¿Tijmajtoya?
¿Kikauayayaj romaeuanij ma kitlalpachokaj se akajya katli kikuapilojtoyaj, kej Jesús kichijkej?
MIAKEJ maseualmej kimatij Jesús kikuapilojkej, uan inechka itstoyaj omej maseualmej katli kichijtoyaj tlen amo kuali (Mat. 27:35-38). Biblia kiijtoua kema ya miktoya, kikualchijchijkej itlakayo uan kitlalijkej kampa tlakakauako (Mar. 15:42-46). Maske Biblia kiampa kiijtoua, miakej amo kineltokaj.
Se keskij katli kitlachiliaj tlen Biblia kiijtoua, amo kineltokaj tlaj romaeuanij kinkauayayaj ma kintlalpachokaj kej kinamiki katli tlaixpanotoyaj. Inijuantij moiljuiaj uelis kichiuayayaj sekinok tlamantli ika inintlakayo. Ariel Sabar, se periodista, kiijkuilok ipan pilamochtsi Smithsonian kenke kiampa moiljuiaj. Ya kiijkuilok: “San kinkuapilouayayaj katli kichiuayayaj tlen tlauel amo kuali. Uan yeka se keskij ixtlamatinij kiijtouaj romaeuanij amo kema kinkauaskiaj ma kintlalpachokaj kej kinamiki”. Romaeuanij kinekiyayaj tlauel kinpinaualtisej kema kinmiktiskiaj katli tlaixpanotoyaj. Yeka, kemantika kikauayayaj inintlakayo ma kuapilojto uan kiampa tlapialmej kinkuaskiaj. Uan uelis teipa ininomiyouaj kimajkauayayaj ipan se tlakoyoktli.
Maske kiampa moiljuiaj, arqueólogos kipantijtokej ininomiyo se keskij judíos katli kintlalpachojkej maske kinkuapilojtoyaj. Ipan 1968, nechka Jerusalén kipantijkej se mijkaostotl kampa kitlalpachojtoyaj se tlakatl katli kikuapilojkej ipan achtoui siglo. Iomiyouaj eltoya ipan se pilkuakajontsi. Uan iikxiomiyo kitlatskiltijtoyaj ipan se uapali ika se clavo tlen kipiayaya iuexka 11,5 centímetros (4,5 pulgadas). Sabar kiijtoua: “Nopa omitl tlen kipantijkej, eliyaya iaxka Jehohanán, uan kinpaleuik ma kipatlakaj kej moiljuiyayaj katli amo kineltokayayaj tlaj Jesús kena kitlalpachojkej kej kiijtoua Evangelios”. Ni eli tlauel ipati pampa “Jehohanán iikxiomiyo kinextik kema Jesús itstoya, romaeuanij kena kinkauayayaj katli kinkuapilojtoyaj ma kintlalpachokaj kej kichiuayayaj judíos”.
Nopa omitl tlen kipantijkej, kichijtok maseualmej amo sanse ma kineltokakaj kenijkatsa kuapilojtoya Jesús. Maske amo sanse kineltokaj, tijmatij katli kichiuayayaj tlen amo kuali uan kinkuapilouayayaj, kena kintlalpachouayayaj uan amo san kinmajkauayayaj ipan se tlakoyoktli. Uajka, tlen Biblia kiijtoua kena eli melauak pampa Jesús kena kitlalpachojkej. Uan tlen ixtlamatinij kipantijtokej kiampa kinextia.
Jehová kiijtojtoya Jesús itlakayo kitlaliskiaj kampa kitlalpachoskiaj se tlatominpixketl, uan tlen ya kiijtoua amo aka uelis kichiuas amo ma moaxiti (Is. 53:9; 55:11).