1, 2. ¿Keyej se ojnenkej motelneki maj kiuika itanex keman motayoualtia, uan keniuj ijkon tamati totanemilil?

XIONMONEMILI ke se ojnenkej motayoualtia. ¿Toni moneki kiuikas tein kipaleuis maj amo uetsi niono maj kipano okse taman tein amo kuali? Motelneki maj kiuika se tanex tein ika motauilis.

² Komo amo kiuika tanex amo uelis kiitas ojti, uan uelis uetsis oso uelis kipanos okse taman tein amo kuali. Kemaj, tanex techtauilia kampa tiojtokaskej uan techpaleuia maj amo teyi techpano. Jiova techtayokolijtok se teisa tein tamati kemej tanex (Santiago 1:17). Uan nejin yejua totanemilil. Komo amo tikpiaskiaj, kemej eskia senkis tipoliujtoskiaj. Keman kuali tiktekitiltiaj, techpaleuia maj kuali timoojtokaltikan itech tonemilis uan maj amo tichikoyakan. Kemej tikitaj, nejin netetayokolil kitelpia ipatiuj. Yejika maj tikitakan toni nejin tanemilil tein ika titajtotij uan keniuj tekiti, uan satepan tikitaskej nejin taman: 1) keniuj tikmachtiskej totanemilil; 2) keyej moneki tikpoujkaitaskej imin tanemilil oksekin, uan 3) keniuj techpaleuia tikpiaskej se tanemilil tein yektekiti.

3. ¿Toni kijtosneki tajtol griego tein itech toBiblia mokepa kemej “tanemilil”, uan ika nejon, toni ueli kichiua taltikpaknenkej?

³ Tajtol griego tein itech toBiblia mokepa kemej “tanemilil”,  kiteajsikamatiltia “se moixmatis se yejua”. Niose tapial ueli kichiua nejon, ta sayoj tejuan ijkon techchijchiuak Dios. Uan ika totanemilil, kemej eskia se yejua se kisa uan ueli se moita keniuj se monejnemiltijtok. Totanemilil techmatiltia, techpaleuia uan techteluilia ika totachiualis oso totanejnekilis. Techyekana keman tiknemiliaj tikchiuaskej teisa, uan techmatiltia ox kuali yetok tein tiknekij tikchiuaskej oso amo. Komo tein tikchiujkej kuali yetok, kichiua maj kuali timomachilikan, uan komo amo, techkuejmoloua.

4, 5. 1) ¿Keniuj tikmatij ke Adán uan Eva kipiayaj imin tanemilil? ¿Toni kiyekmattoyaj ke kichiujtoyaj keman amo kitakamatkej Dios? 2) Itech Tajkuilolmej Hebreo, ¿akonimej tikinajsij tein kemaj kichiujkej tein kiniluiaya imin tanemilil?

⁴ Keman Jiova kichijchiuak yekinika takat Adán uan yekinika siuat Eva, kinimakak nejon tanemilil. Uan moitak ke kipiayaj porin pinaujkej keman tajtakojkej (Génesis 3:7, 8). Sayoj ke, maski kinkuejmolouaya imin tanemilil satepan ke tajtakojkej, amo teyi kualtiayaok. ¿Keyej? Porin kuali kimattoyaj ke amo kitakamatkej Dios. Katkaj chipaujkej, uan yejika kiyekmattoyaj ke kiixnamiktoyaj Dios uan kinekepilijtoyaj. Uan yejika amo ueliskiaj oksepa mokepaskiaj iuan Dios.

⁵ Miakej taltikpakneminij amo kichiuaj kemej Adán uan Eva. Yejuan maski tajtakouanij, kemaj kichiuaj tein kiniluia imin tanemilil. Semej yejua Job tein kijtoj: “Nomelaujkayo niksentokas nikitskijtos, uan amo nikmajkauas; noyolo amo nechkuejmolos” (Job 27:6). * Job kuali kikakia tein kiiluiaya itanemilil achto ke kichiuas teisa oso keman kinemiliaya kichiuas teisa. Yejika uelia kiyekijtouaya ke itanemilil amo kikuejmolouaya; amo kiteluilijtinemia niono  kichiuaya maj nentinemini ika pinaujkayot. Okse takat katka David, sayoj ke yejua no taman kipanok. Yejua kemaj kikuejmoloj itanemilil. Biblia kijtoua ke “iyolo David kisentokaya kikuejmolouaya”, satepan ke amo kipoujkaitak Saúl, tekiuaj akin Jiova kitalijka (1 Samuel 24:5). David kitelpaleuij maj kikuejmolouani itanemilil, ta kinextilij ke monekia okachi tapoujkaitas.

6. ¿Toni kinextia ke Dios techmakatok tinochin totanemilil kemej se netetayokolil?

⁶ Amo sayoj itekitikauan Jiova kipiaj imin tanemilil. Tatitanil Pablo kijtoj tein Dios kimatiltij: “In takaj ten amo judíos uan ten amo kipiaj in tanauatil [...] kichiujtinemij [...] ten tenauatilia in tanauatil de Moisés [...]. Uan ijkon yejuan kitenextilijtinemij ke [...] kipixtinemij tech nintalnamikilis se tanauatil ten yejuan kinyekantok. Uan ninyolojuan kinmachililtia ke kox yejuan tajtakolejkej oso amo” (Romanos 2:14, 15). Miakej maski amo kiixmatij itanauatiluan Jiova, kichiuaj tein kiniluia imin tanemilil, uan monejnemiltiaj kemej kijtoua principios tein techmaka Dios.

7. ¿Keyej kemansa totanemilil amo yektekiti?

⁷ Sayoj ke totanemilil amo nochipa tekiti kemej moneki. ¿Keyej? Tein techpaleuis maj tikajsikamatikan, moneki oksepa tikelnamikiskej neskayot ika tanex. Keman tami ichikaualis pilas amo ueliok techtauilia. No ijkon panoua ika totanemilil. Komo amo timomachtiaj iTajtol Dios, amo uelis tikmatiskej toni kuali uan toni amo kuali keman tiknemiliskej tikchiuaskej teisa. Uan no, komo tikauaj maj totanejnekilis kiixyekana totanemilil, techuikas okseko. Tein techpaleuis maj kuali tekiti totanemilil, moneki maj tikpiakan inepaleuil yektikatsin espíritu. Kemej kijtoj Pablo: “In Yektikatsin Espíritu kiyekantinemi notamachilis” (Romanos 9:1). Axkan, ¿keniuj uelis tikchiuaskej maj totanemilil tekiti ijkon kemej tekiti iespíritu Jiova? Moneki tikmachtiskej, kemej axkan tikitatij.

8. 1) ¿Keniuj toyolo uelis kijtakos totanemilil? ¿Toni moneki okachi tiktayekanaltiskej keman tiknemiliskej tikchiuaskej teisa? 2) ¿Keyej amo kijtosneki ke kuali yetok tein tikchiuaj komo totanemilil amo techkuejmoloua? (Xikonita nota.)

⁸ ¿Keniuj moneki tikuiskej totanemilil keman tiknemiliskej tikchiuaskej teisa? Miakej moluiaj ke sayoj maj tikchiuakan tein toyolo techiluia. Ompa xa kijtouaj: “Nejua nikita ke kuali nikchiuas, amo nechkuejmoloua notanemilil”. Sayoj ke maj amo tikelkauakan ke tein toyolo kinejneki semi chikauak, uan uelis kijtakos totanemilil. Ijkon kinextia Biblia: “Iyolo taltikpaknenkej okachi takajkayaua ke okseki taman, uan mopapata. ¿Akoni ueli kiixmati?” (Jeremías 17:9). Yejika, okachi moneki tikyolpaktiskej Jiova uan amo tikchiuaskej tein toyolo kinejneki. *

9. ¿Toni kijtosneki se kimoujkatokas Dios, uan keniuj mouika iuan totanemilil?

⁹ Se taltikpaknenkej tein kuali kimachtijtok itanemilil, amo kikaua maj kiixyekana itanejnekilis keman kinemilia kichiuas teisa. Ta kikaua maj kiixyekana tamoujkatokalis tein kipialia Dios, nejin kijtosneki ke nion tepitsin kineki kiyolkokos toTajtsin. Ijkon moita tein kipanok Nehemías. Kemej yejua taixyekanaya itech altepet Jerusalén, ueliskia kintajtaniskia akin kinixyekanaya maj kiixtauanij seki impuestos. Sayoj ke amo kichiuak. ¿Keyej? Yejua kijtoj: “Porin nikmoujkatokaya Dios” (Nehemías 5:15).  Amo kintatajtaniaya israelitas porin nion tepitsin kinekia kikualantis Jiova. Motelneki maj tejuan no ijkon tikmoujkatokakan Dios, ta nejon techolinis maj tiktemokan itech Biblia keniuj kiita tein tiknekij tikchiuaskej.

10, 11. ¿Kemej toni principios tein kipia Biblia techpaleuia maj tiknemilikan ox titayiskej tayil tein teiuintij oso amo, uan toni moneki tikchiuaskej komo tiknekij maj Dios techpaleui maj tikchiuakan kemej kijtoua?

¹⁰ Se neskayot, maj titajtokan ika tayil tein teiuintij. Komo tiyouij itech se tatakualis, xa timotajtaniskej: “¿Nitayis oso amo?”. Tein techpaleuis maj kuali tiknemilikan, moneki achto tikmachtiskej totanemilil, uan nejin tikchiuaj keman tikitaj principios itech Biblia. Ijkuak tikitaj, tikajsij ke Biblia kijtoua ke uelis se tayis tepitsin. Uan maj Dios techmaka tayil, kiueyichiua yejuatsin (Salmo 104:14, 15). Sayoj ke no kijtoua ke amo kuali yetok maj se kitelpanolti, oso maj se tayi kemej techchiuas maj amo kuali se monejnemilti (Lucas 21:34; Romanos 13:13). Uan no tikajsij ke tauanalis se ueyi tajtakol ijkon kemej auilnemilis (1 Corintios 6:9, 10). *

¹¹ Principios kemej nejon kimachtia totanemilil uan kiyemania. Ijkon, keman techyoleuaskej maj tiyakan itech se tatakualis kampa motemakas tayil, uelis timotajtaniskej: “¿Keniuj eski? ¿Uelis motelpanoltiskej ika tayil tein teiuintij uan kinchiuas maj amo kuali monejnemiltikan? ¿Uan toni uelis moijtos nouan? ¿Nikteleleuia nitayis? ¿Amo uelis maj amo nitayi? ¿Moneki nitayis uan ijkon kuali nimomachilis uan nikchiuas tein nejua niknekis? ¿Uelis nikijtos ‘yejuaya’?”. Ijkuak tikitaskej toni kijtoua principios itech Biblia, oso timotajtaniskej keniuj tikchiuaskej tein kijtoua principios, motelneki maj tiknotsakan Jiova ika netataujtil (xikonixtajtolti Salmo 139:​23, 24). Keman tikchiuaj ijkon, tikyoleuaj Jiova maj techyekana ika iyektikatsin espíritu, uan no tikmachtiaj totanemilil maj tekiti kemej kijtoua principios tein kitemaka Dios. Sayoj ke ijkuak  tiknemiliaj tikchiuaskej teisa, moneki tikitaskej okse taman.

12, 13. ¿Keyej tel tataman tekiti imin tanemilil tokniuan, uan toni moneki tikchiuaskej ijkuak tikitaskej nejon?

¹² Uelis tikmoujkaitaskej ke maski sayoj se taneltokalis tikpiaj, tataman tekiti totanemilil. Se tokniuj uelis kijtos ke se talnamikilis oso se tachiualis amo kuali yetok, uan okse tokniuj uelis kiitas ke amo onkak kuejmol. Se neskayot, maj oksepa ika titajtokan tayil tein teiuintij. Sekin kiuelitaj moitaskej imiuan imin tasojikniuan uan tayiskej tepitsin; sayoj ke oksekin amo kuali kiitaj. ¿Keyej tel tataman tekiti imin tanemilil, uan toni okachi moneki tikitaskej keman tiknemiliskej tikchiuaskej teisa?

¹³ Moajsi miak taman tein kichiua maj tel tataman tekiti totanemilil. Se taman tein kichiua yejua tein tikpanokej keman ayamo timomachtiayaj, uan nejin motelpata se iuan okse. Sekin tokniuan kielnamikij keman tel ouij kinkisaya kikauaskej seki taman tajtakol, uan kemansa uetskej (1 Reyes 8:38, 39). Maj timonemilikan ke techkalpanoua se tokniuj tein tel tauanaya, uan yejika niono ueli ika tajtoua. Komo tikuantij tepitsin tayil, itanemilil xa kiolinis maj kinexti tamatilis uan maj amo kiseli. ¿Tikualaniskej? ¿Tikchiualtiskej maj tayi maski kijtojya ke amo? ¡Amo! Tiknextiskej netasojtalis kemej iknimej, techpaleuis maj tikpoujkaitakan tein yejua kinemilia, techiluis keyej amo kiselia oso amo.

14, 15. Kemej itech itonaluan Pablo tataman tekitia imin tanemilil tein monechikouayaj, ¿toni kuejmol onkaya, uan keniuj kijtoj Pablo ke ueliskia momelauaskia?

¹⁴ Itech itonaluan tatitanil Pablo, ijkon kiitak itech nechikol ke tataman tekitia imin tanemilil tokniuan. Se neskayot, itech nejon tonalmej, monamakaya tapalol tein ika kiniueyichiuayaj tiotsitsin. Uan sekin tokniuan kinkuejmolouaya imin tanemilil maj oksekin tokniuan kikuanij  nejon tapalol (1 Corintios 10:25). Sayoj ke Pablo amo kiitaya ke onkak kuejmol maj kikuani. Yejua kimatia ke tiotsitsin amo yoltokej, uan ke nejon tapalol amo imintech ualaya tiotsitsin, ta Jiova akin techmaka tein tikmajseuaj. Sayoj ke Pablo kiajsikamatia ke amo nochin tanemiliskiaj kemej yejua. Sekin kiniueyichiuayaj tiotsitsin achto ke mochiuaskiaj tokniuan, uan yejika kintajyaltiaya nochi tein mouikaskia iuan taueyichiualis ika tiotsitsin. ¿Keniuj momelauaskia kuejmol?

¹⁵ Pablo kijtoj: “Tejuan ten tiyekmajsitokkej tech totakuaujtamatilis, moneki maj [...] tikinxikouilijtiyakan nochi ninyolkuetauilis de okseki tokniuan [...]. Uan maj amo tejuan san timoyolpaktijtinemikan [...]. Porin kuali tikmatij ke in Cristo amo moyolpaktijtinemik de yejua san” (Romanos 15:1, 3). Nejin kijtosneki ke, ijkon kemej kichiuak Jesús, moneki achto iminka titanemiliskej tokniuan uan amo achto totech. Okseko itech Biblia, Pablo no kijtoj ke okachi kuali amo kikuaskia nakat, uan ijkon amo kichiuaskia maj uetsinij semej iichkauan Jiova tein kinteltasojta, tein Cristo iminka kitemakak inemilis (xikonixtajtolti 1 Corintios 8:13; 10:​23, 24, 31-33).

16. ¿Keyej maj amo tikinijijtokan akin kichiuaj tein totanemilil kikuejmoloua?

¹⁶ Axkan, komo oksekin tokniuan kichiuaj teisa tein kikuejmoloua totanemilil, maj amo tikinijijtokan. Porin komo ijkon tikchiuaj, tikteajsikamatiltiskej ke moneki kiitaskej teisa kemej tejuan tikitaj itech tachiualismej tein se itanemilil techiluia ox tikchiuaskej oso amo (xikonixtajtolti Romanos 14:10). Tein melauj, totanemilil moneki techpaleuis maj timoitakan tejuan uan amo oksekin. Maj amo tikelkauakan tein Jesús kijtoj: “Amo xikinixkomakatinemikan [...] aksamej, [...] para maj Dios amo no namechixkomakas” (Mateo 7:1). Niose tokniuj maj amo kipeualti kuejmol ika tachiualismej tein se itanemilil techiluia ox tikchiuaskej oso amo. Amo tiknekij timouetsiltiskej, ta tiknekij timoyolchikauaskej  se iuan okse, uan tikchiuaskej maj onka netasojtalis uan maj timoyekuikakan (Romanos 14:19).

17. ¿Toni kipanoua imin tanemilil miakej taltikpakneminij?

¹⁷ Tatitanil Pedro kiniyolchikauak akin kichiuaj kemej Cristo: “Xichipaujkanemikan [...] para maj amo [namechteluili] ika tajtakol de namotamachilis [oso namotanemilil]” (1 Pedro 3:16). Se ueyi tatiochiualis se kipias se tanemilil chipauak iixpan Dios. Sayoj ke miakej amo ijkon kipiaj. Ta kemej Pablo kijtoj, “imin tanemilil pipiktik kemej eskia tachichinol ika tepos tein ika tachichinouaj” (1 Timoteo 4:2, NM). Keman kuakuejmej kinkeschichinouaj ika tepos tein xotatok, imin euayo chichinaui uan satepan pipiktia  uan amo teyi kimachiliaok. No ijkon moajsi imin tanemilil oksekin, kemej eskia miktok. Amo kimachiliaj tekokojkayot. Yejika amo teyi kiniluia keman kichiuaj teisa tein amo kuali; amo kininejmachtia niono kinkuejmoloua, amo kinteluilia niono kichiua maj mopinaujmatikan. Nejin taltikpakneminij amo kimachiliaj ke imin tanemilil teisa kintajtakoltia, uan kemej moita, ijkon kiuelitaj moajsiskej.

18, 19. 1) ¿Keniuj techpaleuia maj tikmachilikan ke tikchiujkej se tajtakol uan timopinaujmatij? 2) ¿Toni uelis tikchiuaskej komo totanemilil kisentoka techteluilia ke titajtakojkej maski timoyolnonotskejya?

¹⁸ Keman tikmachiliaj ke tikchiujkej se tajtakol, yejua se taman kemej techiluia totanemilil ke tikchiujkej teisa tein amo kuali. Komo tikchiuaj tein techiluia totanemilil uan timoyolnonotsaj, tikseliskej netapojpoluilis maski tikchiuaskej tel ueyi tajtakol. Ijkon kipanok tekiuaj David. Yejua kichiuak uejueyi tajtakolmej, sayoj ke Dios kitapojpoluij, yekinika  porin moyolnonotsak ika nochi iyolo. Uan no, kitauelitak tachiualismej tein amo kuali tein kichiuak, uan senkis kitalij itech iyolo ke amo sepaok kitapanauiliskia itanauatiluan Dios; yejika uelik kiitak ke Jiova ‘yolkuali uan niman tetapojpoluia’ (Salmo 51:1-19; 86:5). Sayoj ke kemansa tikmachiliskej ke totanemilil kisentoka techteluilia, uan kisentoka kichiua maj timopinaujmatikan, maski timoyolnonotskejya uan Dios techtapojpoluijya. ¿Toni tikchiuaskej keman ijkon timoajsiskej?

¹⁹ Komo timoyolnonotskejya, amo teyi techpaleuiaok maj totanemilil kisentoka techteluili ke titajtakojkej. Komo toyolo kisentoka techteluilia, moneki ‘tikseuiskej’, kijtosneki ke tikyekmatiltiskej ke Jiova okachi ueyi ke tein tikmachiliaj. Uan no moneki tikchiuaskej kemej oksekin xa tikinyolmajxitianij: “Moneki tikonelnamikis ke Jiova mitsontasojta uan xikonseli ke mitsontapojpoluijya” (xikonixtajtolti 1 Juan 3:​19, 20). Keman tikpiaskejya totanemilil chipauak, tikpiaskej ueyi yolseuilis, uan se pakilis tein semi ouij kiajsij tein amo momachtiaj. Miakej tein kichiujkaj uejueyi tajtakolmej, kipiaj nejon yolseuilis, uan kisentokaj kitekitiliaj Jiova ika se tanemilil chipauak (1 Corintios 6:11).

20, 21. 1) ¿Keniuj techpaleuiti nejin amaix? 2) Tikmatiskej ke Jiova techkauilia miak taman maj tejuan tikixejekokan, ¿keniuj moneki techpaleuis?

²⁰ Nejin amaix techpaleuiti maj tikajsikan nejon yolpakilis, uan maj tiksentokakan tikpiakan se tanemilil tein yektekiti axkan ke tiksentokaj tikixnamikij nochi tein iaxka Satanás. Sayoj ke nikan amo ueli kijtoua nochi tanauatilmej uan principios tein moneki tikchiuaskej itech tonemilis. Uan amo no nochiasaj techiluia toni tikchiuaskej itech tachiualismej tein se itanemilil teiluia ox se kichiuas oso amo. Ta technextilia keniuj tikchiuaskej kemej tamachtia iTajtol Dios, uan ijkon okachi amo ouij techkisas tikmachtiskej uan tikyemaniskej totanemilil. Maj tikelnamikikan ke Tanauatil tein kiselij Moisés, kiniyekiluiaya toni kichiuaskej uan toni amo, uan “tanauatil de Cristo” kinextia ke okachi moneki  tikuiskej totanemilil uan maj timoyekanakan ika principios tein kipia Biblia (Gálatas 6:2). Tikitaj ke Jiova techkauilia miak taman maj tejuan tikixejekokan. Sayoj ke Biblia techiluia maj ‘amo tikyolnemilikan ke uelis tikchiujtinemiskej nochi in tajtakolnemilis’, ta maj techpaleui maj tikchiuakan tein okachi motelneki; tiknextiliskej Jiova ke tikteltasojtaj (Gálatas 5:13).

²¹ Keman tejuatsin peuak tikonixmati Jiova, kemej eskia peuak tionnejnemi itech ojti tein teajxitia itech nemilis. Tein mitsonpaleuis xikonsentoka itech nejon ojti, moneki ika inepaleuil netataujtil, xikonita keniuj uelis tikonkuis principios tein kipia Biblia, uan satepan ijkon tikonchiuas. Komo ijkon tikonchiua, uelis ‘tikonixejekojtiyas toni kuali tamachilis uan toni amo kuali tamachilis’ (Hebreos 5:14). Keman kuali tikonmachtisya motanemilil ika principios tein kipia Biblia, mochiuas kemej se kuali manamik. Ijkon kemej tanex ueli ika tionmotauilia youak, motanemilil mitsonyekanas uan mitsonpaleuis xikonchiua tein kiyolpaktis Jiova. Uan no, mitsonpaleuis xikonsentoka itech inetasojtalis Dios.