ã ta eo enaaj wal̦o̦k ilo raan ko im̦aan. Innem, jet raan m̦oktal̦o̦k jãn an Jijej mej, emãn iaan rũkal̦oor ro an rar kajjitõk ippãn im ba: “Ñããt eo enaaj jejjet kitien men kein, im ta eo enaaj kwal̦o̦k iien eo kwõnaaj itok, kab ñããt iien eo ãliktata?” (Matu 24:3, UBS; Mark 13:3) Jijej ear uwaake rũkal̦oor rein ilo an kar kwal̦o̦k juon kanaan kõn elõñ men ko me renaaj wal̦o̦k. Im men kein rej wal̦o̦k ilo bok in Matu jebta 24 im 25. Uwaak eo an Jijej ñan er elukkuun aorõk kõnke jebar kõn̦aan jel̦ã kõn ta ko renaaj wal̦o̦k ilo raan ko im̦aan.

2. (1) Ium̦win elõñ iiõ ko, ta eo jaar kate kõj ñan mel̦el̦el̦o̦k kake? (2) Ta kajjitõk ko jilu katak in enaaj uwaaki?

² Ium̦win elõñ iiõ ko, ro doon Jeova rar lukkuun etale kanaan eo an Jijej kõn raan ko ãliktata. Rar jar im kajjitõk jipañ ippãn Anij im rar kate er ñan mel̦el̦el̦o̦k kõn iien eo enaaj jejjet kitien kanaan in an Jijej. Ilo naaj katak in, jenaaj etale kajjitõk kein jilu: Ñããt eo enaaj jino ‘eñtaan eo el̦ap?’ Ñããt eo Jijej enaaj ekajet ak kõjepel “jiip” ko jãn “koot” ko? Im ñããt eo Jijej enaaj “itok”?​—Matu 24:21; 25:31-33.

3. Ta mel̦el̦e eo ad kar m̦okta kõn eñtaan eo el̦ap?

³ M̦okta jaar l̦õmn̦ak bwe ear jino eñtaan eo el̦ap ilo kar iiõ eo 1914 ke ear wal̦o̦k Pata eo an Lal̦ Kein Kajuon. Im jaar l̦õmn̦ak bwe Jeova ear “kaeietl̦o̦k raan ko” ilo iiõ eo 1918 ke ear bõjrak Pata eo an Lal̦ Kein Kajuon, bwe en wõr iien an ri kapit ro kwal̦o̦k naan kõn nuuj eo em̦m̦an ñan aelõñ otemjej. (Matu 24:21, 22) Bareinwõt, jaar l̦õmn̦ak bwe ãlikin an naaj dedel̦o̦k jerbal in kwal̦o̦k naan, enaaj lukkuun jako aolepen jukjukun pãd in an Setan. Kõn men in, mel̦el̦e eo ad m̦okta kõn eñtaan eo el̦ap ej bwe ewõr jilu  m̦õttan. (1) Jaar l̦õmn̦ak bwe eñtaan eo el̦ap ear ijjino ilo iiõ eo 1914. (2) Ilo 1918 enaaj bõjrak jidik eñtaan in. Im (3) enaaj jem̦l̦o̦k ilo Armagedon.

4. Ta eo ej alikkarl̦o̦k ad mel̦el̦e kake kõn kanaan eo an Jijej kõn raan ko ãliktata?

⁴ Tokãlik ear alikkarl̦o̦k ad mel̦el̦e bwe jet iaan men ko ilo kanaan eo an Jijej kõn raan ko ãliktata, renaaj jejjet kitieer ilo ruo iien ko. (Matu 24:4-22) Kein kajuon, men kein rar jejjet kitieer ilo Judia ilo kar raan ko an rijjelõk ro. Kein karuo, men kein renaaj bar jejjet kitieer ilo raan kein ad im wal̦o̦k ipel̦aakin lal̦ in. Kõn men in, mel̦el̦e eo ad m̦okta kõn jet iaan men ko me Jijej ear ba ilo kanaan eo an ear aikuj oktak.​—Lale kõmel̦el̦e 1. *

5. (1) Ta eo ear ijjino ilo 1914? (2) Ñããt eo menin eñtaan ko rar wal̦o̦k ilo Jerusalem im Judia?

⁵ Ñan waanjoñak, eñtaan eo el̦ap ear jab ijjino ilo iiõ eo 1914. Etke jejel̦ã men in? Kõnke kanaan ko ilo Baibõl̦ rej kwal̦o̦k bwe eñtaan eo el̦ap enaaj ijjino ñe naaj ko̦kkure kabuñ ko reriab. Ejjab ijjino ñe aelõñ ko rej tarin̦aek doon. Kõn men in, jorrããn ko rar jino wal̦o̦k ilo 1914 eo, rejjab jinoin eñtaan eo el̦ap ak rej baj jinoin menin eñtaan ko. Ej ãinwõt ñe juon kõrã ej eñtaan m̦okta jãn iien an keotak. (Matu 24:8, UBS) Iien eñtaan kein rej ãinl̦o̦k wõt menin eñtaan ko me rar wal̦o̦k ilo Jerusalem im Judia ilo iiõ eo 33 l̦o̦k ñan iiõ eo 66.

6. Ta eo enaaj kakõl̦l̦en an jinoe eñtaan eo el̦ap?

 ⁶ Ta eo enaaj kakõl̦l̦en an jinoe eñtaan eo el̦ap? Jijej ear kanaan: “Ñe kom̦ naaj lo men eo ekanooj nana im el̦ap an ko̦kkure jutak ilowaan jikin Kwõjarjar, eo Daniel ri kanaan ear kõnono kake, (eo ej kõnono ilo bok en mel̦el̦e), innem ro rej pãd ilo Judia ren ko ñan tol̦ ko.” (Matu 24:15, 16) M̦oktata, kanaan in ear jino jejjet kitien ilo iiõ eo 66 ke ri tarin̦ae ro an Rom rar jino nitbwili Jerusalem im tampel̦ eo. Jarin tarin̦ae in ear jitõñl̦o̦k ñan “men eo ekanooj nana” me ear “jutak ilowaan jikin Kwõjarjar” ak tampel̦ eo, ijo me Ri Ju ro rar watõke  ãinwõt juon jikin ekwõjarjar. Kanaan in enaaj bar jejjet kitien ilo raan kein ad. Men in enaaj wal̦o̦k ñe United Nations enaaj jino ko̦kkure kabuñ ko rej ba rej Kũrjin. United Nations ej jitõñl̦o̦k ñan “men eo ekanooj nana.” Im kabuñ ko me rej ba bwe rej Kũrjin rej jitõñl̦o̦k ñan “jikin Kwõjarjar” kõnke ro uwaaer rej watõki kabuñ ko aer bwe rekwõjarjar. Bareinwõt, United Nations enaaj ko̦kkure aolep kabuñ ko jet im rej m̦õttan Babil̦on El̦ap. Bok in Revelesõn 17:16-18 ej bar kwal̦o̦k kake men in. Innem, ñe United Nations enaaj jino ko̦kkure Babil̦on eo El̦ap, eñin ej kakõl̦l̦en an naaj jinoe eñtaan eo el̦ap.

7. (1) Ewi wãween kar lo̦mo̦o̦ren Kũrjin ro m̦okta? (2) Ta eo enaaj wal̦o̦k ilo raan ko rej pãd im̦aan?

 ⁷ Jijej ear bar kanaan bwe naaj “kaeietl̦o̦k raan ko.” Iien eo kein kajuon me ear jejjet kitien men in ej ilo iien eo ke ri tarin̦ae ro an Rom rar bõjrak jidik jãn aer kar nitbwili Jerusalem ilo iiõ eo 66. Ke men in ear wal̦o̦k, ri kapit ro ilo Jerusalem im Judia rar ko bwe ren maroñ “mour.” (Riit Matu 24:22; Malakai 3:17) Innem ta eo enaaj wal̦o̦k ilo iien eo kein karuo me enaaj jejjet kitien men in? Eokwe, ñe United Nations enaaj ko̦kkure kabuñ ko, Jeova enaaj kabõjrake ium̦win jidik iien bwe en jab jako kabuñ eo em̦ool. Jeova enaaj lo̦mo̦o̦ren armej ro an.

8. (1) Ta eo enaaj wal̦o̦k ãlikin an bõjrak jidik eñtaan eo el̦ap? (2) Ñããt eo ri kapit ro me renaaj mour ilo eñtaan eo el̦ap renaaj bõk aer jinõkjeej ilañ? (Lale kõmel̦el̦e 2.)

  ⁸ Ta ko renaaj wal̦o̦k ãlikin an bõjrak jidik eñtaan eo el̦ap? Jijej ear ba bwe enaaj lõñ men ko renaaj wal̦o̦k m̦okta jãn an itok Armagedon. Ta kein? Eokwe, uwaak eo epãd ilo Ezekiel 38:14-16 im Matu 24:29-31. (Riit.) (Lale kõmel̦el̦e 2.) * Ãlikin an wal̦o̦k men kein, ej kab naaj jejjet an wal̦o̦k Armagedon, eo me ej jem̦l̦o̦kin eñtaan eo el̦ap. Ej ãinl̦o̦k wõt men eo ear wal̦o̦k ilo Jerusalem. Ke Ri Rom ro rar kajeepepl̦o̦k Jerusalem ilo iiõ eo 70, eñin kar iien eo me ear jem̦l̦o̦k iien eñtaan eo el̦ap ilo kar  tõre ko. (Malakai 4:1, UBS) Ilo jem̦l̦o̦kin eñtaan eo el̦ap ak ñe ej itok Armagedon enaaj wal̦o̦k men ko im rejjañin kar wal̦o̦k jãn jinoin kõm̦anm̦an lal̦. (Matu 24:21) Im ñe ejem̦l̦o̦k Armagedon, innem Kũraij enaaj Irooj ium̦win 1,000 iiõ.

9. Ilo wãween et kanaan eo an Jijej kõn eñtaan eo el̦ap ej jelõt kõj ro doon Jeova?

⁹ Kanaan in kõn eñtaan eo el̦ap elukkuun kakajoor tõmak eo ad. Etke? Kõnke kanaan in ej kwal̦o̦k bwe jekdo̦o̦n ta apañ ko jemaroñ iiooni ak Jeova enaaj kõjparok doulul eo an. Doulul in an eban jako ilo eñtaan eo el̦ap. (Revelesõn 7:9, 14) Im men eo el̦aptata ad m̦õn̦õn̦õ kake ej bwe ilo naaj Armagedon, Jeova enaaj kaalikkar bwe ej tõllo̦kũn ñan Irooj im enaaj kokwõjarjar ãt eo etan.​—Sam 83:18; Ezekiel 38:23.

10. Ta kar mel̦el̦e eo ad m̦okta kõn iien eo Jijej enaaj ekajet ak kõjepel jiip ko jãn koot ko?

¹⁰ Bar juon iaan men ko me Jijej ear ba ilo kanaan eo an kõn raan ko ãliktata ej bwe enaaj itok im ekajet ak kõjepel jiip ko jãn koot ko. Ñããt eo men in enaaj wal̦o̦k? (Matu 25:31-46) Ilo jinoin, jekõn kar l̦õmn̦ak bwe Jijej ear jino ekajet ak kõjepele jiip ko jãn koot ko jãn kar 1914 liktak. Kõn men in, jaar l̦õmn̦ak bwe ro rej ãinwõt koot ej ro me rejjab kõn̦aan roñjake nuuj eo em̦m̦an kõn Aelõñ eo. Im jaar l̦õmn̦ak bwe el̦aññe armej rein renaaj mej m̦okta jãn eñtaan eo el̦ap, eokwe ejjel̦o̦k aer kõjatdikdik ñan bar mour.

11. Etke jejel̦ã bwe iien ekajet ak kõjepel jiip ko jãn koot ko ear jab jino ilo iiõ eo 1914?

¹¹ Bok in Matu 25:31 ej ba: “Ñe Nejin armej enaaj itok ilo wõj eo an, im enjel̦ ro otemjej Ippãn, iien eo Enaaj jijet ioon tũroon in wõj eo an.” Ear wõr juon katak ilo Imõniaroñroñ eo an 1995, im ilo katak in ear kwal̦o̦k juon mel̦el̦e ekããl kõn eoon in ilo Matu 25:31. Ear ba bwe Jijej ear jino Irooj ilo Aelõñ eo an Anij ilo 1914. Bõtab, meñe em̦õj an irooj ak ejjañin ‘jijet ilo tũroon eo’ ãinwõt juon Ri Ekajet ñan ekajet “ri aelõñ otemjej.” (Matu 25:32; bar lale Daniel 7:13.) Keememej bwe ilo waanjoñak eo kõn jiip ko im koot ko, Jijej ej kwal̦o̦k kõn jerbal eo an ãinwõt juon Ri Ekajet. (Riit Matu 25:31-34, 41, 46.) Innem, kõnke Jijej ejjañin kar erom juon Ri Ekajet ilo 1914, iien ekajet ak kõjepel jiip ko jãn koot ko ear jab jino ilo iiõ eo 1914. (Lale kõmel̦el̦e 3.) * Kajjitõk eo in kiiõ, ñããt eo Jijej enaaj jino ekajete armej ro ak kõjepel jiip ko jãn koot ko?

12. (1) Ñããt eo Jijej ej kab naaj jino erom Ri Ekajet im ekajete ri aelõñ otemjej? (2) Ta ko Matu 24:30, 31 im Matu 25:31-33, 46 rej kwal̦o̦k kaki?

  ¹² Ñããt eo Jijej ej kab naaj jino erom Ri Ekajet im ekajete ri aelõñ otemjej? Kanaan eo an Jijej kõn raan ko ãliktata ej kwal̦o̦k bwe enaaj erom ri ekajet ãlikin an United Nations ko̦kkure aolep kabuñ ko reriab. Ãinwõt an kar  pãrokõrããp 8 kwal̦o̦k, Matu 24:30, 31 ej kwal̦o̦k kõn jet iaan men ko me renaaj wal̦o̦k ilo iien in. Ñe kwõnaaj etale eoon kein, kwõnaaj loe bwe men ko rej wal̦o̦k ilo eoon kein rej ãinl̦o̦k wõt men ko Jijej ear ba kaki ke ear kwal̦o̦k waanjoñak eo kõn jiip ko im koot ko ilo Matu 25:31-33, 46. Ñan waanjoñak, jebta kein jim̦or rej kwal̦o̦k bwe Nejin armej ej itok ilo wõj eo an im enjel̦ ro ippãn; ej ko̦kweilo̦ktok ri aelõñ otemjej; armej ro im rej ãinwõt jiip rej ‘reilõñl̦o̦k’ kõnke renaaj “mour indeeo.” (Lale kõmel̦el̦e 4.) * Rej bareinwõt jim̦or kwal̦o̦k bwe ro me rej ãinwõt koot im naaj ekajet er renaaj lukkuun “bũrom̦õj” kõnke rejel̦ã bwe renaaj “eñtaan indeeo” ak jako ñan indeeo.​—Matu 25:31-33, 46.

13. (1) Ñããt eo Jijej enaaj kõjepel jiip ko jãn koot ko? (2) Ewi wãween mel̦el̦e in ej jelõt l̦õmn̦ak eo ad kõn jerbal in kwal̦o̦k naan?

 ¹³ Jijej enaaj jino an ekajete armej ro ak kõjepele jiip ko jãn koot ko ñe enaaj itok ilo eñtaan  eo el̦ap. Im ilo Armagedon, ro me rej ãinwõt koot renaaj jako ñan indeeo. Ewi wãween an men in jelõt jerbal in kwal̦o̦k naan? Eokwe ej kõm̦m̦an ad kile bwe ekanooj aorõk kwal̦o̦k naan. M̦ae iien eo enaaj jinoe eñtaan eo el̦ap, ej wõr wõt iien an armej ro maroñ ukot bũrueer ak l̦õmn̦ak ko aer im jino etetal ilo ial̦ eo me ej tõl er ñan mour indeeo. (Matu 7:13, 14) Jejel̦ã bwe ilo raan kein jet armej ettã bũrueer ãinwõt jiip im ro jet repen awiia ãinwõt koot. Meñe ãindein ak jej aikuj keememej bwe iien eo enaaj alikkar wõn ro rej jiip ak koot ej ñe Jijej enaaj ekajete armej ro ilo eñtaan eo el̦ap. Kõn men in, jen kate kõj ñan wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k naan ñan aolep armej.

14, 15. Ta eoon ko emãn me rej jitõñl̦o̦k ñan iien eo Jijej enaaj itok ãinwõt juon Ri Ekajet?

¹⁴ Ñe jenaaj bar etale kanaan eo an Jijej kõn raan ko ãliktata, elukkuun alikkar bwe ej aikuj wõr oktak ko kõn jet iaan mel̦el̦e ko ilo kanaan in. Jen lale jet iaan eoon ko ilo kanaan in an Jijej.

¹⁵ Ilo bok in Matu 24:29–25:46, el̦ap wõt an kar Jijej kanaan kõn men ko renaaj wal̦o̦k ilo raan kein ãliktata im ilo iien eñtaan eo el̦ap. Ilo eoon kein, 8 alen an kar Jijej jitõñl̦o̦k ñan iien eo enaaj “itok” ak “jepl̦aaktok” ilo kõkkar. (Lale kõmel̦el̦e 5.) * Ear ba bwe ilo eñtaan eo el̦ap, “renaaj lo Nejin Armej ej itok ilo kõdo̦ ko.” Ear bar ba: “Kom̦ jaje ilo raan et Irooj enaaj itok.” “Ilo awa kom̦ij jab l̦õmn̦ak, Nejin Armej ej itok.” Im ilo waanjoñak eo Jijej ear kwal̦o̦ke kõn jiip im koot ko, ear ba: “Nejin armej enaaj itok ilo wõj eo An.” (Matu 24:30, 42, 44; 25:31) Eoon kein emãn rej kwal̦o̦k kõn iien eo Kũraij enaaj itok ãinwõt juon Ri Ekajet. Ta bar eoon ko jet emãn me Jijej ear kõnnaan kõn iien eo enaaj “itok” ak “jepl̦aaktok”?

16. Ta eoon ko jet me rej kwal̦o̦k kõn iien eo Jijej ej itok?

¹⁶ Ke Jijej ear kõnono kõn ri karejar eo etiljek im mãlõtlõt, ear ba: “Enaaj kanooj in l̦ap an m̦õn̦õn̦õ ri karejar eo ñe irooj eo an ej jepl̦aaktok [itok] im lo an kõm̦m̦an ãindein!” Im ilo waanjoñak eo kõn bõjin ro, ear ba: ‘Im ke rar ilen wia, l̦eo pãlele ej itok.’ Ilo waanjoñak eo kõn tal̦õn ak jããn ko, Jijej ear ba: “Ãlikin iien eto, irooj eo an ro ri karejeran ej itõm [itok im] watõk ippãer.” Im ilo ejja waanjoñak in, irooj eo ej ba: “Ñe ij itok Inaaj kar bõk aõ m̦ani.”  (Matu 24:46, UBS; 25:10, 19, 27) Ak kiiõ kajjitõk eo in: Ñããt eo Jijej enaaj “itok” ekkar ñan eoon kein emãn?

17. Ta eo bok ko ad rar ba m̦okta kõn iien eo Jijej ear “jepl̦aaktok” ak itok ekkar ñan Matu 24:46?

¹⁷ Kar m̦okta, bok ko ad rar kwal̦o̦k bwe eoon ko emãn ilo pãrokõrããp 16 rej jitõñl̦o̦k ñan iien eo Jijej ear jepl̦aaktok ak itok ilo 1918. Ñan waanjoñak, ke Jijej ear kõnono kõn “ri karejar eo etiljek im mãlõtlõt,” ta mel̦el̦ein an kar ba bwe enaaj “jepl̦aaktok”? (Riit Matu 24:45-47, UBS.) Kar m̦okta, mel̦el̦e eo ad kõn an Jijej itok ak “jepl̦aaktok” ilo eoon 46, ear jitõñl̦o̦k ñan iien eo ear itok ñan lale ewi joñan an ri kapit ro tiljek ilo iiõ eo 1918. Bareinwõt, jaar l̦õmn̦ak bwe ilo 1919, Jijej ear lel̦o̦k eddon men ko otemjej m̦weien ñan ri karejar eo etiljek im mãlõtlõt. (Malakai 3:1) Bõtab, ke jaar bar lukkuun etale kanaan eo an Jijej, mel̦el̦e eo ad kõn iien eo Jijej ear itok ej aikuj oktak. Etke?

18. Ta mel̦el̦e eo ekããl kõn iien eo Jijej enaaj itok ekkar ñan ad kar etale kanaan eo an Jijej?

 ¹⁸ Kajjojo iien ej wal̦o̦k naan in “itok” ilo eoon ko m̦okta jãn Matu 24:46, (UBS), naan in ej jitõñl̦o̦k ñan iien eo Jijej enaaj itok im ekajete armej ro im ko̦kkure ro renana ilo eñtaan eo el̦ap. (Matu 24:30, 42, 44) Bareinwõt, ke ear wal̦o̦k ilo  pãrokõrããp 12, iien eo Jijej ej itok me Matu 25:31 ej ba kake, ej jitõñl̦o̦k ñan ejja iien eo wõt me enaaj itok ãinwõt juon Ri Ekajet. Kõn men in, ilo Matu 24:46, 47 (UBS) ñe ej ba bwe Jijej ej jepl̦aaktok im lel̦o̦k eddon men ko otemjej m̦weien ñan ri karejar eo etiljek im mãlõtlõt, men in ej jitõñl̦o̦k ñan iien eo me enaaj itok ilo eñtaan eo el̦ap. (Lale kõmel̦el̦e 6.) * Innem, aolepen kanaan eo an Jijej ej kaalikkar bwe eoon ko 8 me rej kõnnaan kõn an Jijej “itok” ak “jepl̦aaktok” rej jitõñl̦o̦k ñan iien eo enaaj itok ãinwõt juon Ri Ekajet ilo eñtaan eo el̦ap.

19. (1) Ta mel̦el̦e ko rekããl jaar katak kaki? (2) Im ta kajjitõk ko ruo jenaaj uwaaki ilo katak ko tok jet?

¹⁹ Jen kiiõ ãliji men ko jaar katak kaki. Ilo jinoin katak in, ear kwal̦o̦k kõn jilu kajjitõk im kiiõ em̦õj ad uwaaki aolepeer. Kein kajuon, jaar katak bwe eñtaan eo el̦ap ear jab ijjino ilo iiõ eo 1914 ak enaaj jinoe ñe United Nations enaaj ko̦kkure Babil̦on El̦ap ak aolep kabuñ ko reriab. Kein karuo, Jijej ear jab ekajet ak kõjepel jiip ko jãn koot ko ilo 1914 ak enaaj kõm̦m̦ane men in ilo eñtaan eo el̦ap. Im kein kajilu, Jijej ear jab lel̦o̦k eddon men ko otemjej m̦weien ñan ri karejar eo etiljek im mãlõtlõt ilo iiõ eo 1919 ak enaaj lil̦o̦ki ilo eñtaan eo el̦ap. Kõn men in, men kein 3 renaaj aolep jejjet im wal̦o̦k ilo iien eñtaan eo el̦ap. Ak kiiõ, ebar wõr ke mel̦el̦e ko jet rekããl kõn waanjoñak eo kõn ri karejar eo etiljek im mãlõtlõt? Im ewõr ke mel̦el̦e ko rekããl kõn waanjoñak ko jet an Jijej me rej jejjet kitieer ilo raan kein ãliktata? Eokwe, jenaaj lo uwaakin kajjitõk kein raorõk ilo katak ko tok jet.