Yeqa uye kokuphakathi

Yeqa uye kokumunyethweyo

Ubukwazi Yini?

Ubukwazi Yini?

Ngaphandle kobufakazi esibuthola eBhayibhilini, yibuphi obunye obutshengisa ukuthi ama-Israyeli ayeyizigqili eGibhithe?

IBhayibhili lisitshela ukuthi kwathi sekudlule iminyaka uJosefa ehanjiswe eGibhithe ngamaMidiyani, uJakhobe lemuli yakhe bathutha besuka eKhenani besiya eGibhithe. Bafika bahlala endaweni okuthiwa yiGosheni duze lomfula uNayili. (Gen. 47:1, 6) Abako-Israyeli baqhubeka ‘bezalana njalo besanda kakhulu.’ Yikho abaseGibhithe baqalisa ukubesaba futhi bababamba ngamandla ukuthi babe yizigqili.—Eks. 1:7-14.

Abanye abaphikisi beBhayibhili abayikholwa indaba le, bathi iyinganekwane. Lanxa kunjalo bukhona ubufakazi obutshengisa ukuthi abantu okuthiwa ngama-Semite * babe yizigqili eGibhithe.

Ngokwesibonelo, abezembali bavumbulula izindawo enyakatho ye-Egypt lapho okwakuhlala khona abantu. Usikhwicamfundo okuthiwa nguJohn Bimson ubika ukuthi kulobufakazi obuyi-20 kumbe obedlula lapho obutshengisa ukuthi ama-Semite ake ahlala endaweni leyo esenyakatho ye-Egypt. Kanti njalo ohlola imbali ye-Egypt okuthiwa nguJames K. Hoffmeier uthi: “Phose kusukela ngomnyaka ka-1800 kusiya ku-1540 B.C., * iGibhithe yayiyindawo ekhangayo ebantwini abakhuluma isi-Semitic ababehlala entshonalanga ye-Asia [lapho imuli kaJakhobe eyavela khona] futhi babethuthela kuyo.” Uphinda athi: “Lesi kwakuyisikhathi sinye lesikhathi sika-Abrahama, u-Isaka loJakhobe futhi sihambelana lezikhathi lezenzakalo ezibhalwe ebhukwini likaGenesisi.”

Kulobunye futhi ubufakazi obutholakala eningizimu ye-Egypt. Imibhalo yabo-2000 B.C.E., kusiya kubo-1600 B.C.E., ilamabizo ezigqili ezazisebenza endlini etholakala eningizimu ye-Egypt. Emabizweni lawo, adlula 40 ngawama-Semite. Izigqili lezi kumbe izinceku zazipheka, zithunga futhi zisenza eminye imisebenzi enzima. UHoffmeier uthi: “Njengoba kwakulama-Semite adlula 40 ayesebenza endlini eyodwa eThebaid [eningizimu ye-Egypt], kungenzakala ukuthi inani lalawo ayehlala kulo lonke elaseGibhithe ikakhulu duze lomfula uNayili lalilikhulu.”

Owezembali okuthiwa nguDavid Rohl wabhala ukuthi amanye amabizo ezigqili asembhalweni leyo “ahambelana lamabizo ongawabala eBhayibhilini.” Ngokwesibonelo, amanye akhona ahambelana lebizo elithi Isakhari, Asheri lelithi Shifira. (Eks. 1:3, 4, 15) URohl uphetha esithi: “Lobu yibufakazi beqiniso obutshengisa ukuthi ama-Israyeli ayeyizigqili eGibhithe.”

UBimson uthi: “Abezembali bayazifakazela izinto ezibhalwe eBhayibhilini mayelana lobugqili eGibhithe kanye lokuphuma khona.”

^ indima 4 Ibizo elithi Semite lithethwe kwelithi Shemu, owayengomunye wamadodana amathathu kaNowa. Izizukulwane zikaShemu kungenzakala zazigoqela ama-Elami, ama-Asiriya, amaKhaledi, amaHebheru, amaSiriya kanye lemihlobo etshiyeneyo yama-Arabhi.

^ indima 5 U-B.C.E., umela ukuthi “Before the Common Era,” okutsho isi-khathi uJesu engakabuyi emhlabeni.