¿Otikmatiaya?
¿Tlen okachi kiteititia israelitas okatkaj tlakeualmej ompa Egipto?
Biblia kijtoua akinmej ochantiayaj Madián okiuikakej José ompa Egipto uan satepan Jacob uan ifamilia noijki ompa ochantitoj. Ochantitoj ompa Gosén itempa aueyatl Nilo (Gén. 47:1, 6). Biblia kijtoua israelitas omomiaktilijkej uan okatkaj “okachi chijchikauakej”. Ik non, tlen ochantiayaj ompa Egipto omomojtijkej uan okinchiualtijkej ma yetokan tlakeualmej (Éx. 1:7-14).
Sekimej kijtouaj non amo melauak opanok. Pero onka seki tlamantli tlen kiteititia okatkaj tlakeualmej semitas * ompa Egipto.
Akinmej tlatemouaj okajsikej seki tlamantli ik norte ompa Egipto. Se tlakatl ixtlamatki itoka John Bimson, okijto ompa onka kanaj veinte tlamantli tlen kiteititia melauak okatkaj semitas. Noijki se tlakatl itoka Hoffmeier tlen tlatemoua ompa Egipto, okijto: “Kanaj itech 1800 uan 1540 achto itech xiuitl se, miakej oyajkej Egipto tlen ochantiayaj ik kanin ochantiayaj Jacob uan otlajtouayaj okseki tlajtoli tlen moixmatij ken semíticas ompa Asia occidental”. Noijki okijto: “Nin nochi mouika iuan tlen kijtoua amochtli Génesis kanin kijtoua okatka Abrahán, Isaac uan ijkuak Jacob oyajki Egipto porque amo okipiayaj tlen kikuaskej, tlen koniskej uan kanin tlakuajkuaskej yolkamej”.
Ik sur ompa Egipto yokajsikej okseki tlamantli. Se papiro tlen tlajtoua kanaj itech xiuitl 2000 uan 1600 achto itech xiuitl se, kinpia seki intoka tlen okatkaj tlakeualmej ompa Egipto. Kanaj cuarenta intoka semitas. Sekimej otlakualchiuayaj, otlapaleuiayaj uan oijkitiayaj. Hoffmeier noijki okijto: “Okatkaj kanaj cuarenta semitas ompa Tebaida ik sur ompa Egipto uan xamo miakej okatkaj ik itempa aueyatl Nilo”.
Se tlakatl itoka David Rohl tlen tlatemoua, okijkuilo sekimej intoka tlakeualmej “nesi okinkixtijkej itech Biblia”. Non papiro kipia itoka Isacar, Aser uan Sifrá (Éx. 1:3, 4, 15). Non tlakatl okijto: “Nin kiteititia israelitas melauak okatkaj tlakeualmej ompa Egipto”.
Noijki John Bimson, okijto: “Ijkuak Biblia kijtoua okatkaj tlakeualmej ompa Egipto mouika iuan tlen opanok itech éxodo”.
^ párr. 4 Moijtoua semita porque se ikone Noé omotokayotiaya Sem. Xamo ixuiuan Sem okatkaj elamitas, asirios, achto caldeos, hebreos, sirios uan oksekimej tlen okinmixmatiayaj ken árabes.