പെസഹ​യ്‌ക്ക്‌ ആറു ദിവസം മുമ്പ്‌: യേശു നീസാൻ 8-ാം തീയതി​യി​ലെ (സൂര്യാ​സ്‌ത​മ​യ​ത്തോ​ടെ) ശബത്തിനു മുമ്പു​തന്നെ അവിടെ എത്തിയി​രി​ക്കണം. ശബത്തിനു ശേഷം (അതായത്‌, നീസാൻ 9-ന്റെ തുടക്ക​ത്തിൽ), യേശു കുഷ്‌ഠ​രോ​ഗി​യായ ശിമോ​ന്റെ വീട്ടിലെ അത്താഴ​വി​രു​ന്നിൽ പങ്കെടു​ത്തു. അവിടെ യേശു​വി​ന്റെ​കൂ​ടെ മാർത്ത​യും മറിയ​യും ലാസറും ഉണ്ടായി​രു​ന്നു.​—യോഹ 12:2-11; മത്ത 26:6-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പും അനു. എ7-ഉം ബി12-ഉം കാണുക.

ലാസർ: ലൂക്ക 16:20-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

അത്താഴ​വി​രുന്ന്‌: അതായത്‌, കുഷ്‌ഠ​രോ​ഗി​യായ ശിമോ​ന്റെ വീട്ടിൽവെച്ച്‌ നടത്തിയ വിരുന്ന്‌. സൂര്യാ​സ്‌ത​മ​യ​ശേഷം, നീസാൻ 9 തുടങ്ങി​യ​പ്പോ​ഴാ​യി​രു​ന്നു അത്‌.​—മത്ത 26:6; മർ 14:3.

മറിയ: അതായത്‌, മാർത്ത​യു​ടെ​യും ലാസറി​ന്റെ​യും സഹോ​ദരി. (യോഹ 11:1, 2) മത്ത 26:7-ലെയും മർ 14:3-ലെയും സമാന്ത​ര​വി​വ​ര​ണ​ങ്ങ​ളിൽ മറിയ​യെ​ക്കു​റിച്ച്‌ “ഒരു സ്‌ത്രീ” എന്നു മാത്രമേ പറഞ്ഞി​ട്ടു​ള്ളൂ.

മറിയ . . . യേശു​വി​ന്റെ പാദങ്ങ​ളിൽ പൂശി: മർ 14:3-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

വളരെ വിലപി​ടി​പ്പുള്ള . . . സുഗന്ധ​തൈലം: ഇതു “300 ദിനാ​റെക്കു” വിൽക്കാ​മെന്നു യൂദാസ്‌ ഈസ്‌ക​ര്യോത്ത്‌ പറയു​ന്ന​താ​യി യോഹ​ന്നാ​ന്റെ വിവര​ണ​ത്തിൽ എടുത്തു​പ​റ​യു​ന്നുണ്ട്‌. (യോഹ 12:5) ഒരു സാധാരണ കൂലി​പ്പ​ണി​ക്കാ​രന്റെ ഏതാണ്ട്‌ ഒരു വർഷത്തെ കൂലിക്കു തുല്യ​മാ​യി​രു​ന്നു ആ തുക. ഈ സുഗന്ധ​തൈലം, ഹിമാ​ല​യ​സാ​നു​ക്ക​ളിൽ കണ്ടുവ​രുന്ന ഒരു സുഗന്ധ​ച്ചെ​ടി​യിൽനിന്ന്‌ (നാർഡൊ​സ്റ്റാ​ക്കിസ്‌ ജടമാൻസി) ഉത്‌പാ​ദി​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്ന​താ​ണെന്നു പൊതു​വേ കരുത​പ്പെ​ടു​ന്നു. പലപ്പോ​ഴും ആളുകൾ ഇതിൽ മായം ചേർത്തി​രു​ന്നു, വ്യാ​ജോ​ത്‌പ​ന്ന​ങ്ങ​ളും പ്രചാ​ര​ത്തി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. പക്ഷേ മറിയ കൊണ്ടു​വ​ന്നതു ശുദ്ധമായ തൈല​മാ​യി​രു​ന്നെന്നു മർക്കോ​സും യോഹ​ന്നാ​നും പറയു​ന്നുണ്ട്‌.​—മർ 14:3; പദാവ​ലി​യിൽ “ജടാമാം​സി തൈലം” കാണുക.

റാത്തൽ: ഇവിടെ കാണുന്ന ലീട്രാ എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം റോമാ​ക്കാ​രു​ടെ റാത്തലി​നെ​യാ​ണു (ലത്തീനിൽ, ലിബ്രാ) കുറി​ക്കു​ന്ന​തെന്നു പൊതു​വേ കരുത​പ്പെ​ടു​ന്നു. അങ്ങനെ​യെ​ങ്കിൽ അതിന്റെ അളവ്‌ ഏകദേശം 327 ഗ്രാം വരും.​—അനു. ബി14 കാണുക.

യേശു​വി​നെ ഒറ്റി​ക്കൊ​ടു​ക്കാ​നി​രുന്ന: ഗ്രീക്കു​പാ​ഠ​ത്തിൽ ഇവിടെ വർത്തമാ​ന​കാ​ല​ത്തി​ലുള്ള രണ്ടു ഗ്രീക്കു​ക്രി​യകൾ (ഒന്നിനെ ‘ഒറ്റി​ക്കൊ​ടു​ക്കാൻ’ എന്നും മറ്റേതി​നെ ‘ഇരുന്ന’ എന്നും പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നു.) ഒരുമിച്ച്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​താ​യി കാണാം. അതു സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌, യേശു​വി​നെ ഒറ്റി​ക്കൊ​ടു​ക്കാ​നുള്ള യൂദാ​സി​ന്റെ തീരു​മാ​നം പെട്ടെന്ന്‌ എടുത്ത ഒന്നല്ല, മറിച്ച്‌ കരുതി​ക്കൂ​ട്ടി​യു​ള്ള​താ​യി​രു​ന്നു എന്നാണ്‌. യോഹ 6:64-ലെ പ്രസ്‌താ​വ​ന​യും ഈ നിഗമ​നത്തെ ശരി​വെ​ക്കു​ന്നു.​—യോഹ 6:64-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

300 ദിനാറെ: മർ 14:5-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

അവിടെ: അതായത്‌, ബഥാന്യ​യിൽ.​—യോഹ 12:1.

പിറ്റേന്ന്‌: അതായത്‌, എ.ഡി. 33 നീസാൻ 9-ാം തീയതി രാവിലെ. വാസ്‌ത​വ​ത്തിൽ തലേന്ന്‌ വൈകു​ന്നേ​രത്തെ സൂര്യാ​സ്‌ത​മ​യ​ത്തോ​ടെ നീസാൻ 9 തുടങ്ങി​യി​രു​ന്നു. യേശു കുഷ്‌ഠ​രോ​ഗി​യായ ശിമോ​ന്റെ വീട്ടിൽവെച്ച്‌ അത്താഴം കഴിച്ചത്‌ അപ്പോ​ഴാണ്‌.​—യോഹ 12:1-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പും അനു. ബി12-ഉം കാണുക.

ഉത്സവം: ഇവിടെ പറഞ്ഞി​രി​ക്കുന്ന ഉത്സവം പെസഹ​യാ​ണെന്നു സന്ദർഭം സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. (യോഹ 11:55; 12:1; 13:1) നീസാൻ 14-ാം തീയതി ആഘോ​ഷി​ച്ചി​രുന്ന പെസഹ​യും നീസാൻ 15 മുതൽ 21 വരെ നീണ്ടു​നിന്ന പുളി​പ്പി​ല്ലാത്ത അപ്പത്തിന്റെ ഉത്സവവും (ലേവ 23:5, 6; സംഖ 28:16, 17; അനു. ബി15 കാണുക.) തമ്മിൽ യേശുവിന്റെ കാലമാ​യ​പ്പോ​ഴേ​ക്കും അഭേദ്യ​മായ ബന്ധമു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌, നീസാൻ 14 മുതൽ 21 വരെയുള്ള എട്ടു ദിവസ​ത്തെ​യും ഒരൊറ്റ ഉത്സവമാ​യാ​ണു കണക്കാ​ക്കി​യി​രു​ന്നത്‌. (ലൂക്ക 22:1) “പുളി​പ്പി​ല്ലാത്ത അപ്പത്തിന്റെ ഉത്സവം എന്നു വിളി​ക്കുന്ന എട്ടു ദിവസത്തെ ഉത്സവത്തെ” കുറിച്ച്‌ ജോസീ​ഫ​സും പറയു​ന്നുണ്ട്‌.​—അനു. ബി12 കാണുക.

ഓശാന: അഥവാ “രക്ഷി​ക്കേ​ണമേ.”​—മത്ത 21:9-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

യഹോ​വ​യു​ടെ: ഇതു സങ്ക 118:25, 26 വാക്യ​ങ്ങ​ളിൽനി​ന്നുള്ള ഉദ്ധരണി​യാണ്‌. അതിന്റെ മൂല എബ്രാ​യ​പാ​ഠ​ത്തിൽ ദൈവത്തിന്റെ പേരിനെ പ്രതി​നി​ധാ​നം ചെയ്യുന്ന നാല്‌ എബ്രാ​യ​വ്യ​ഞ്‌ജ​നാ​ക്ഷ​രങ്ങൾ (അതിന്റെ ലിപ്യ​ന്ത​രണം യ്‌ഹ്‌വ്‌ഹ്‌ എന്നാണ്‌.) കാണാം.​—അനു. എ5-ഉം സി-യും കാണുക.

സീയോൻപു​ത്രി: മത്ത 21:5-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

എന്ന്‌ എഴുതി​യി​രു​ന്നത്‌: ഇവിടെ കാണുന്ന ഉദ്ധരണി സെഖ 9:9-ൽനിന്നു​ള്ള​താണ്‌.

കല്ലറ: അഥവാ “സ്‌മാ​ര​ക​ക്കല്ലറ.”​—പദാവ​ലി​യിൽ “സ്‌മാ​ര​ക​ക്കല്ലറ” കാണുക.

ഗ്രീക്കു​കാർ: ഒന്നാം നൂറ്റാ​ണ്ടിൽ പലസ്‌തീ​നിൽ ഗ്രീക്കു​കാ​രു​ടെ ധാരാളം കോള​നി​ക​ളു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. പക്ഷേ ഇവിടെ ‘ഗ്രീക്കു​കാർ’ എന്നു പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നത്‌, ജൂതമ​ത​ത്തി​ലേക്കു പരിവർത്തനം ചെയ്‌ത ഗ്രീക്കു​കാ​രെ​ക്കു​റി​ച്ചാ​യി​രി​ക്കാം. യോഹ 12:32-ൽ, “ഞാൻ എല്ലാ തരം മനുഷ്യ​രെ​യും എന്നി​ലേക്ക്‌ ആകർഷി​ക്കും” എന്നു യേശു പ്രാവ​ച​നി​ക​മാ​യി പറഞ്ഞി​രു​ന്നെന്ന്‌ ഓർക്കുക.

തന്റെ ജീവൻ: അഥവാ “തന്റെ ദേഹി.”​—പദാവ​ലി​യിൽ “ദേഹി” കാണുക.

ശുശ്രൂഷ ചെയ്യാൻ: അഥവാ “സേവനം ചെയ്യാൻ.” ഇവിടെ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന ഡയകൊ​നെ​യോ എന്ന ഗ്രീക്കു​ക്രി​യ​യോ​ടു ബന്ധമുള്ള ഒരു ഗ്രീക്കു​നാ​മ​മാ​ണു ഡയാ​ക്കൊ​നൊസ്‌. ആ ഗ്രീക്കു​നാ​മത്തെ ഇതേ വാക്യ​ത്തിൽ ശുശ്രൂഷ ചെയ്യു​ന്നവൻ (അഥവാ “സേവകൻ”) എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. മടുത്ത്‌ പിന്മാ​റാ​തെ മറ്റുള്ള​വർക്കു​വേണ്ടി താഴ്‌മ​യോ​ടെ സേവനം ചെയ്യു​ന്ന​വ​രെ​യാ​ണു ബൈബി​ളിൽ ഡയാ​ക്കൊ​നൊസ്‌ എന്ന പദം പൊതു​വേ കുറി​ക്കു​ന്നത്‌.​—മത്ത 20:26-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

ഞാൻ: അഥവാ “എന്റെ ദേഹി.” കാലങ്ങ​ളാ​യി “ദേഹി” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​ട്ടുള്ള സൈക്കി എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം ഇവിടെ മുഴു​വ്യ​ക്തി​യെ​യും കുറി​ക്കു​ന്നു. അതു​കൊണ്ട്‌ “എന്റെ ദേഹി” എന്ന പദപ്ര​യോ​ഗത്തെ, “ഞാൻ എന്ന മുഴു​വ്യ​ക്തി​യും” എന്നോ “ഞാൻ” എന്നു മാത്ര​മോ പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്താ​നാ​കും.​—പദാവ​ലി​യിൽ “ദേഹി” കാണുക.

ഒരു ശബ്ദമു​ണ്ടാ​യി: സുവി​ശേ​ഷ​വി​വ​ര​ണ​ങ്ങ​ളിൽ, യഹോവ മനുഷ്യ​രോ​ടു നേരിട്ട്‌ സംസാ​രി​ച്ച​തി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയുന്ന മൂന്നു സന്ദർഭ​ങ്ങ​ളുണ്ട്‌. അതിൽ അവസാ​ന​ത്തേ​താണ്‌ ഇത്‌. ആദ്യ​ത്തേത്‌, എ.ഡി. 29-ൽ യേശു സ്‌നാ​ന​മേ​റ്റ​പ്പോ​ഴാ​യി​രു​ന്നു. അതെക്കു​റിച്ച്‌ മത്ത 3:16, 17; മർ 1:11; ലൂക്ക 3:22 എന്നിവി​ട​ങ്ങ​ളിൽ രേഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​ട്ടുണ്ട്‌. രണ്ടാമ​ത്തേത്‌, എ.ഡി. 32-ൽ യേശു​വി​ന്റെ രൂപാ​ന്ത​ര​വു​മാ​യി ബന്ധപ്പെ​ട്ടാ​യി​രു​ന്നു. മത്ത 17:5; മർ 9:7; ലൂക്ക 9:35 എന്നിവി​ട​ങ്ങ​ളിൽ അതെക്കു​റിച്ച്‌ കാണാം. മൂന്നാ​മത്തെ സംഭവം, എ.ഡി. 33-ൽ യേശു​വി​ന്റെ അവസാ​നത്തെ പെസഹ​യ്‌ക്കു തൊട്ടു​മു​മ്പാ​ണു നടന്നത്‌. ഇതെക്കു​റിച്ച്‌ യോഹ​ന്നാ​ന്റെ സുവി​ശേ​ഷ​ത്തിൽ മാത്രമേ കാണു​ന്നു​ള്ളൂ. “പിതാവേ, അങ്ങയുടെ പേര്‌ മഹത്ത്വ​പ്പെ​ടു​ത്തേ​ണമേ” എന്നു യേശു അപേക്ഷി​ച്ച​പ്പോൾ യഹോവ മറുപടി കൊടു​ക്കുന്ന സന്ദർഭ​മാണ്‌ ഇത്‌.

ഈ ലോക​ത്തി​ന്റെ ഭരണാ​ധി​കാ​രി: ഇതു​പോ​ലൊ​രു പദപ്ര​യോ​ഗം യോഹ 14:30-ലും 16:11-ലും കാണാം. ഇവി​ടെ​യും ആ വാക്യ​ങ്ങ​ളി​ലും അതു പിശാ​ചായ സാത്താ​നെ​യാ​ണു കുറി​ക്കു​ന്നത്‌. ഇനി, ഈ വാക്യ​ത്തിൽ ‘ലോകം’ (ഗ്രീക്കിൽ, കോസ്‌മൊസ്‌) എന്ന പദം കുറി​ക്കു​ന്നത്‌, ദൈ​വേ​ഷ്ട​വു​മാ​യി യോജി​ക്കാത്ത പെരു​മാ​റ്റ​രീ​തി​ക​ളുള്ള, ദൈവ​ത്തിൽനിന്ന്‌ അകന്ന മനുഷ്യ​സ​മൂ​ഹ​ത്തെ​യാണ്‌. ഈ നീതി​കെട്ട ലോക​ത്തി​നു രൂപം കൊടു​ത്തതു ദൈവമല്ല; അതു “ദുഷ്ടന്റെ നിയ​ന്ത്ര​ണ​ത്തി​ലാണ്‌.” (1യോഹ 5:19) സാത്താ​നും ‘സ്വർഗീ​യ​സ്ഥ​ല​ങ്ങ​ളി​ലെ (അവന്റെ) ദുഷ്ടാ​ത്മ​സേ​ന​ക​ളും’ ആണ്‌ ‘ഈ അന്ധകാ​ര​ലോ​ക​ത്തി​ന്റെ ചക്രവർത്തി​മാർ.’ (കൊസ്‌മൊ​ക്രാ​റ്റോർ എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തി​ന്റെ ഒരു രൂപ​ത്തെ​യാണ്‌ ഇവിടെ ‘ലോക​ത്തി​ന്റെ ചക്രവർത്തി​മാർ’ എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നത്‌.) അവർ ഈ ലോക​ത്തി​ന്റെ അദൃശ്യ​ഭ​ര​ണാ​ധി​കാ​രി​ക​ളാണ്‌.​—എഫ 6:11, 12.

തള്ളിക്ക​ള​യാൻ: ഭാവി​യിൽ സാത്താനെ ഈ ലോക​ത്തി​ന്റെ ഭരണാ​ധി​കാ​രി എന്ന സ്ഥാനത്തു​നിന്ന്‌ തള്ളിക്ക​ള​യുന്ന സമയ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചുള്ള ഒരു പ്രവച​ന​മാ​യി​രു​ന്നു യേശു​വി​ന്റെ ഈ വാക്കുകൾ.

എന്നെ ഭൂമി​യിൽനിന്ന്‌ ഉയർത്തു​മ്പോൾ: യേശു​വി​നെ സ്‌തം​ഭ​ത്തി​ലേറ്റി വധിക്കു​ന്ന​തി​നെ​യാ​യി​രി​ക്കാം ഇതു കുറി​ക്കു​ന്നത്‌. തൊട്ട​ടുത്ത വാക്യം ഈ നിഗമ​നത്തെ പിന്താ​ങ്ങു​ന്നു.

എല്ലാ തരം മനുഷ്യ​രും: ആളുക​ളു​ടെ ദേശമോ വംശമോ സാമ്പത്തി​ക​സ്ഥി​തി​യോ കണക്കി​ലെ​ടു​ക്കാ​തെ സമൂഹ​ത്തി​ലെ നാനാ​തു​റ​ക​ളിൽനി​ന്നു​മുള്ള ആളുകളെ തന്നി​ലേക്ക്‌ ആകർഷി​ക്കു​മെ​ന്നാണ്‌ യേശു ഇവിടെ പ്രഖ്യാ​പി​ച്ചത്‌. (പ്രവൃ 10:34, 35; വെളി 7:9, 10; യോഹ 6:44-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.) ദേവാ​ല​യ​ത്തിൽ ആരാധ​ന​യ്‌ക്കെ​ത്തിയ ‘ചില ഗ്രീക്കു​കാർ’ ഈ സന്ദർഭ​ത്തിൽ യേശു​വി​നെ കാണാൻ ആഗ്രഹം പ്രകടി​പ്പി​ച്ചു എന്നതു ശ്രദ്ധേ​യ​മാണ്‌. (യോഹ 12:20-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.) ഈ വാക്യ​ത്തി​ലെ പാസ്‌ [“എല്ലാവ​രും; എല്ലാ (ആളുക​ളും)”] എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം പല ബൈബി​ളു​ക​ളും പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നത്‌ ഒടുവിൽ എല്ലാ മനുഷ്യ​രും യേശു​വി​ലേക്ക്‌ ആകർഷി​ക്ക​പ്പെ​ടും എന്ന രീതി​യി​ലാണ്‌. എന്നാൽ ദൈവ​പ്ര​ചോ​ദി​ത​മായ തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളു​ടെ മറ്റു ഭാഗങ്ങ​ളു​മാ​യി ഇതു യോജി​ക്കില്ല. (സങ്ക 145:20; മത്ത 7:13; ലൂക്ക 2:34; 2തെസ്സ 1:9) ഈ ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തി​ന്റെ അക്ഷരാർഥം “എല്ലാവ​രും” എന്നാ​ണെ​ങ്കി​ലും (റോമ 5:12) ആ പദത്തിന്‌ “എല്ലാ തരം” എന്ന അർഥവും വരാ​മെന്നു മത്ത 5:11-ഉം പ്രവൃ 10:12-ഉം വ്യക്തമാ​യി സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. പല ബൈബി​ളു​ക​ളും ഈ പദത്തെ “എല്ലാ തരം” എന്ന അർഥത്തിൽ പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​ട്ടു​മുണ്ട്‌.​—യോഹ 1:7; 1തിമ 2:4.

യഹോവേ: യശ 53:1-ൽനിന്നുള്ള ഈ ഉദ്ധരണി​യു​ടെ മൂല എബ്രാ​യ​പാ​ഠ​ത്തിൽ യഹോവ എന്ന പേര്‌ ഒരു തവണയേ (“യഹോവ തന്റെ കൈ” എന്ന പദപ്ര​യോ​ഗ​ത്തിൽ മാത്രം.) കാണു​ന്നു​ള്ളൂ. എന്നാൽ യോഹ​ന്നാൻ ഈ ഭാഗം ഉദ്ധരി​ച്ചത്‌ യശയ്യ​പ്ര​വ​ച​ന​ത്തി​ന്റെ സെപ്‌റ്റു​വ​ജിന്റ്‌ പരിഭാ​ഷ​യിൽനി​ന്നാ​യി​രി​ക്കാ​നാ​ണു സാധ്യത. ഗ്രീക്കു​ഭാ​ഷ​യി​ലുള്ള ആ തർജമ​യിൽ ഈ വാക്യ​ത്തി​ന്റെ തുടക്ക​ത്തിൽ കിരി​യോസ്‌ (കർത്താവ്‌) എന്ന പദത്തിന്റെ ഒരു അഭിസം​ബോ​ധ​നാ​രൂ​പം കാണാം. (യശ 53:1 ഉദ്ധരി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന റോമ 10:16-ഉം കാണുക.) പ്രവാ​ച​കന്റെ ചോദ്യ​ങ്ങൾ ദൈവ​ത്തോ​ടാ​ണെന്നു വായന​ക്കാർക്കു വ്യക്തമാ​കാൻവേണ്ടി സെപ്‌റ്റു​വ​ജി​ന്റി​ന്റെ പരിഭാ​ഷകർ ആ വാക്യ​ത്തി​ന്റെ തുടക്ക​ത്തിൽ കിരി​യോസ്‌ എന്ന പദം കൂട്ടി​ച്ചേർത്ത​താ​യി​രി​ക്കാ​നാ​ണു സാധ്യത. സെപ്‌റ്റു​വ​ജി​ന്റി​ന്റെ പിൽക്കാ​ല​പ്ര​തി​ക​ളിൽ കിരി​യോസ്‌ എന്ന പദം പൊതു​വേ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നതു മൂല എബ്രാ​യ​പാ​ഠ​ത്തി​ലെ ദൈവ​നാ​മ​ത്തി​നു (ചതുര​ക്ഷ​രി​ക്കു) പകരമാ​യി​ട്ടാണ്‌ (ഈ ഉദ്ധരണി​യിൽ കിരി​യോസ്‌ എന്ന പദം രണ്ടാമതു വരുന്ന സന്ദർഭം അതിന്‌ ഉദാഹ​ര​ണ​മാണ്‌.). അതു​കൊ​ണ്ടാണ്‌ ഈ വാക്യ​ത്തി​ലും കിരി​യോസ്‌ എന്നു വരുന്നി​ടത്ത്‌ ദൈവ​നാ​മം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. ക്രിസ്‌തീയ ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളു​ടെ പല എബ്രാ​യ​പ​രി​ഭാ​ഷ​ക​ളി​ലും, (അനു. സി-യിൽ J^{12-14, 16-18, 22, 23} എന്നു സൂചി​പ്പി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു.) യോഹ 12:38-ൽ കിരി​യോസ്‌ എന്ന പദം ആദ്യമാ​യി വരുന്നി​ടത്ത്‌ ദൈവ​നാ​മം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌.

യഹോവ തന്റെ കൈ: ഇത്‌ യശ 53:1-ൽനിന്നുള്ള ഉദ്ധരണി​യാണ്‌. അതിന്റെ മൂല എബ്രാ​യ​പാ​ഠ​ത്തിൽ ദൈവത്തിന്റെ പേരിനെ പ്രതി​നി​ധാ​നം ചെയ്യുന്ന നാല്‌ എബ്രാ​യ​വ്യ​ഞ്‌ജ​നാ​ക്ഷ​രങ്ങൾ (അതിന്റെ ലിപ്യ​ന്ത​രണം യ്‌ഹ്‌വ്‌ഹ്‌ എന്നാണ്‌.) കാണാം. (ഈ വാക്യ​ത്തി​ലെ യഹോവേ എന്നതിന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പും അനു. എ5-ഉം സി-യും കാണുക.) ഈ വാക്യ​ത്തിൽ കൈ എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​വും അതിന്റെ തത്തുല്യ​മായ എബ്രാ​യ​പ​ദ​വും ബൈബി​ളിൽ മിക്ക​പ്പോ​ഴും ഒരു ആലങ്കാ​രി​കാർഥ​ത്തി​ലാണ്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. ശക്തി പ്രയോ​ഗി​ക്കാ​നുള്ള കഴിവി​നെ​യാണ്‌ അതു പ്രതീ​ക​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നത്‌. യേശു കാണിച്ച അടയാ​ള​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ​യും അത്ഭുത​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ​യും ആണ്‌ യഹോവ തന്റെ “കൈ” വെളി​പ്പെ​ടു​ത്തി​യത്‌, അഥവാ ശക്തി പ്രയോ​ഗി​ക്കാ​നുള്ള തന്റെ കഴിവ്‌ തെളി​യി​ച്ചത്‌.

ക്രിസ്‌തു​വി​ന്റെ മഹത്ത്വം കണ്ടതു​കൊ​ണ്ടാണ്‌ യശയ്യ: യഹോവ സ്വർഗീ​യ​സ​ദ​സ്സി​ലെ ഉന്നതമായ ഒരു സിംഹാ​സ​ന​ത്തിൽ ഇരിക്കു​ന്ന​താ​യി കണ്ട ദർശന​ത്തിൽ യഹോവ യശയ്യ​യോട്‌, “ആരു ഞങ്ങൾക്കു​വേണ്ടി പോകും” എന്നു ചോദി​ക്കു​ന്ന​താ​യി കാണാം. (യശ 6:1, 8-10) ഈ വാക്യ​ത്തി​ലെ “ഞങ്ങൾ” എന്ന സർവനാ​മം ബഹുവ​ച​ന​ത്തി​ലാണ്‌ എന്ന വസ്‌തുത സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌, ദർശന​ത്തിൽ യഹോ​വ​യോ​ടൊ​പ്പം കുറഞ്ഞതു മറ്റൊ​രാ​ളും​കൂ​ടെ ഉണ്ടായി​രു​ന്നു എന്നാണ്‌. അതു​കൊണ്ട്‌ യശയ്യ ‘കണ്ട ക്രിസ്‌തു​വി​ന്റെ മഹത്ത്വം,’ ക്രിസ്‌തു മനുഷ്യ​നാ​യി ഭൂമി​യിൽ വരുന്ന​തി​നു മുമ്പ്‌ യഹോ​വ​യോ​ടൊ​പ്പം ആയിരു​ന്ന​പ്പോ​ഴത്തെ മഹത്ത്വ​മാ​യി​രി​ക്കണം. (യോഹ 1:14) മറ്റു പല തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളും ഈ ആശയവു​മാ​യി യോജി​ക്കു​ന്നു. ഉദാഹ​ര​ണ​ത്തിന്‌, ഉൽ 1:26-ൽ, “നമുക്കു നമ്മുടെ ഛായയിൽ . . . മനുഷ്യ​നെ ഉണ്ടാക്കാം” എന്നു ദൈവം പറയു​ന്ന​താ​യി കാണാം.​—സുഭ 8:30, 31; യോഹ 1:1-3; കൊലോ 1:15, 16 കൂടെ കാണുക.

പ്രമാ​ണി​മാർ: ഇവിടെ “പ്രമാ​ണി​മാർ” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന ഗ്രീക്കു​പദം ജൂതന്മാ​രു​ടെ പരമോ​ന്ന​ത​കോ​ട​തി​യായ സൻഹെ​ദ്രി​നി​ലെ അംഗങ്ങ​ളെ​യാ​കാം കുറി​ക്കു​ന്നത്‌. ആ കോട​തി​യി​ലെ ഒരു അംഗമാ​യി​രുന്ന നിക്കോ​ദേ​മൊ​സി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയുന്ന യോഹ 3:1-ലും ഇതേ പദം കാണു​ന്നുണ്ട്‌.​—യോഹ 3:1-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

സിനഗോഗിൽനിന്ന്‌ പുറത്താ​ക്കു​മോ: യോഹ 9:22-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

വിധി​ക്കുക: അഥവാ “കുറ്റം വിധി​ക്കുക.”​—യോഹ 3:17-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.