Sekin kitsayanaj amat porin kichiaj okachi yolpakiskej. Oksekin amo kinekiskiaj kiuejueloskej ininnenamiktilis sayoj ke amo uelij kichikaujkauiaj inamik maj mokaua. Tein yeski kinemiliskej, tel miakej akin kitsayanaj amat kiitaj ke satepan okachi ouij nemilis ke tein kichiayaj. Komo tejuatsin yankuixtok tikonpanok nejon, tikyekmatij ke tikonita ke nejon yekmelauj okachi ouij itech nemilis. Maj tikitakan seki kuali tayolmajxitilis itech Biblia tein xa uelis mitsonpaleuis xikonixnamiki kuejmolmej tein kiualkui.

Semi motekipachouaj keman amo kipiaj tomin, ijkuak kiniskaltiaj konemej uan momachiliaj ininselti. Nejon uelis kiualkuis tanemililmej tein amo teyolchikaua tein tel ouij mokixtiliskej. Tatemojkej Judith Wallerstein akin amo nemiok, kiitak ke sekin momachiliajok ke kinkajkayaujkej uan kinkaujkej maski miak xiujmejya panok keman kitsayankej amat, uan kijtouaj ke “itech nemilis semi onkak teikamauiltilis, amo se kiselia tein se kichiaya uan se momachilia se iselti”.

SEKI TAYOLMAJXITILIS:

• Xionmokixtili tekokojkayot. Xa semi tikontemoua akin tikontasojtaok. Uan maski nankipiakej kuejmolmej kemej namikuanij, xa mitsonyolkokoua amo xikonpiani yolpakilis itech nenamiktilis kemej tikonchiaya (Proverbios 5:18). Amo tepinaujtij maj se choka ta Biblia kijtoua ke moajsi ‘tonal keman se chokas’ (Eclesiastés 3:1, 4).

•   Amo xionmokaua moselti. Kemansa monekis tionyetos moselti uan ijkon tionchokas, sayoj ke amo kuali maj tel uejkaua ijkon xionyeto (Proverbios 18:1). Xiontajto iuan oksekin ika tein teyolchikaua. Komo nochipa tikonijtoua tein amo kuali maski kinamiki ika tiontajtos, akin iniuan tionmouika uelis mitsonkauaskej. Komo moneki tikonixejekos tein motelneki niman keman nankitsayankej amat, xikontajtani inepaleuil aksa akin iuan tiontakuaujtamati.

• Xikonchiua tein mitsonpaleuis amo xionkokolispeua. Akin kitsayanaj amat semi motekipachouaj uan kemansa no kiualkui kokolis kemej hipertensión oso kintelkokoua inintsontekon. Kuali xiontamajseua, xikonchiua ejercicio uan kuali xionkochi (Efesios 5:29).

• Amo xikonpixto tein amo monekiok oso tein uelis mitsonelnamiktis akin katka monamik uan kichiuas xionkualani, sayoj ke xikonpia tataman amat tein motelneki. Semi kuali yeskia xikonpiali mokoneuan seki taman, kemej taixkopimej keman nanmonamiktijkej.

• Xikonixnamiki tanemililmej tein amo teyolchikaua. Olga, akin kitsayanak amat porin itakauj kikajkayauak iuan okse, kijtoj: “Niksentokaya nimotajtaniaya: ‘¿Toni kipia yejua tein nejua amo nikpia?’”. Sayoj ke satepan kiitak ke komo kisentokaya kinemiliaya tein amo teyolchikaua, semi kichiuaya maj motayokolti (Proverbios 18:14).

  Miakej kijkuilouaj inintanemililuan porin kinpaleuia maj amo kisenmanelokan tanemililmej ta maj kiyektalikan. Komo tikonixtalia tikonchiuas nejin, xikontemo tikonijkuilos yankuik tanemililmej tein teyolchikaua uan ijkon kiixpatas tein amo teyolchikaua (Efesios 4:23). Maj tikitakan ome neskayomej:

  Tanemili tein amo teyolchikaua: “Nejua notajtakol maj nonamik nechkajkayauani iuan okse”.

  Tanemilil tein teyolchikaua: “Amo kijtosnekia ke ueliskia nechkajkayauas iuan okse sayoj porin nikpia nepololmej”.

  Tanemilil tein amo teyolchikaua: “Nikauilchiuak okachi kuali xiujmej itech nonemilis iuan akin amo nechnamikia”.

  Tanemili tein teyolchikaua: “Okachi niyolpakis komo nikelkaua tein achto uan niksentoka taixpan”.

• Amo xikonkaki tanemililmej tein teyolxokolia. Sekin akin iniuan timouikaj oso tochankauan akin technejnekiliaj tein kuali, uelis techiluiskej tein teyolxokolia oso hasta tein amo kinamiki, kemej: “Amo yejua akin mitsnamikia” oso “Dios kitauelita maj se kitsayana amat ininixpan tekiuanij”. * Biblia techyolmajxitia: “Amo xikaki nochi tajtolmej tein kijtouaj taltikpakneminij” (Eclesiastés 7:21). Martina, akin ome xiuitya kitsayanak amat kijtoua: “Amo ompa niknemilijtok tein teyolxokolia, ta nimochikaua nikitas teisa kemej Jiova kiita. Itanemililuan okachi uejkapan moajsij ke totanemililuan” (Isaías 55:8, 9).

• Xikontataujti Dios. Yejuatsin kinyolchikaua itekitikauan maj kikauakan imako nochi tein kiyolkuejmoloua uan okachiok tein kinteltekipachoua (1 Pedro 5:7).

Juliana, akin 11 xiujmej katka namikej kijtoua: “Niktataujtij notakauj maj mokauani nouan. Sayoj  ke ijkuak nechkauak, iuan nitelkualanik uan no iuan siuat akin iuan yajki”. Miakej akin kitsayanaj amat kisentokaj kualantokej iuan akin katka ininnamik maski panokya miak xiujmej. Sayoj ke kemansa moneki monojnotsaskej ika seki taman, okachiok komo kipiaj konemej.

SEKI TAYOLMAJXITILIS:

• Xikonsentoka xiontajto ika poujkaitalis iuan akin katka monamik. Komo monekis nantajtoskej, xikontemo tiontajtos ika tein okachi moneki uan ika amo miak tajtolmej. Miakej kiitanij ke nejon tapaleuia maj amo mochiua kuejmol (Romanos 12:18).

• Amo xionteyolxokoli ika tajtolmej. Moajsi se kuali tayolmajxitilis itech Biblia tein semi tapaleuia, uan okachiok keman se kimachilia ke teixnamikij: “Akin yeski akin kitsakuilia itajtoluan kipia taixmatilis” (Proverbios 17:27). Komo maski tikonchiuas nejon, peua mokaki chikauak tajtolmej, uelis tikonijtos: “Niknemiliti uan satepan titajtouaj”.

• Nochipa keman uelis, amo xionmoita iuan akin katka monamik ika teisa tein momelaua iixpan tekiuanij, keman moneki tomin oso tapajtilis.

María kimelaua ke niman keman kitsayankej amat, isiuapil kisentokaya chokaya uan oksepa mokochapachouaya, uan maski isiuapil akin okachi ueyi amo kinextiaya tein kimachiliaya, no kiitak ke mopatak. Axkan okachi moneki xikonpaleui mokoneuan. Sayoj ke xa amo tikonpia chikaualis tein moneki nion tionueli porin tikonpia miak taman tein tikonchiuas.

SEKI TAYOLMAJXITILIS:

• Xikonyoleua mokoneuan maj kijtokan keniuj momachiliaj, maski kijtoskej seki taman tein amo taixejekol (Job 6:2, 3).

• Xikonelnamiki ke sejse moneki kichiuas tein kinamiki. Xa moneki maj aksa mitsonyolchikaua uan mokoneuan kinekiskej kichiuaskej, sayoj ke amo taixejekol yeskia maj se konet kitemo kimelauas kuejmolmej tein kipiaj akin uejueykej (1 Corintios 13:11). Xikonelnamiki: amo senkis uelis tionmopaleuis iuan mokoneuan nion inintechkopa xiontajto iuan akin katka monamik.

• Amo miak taman xikonpata itech ininnemilis mokoneuan. Kuali yeskia xiksentokakan xinemikan kampa ipa uan xikchiujtokan tein achto nankichiuayaj. Sayoj ke okachi moneki xiksentokakan xikchiuakan tein ika nanmotokiskej iuan Dios kemej nankiixtajtoltiskej Biblia uan nantaueyichiuaskej kemej kalyetouanij (Deuteronomio 6:6-9).

Melissa, akin 17 xiujmej katka namikej kijtoua: “Nejua amo keman niknekik niktsayanas amat. Sayoj ke keman nikajsikamatik ke amo ueliskia nikpatas tein panok, okachi kuali nimomachilij”. Kemaj, nemilis kisentoka satepan ke kitsayanaj amat ininixpan tekiuanij.