•  Ukungazwanani lababalisi

•  Amacebo angakunceda

•  Ungenzani ukuze ukhulumisane kuhle lombalisi wakho?

•  Okutshiwo ngabentanga yakho

 Phose wonke umntwana wesikolo kulombalisi angazwisisani laye ngenxa yezizathu ezitshiyeneyo.

•   ULuis oleminyaka engu-21 uthi: “Kulombalisi owayesifundisa owayethanda ukuthethisa abantwana besikolo futhi engabahloniphi. Kukhanya angani wayezitshela ukuthi kasoze axotshwe umsebenzi ngenxa yokuthi wayesemdala.”

•   UMelanie oleminyaka engu-25 uthi umbalisi wakhe wayemphatha kubi ngenxa yokuthi wayengangeni isonto engenwa ngabantu abanengi. Umbalisi lo wamtshela wathi kumele akujayele ukuphathwa kubi ngoba vele uzaphathwa kubi nxa esengumuntu omdala.

 Ukuba lombalisi elingazwananiyo akutsho ukuthi awusoze usakholisa esikolo. Nanku okunye ongakwenza.

•   Vumelana lezimo. Zitshiyene izinto ezikhangelelwe ngababalisi emntwaneni ngamunye. Yikho kuqakathekile ukuzwisisa ukuthi umbalisi ngamunye ufunani ubusukwenza.

   Okutshiwo liBhayibhili: ‘Ohlakaniphileyo uyalalela engeze ukufunda kwakhe.’—IZaga 1:5.

   “Ngakunanzelela ukuthi kwakumele ngitshintshe ngenze izinto ngendlela umbalisi wami ayefuna ngayo futhi lokhu kwanginceda kakhulu.”—UChristopher.

•   Hlonipha. Ungabadeleli ababalisi bakho kodwa khuluma labo ngomusa futhi ungabaphenduleli eceleni. Kumele ukhumbule ukuthi ukhuluma lababalisi bakho hatshi osowenu.

   Okutshiwo liBhayibhili: “Amazwi enu kawahlale elomusa efakwe isawudo ukuze likwazi ukuthi kumele limphendule njani umuntu ngamunye.”—KwabaseKholose 4:6.

   “Abantwana besikolo abanengi ababahloniphi ababalisi kodwa wena kumele ubahloniphe. Ukwenza njalo kungenza batshintshe indlela abakuphatha ngayo.”—UCiara.

•   Zwisisa. Khumbula ukuthi ababalisi balesono njengawe futhi labo balezinto ezibakhathazayo njengaye wonke umuntu. Yikho ungazitsheli ukuthi, ‘Mina umbalisi wami uyangizonda futhi kalandaba lami.’

   Okutshiwo liBhayibhili: “Phela sonke siyaphambanisa.”—UJakhobe 3:2.

   “Ababalisi balomsebenzi onzima kakhulu. Phela kulabantwana abanengi okumele babafundise izinto zesikolo njalo babancedise lokuthi babe ngabantu abangcono empilweni. Yikho mina ngijayele ukwenza lokhu engiyabe ngikutshelwa ngababalisi ukuze ngenze umsebenzi wabo ube lula.”—U-Alexis.

•   Khuluma labazali bakho. Khululeka ukuxoxa labazali bakho nxa kulombalisi ongazwanani laye esikolo. Khumbula ukuthi bona bafuna uphumelele ezifundweni zakho. Yikho amacebo abazakunika wona azakunceda kakhulu.

   Okutshiwo liBhayibhili: “Amaqhinga ayehluleka uma kungelazeluleko.”—IZaga 15:22.

   “Kunengi kakhulu abazali bakho abakwaziyo ukwedlula wena yikho alalele amacebo abazakunika wona ngoba azakunceda kakhulu.”—U-Olivia.

 Kwesinye isikhathi kungadingeka ukuthi uyekhuluma lombalisi wakho nxa kulalapho elingazwanani khona. Ungesabi ukuyaxoxa lombalisi wakho ngoba ingxoxo yenu izakunceda kakhulu ukuthi lilungise ukungazwanani kwenu.

 Okutshiwo liBhayibhili: “Yikho-ke kasizameni ngamandla ethu wonke ukwenza izinto eziletha ukuthula.”—KwabaseRoma 14:19.

 “Nxa umbalisi wakho ekhanya engakuthandi, khululeka ukumbuza ukuthi kukhona yini okwenzayo okumcaphulayo. Nxa kuyikuthi kukhona kuyabe sokumele ulungisise.”—UJuliana.

 “Xoxa lombalisi wakho libabili umtshele ukuthi uzizwa njani ngendlela akuphatha ngayo. Lokhu ungakwenza lingakaqalisi kumbe seliqedile izifundo zalelolanga. Ungamangala ukuthi ingxoxo leyo ingenza umbalisi atshintshe indlela abekuphatha ngayo.”—UBenjamin.

 OKWENZAKALA KOMUNYE

 “Ngasengihlala ngingofeyilileyo esikolo njalo lombalisi wami wayengangincedisi. Ngasengifuna lokutshiya isikolo ngoba wayesenza impilo yami ibe nzima.

 “Ngacina ngisiyakhuluma lomunye umbalisi ngohlupho lolu engangilalo. Wangitshela wathi: ‘Okwenza lingazwanani yikuthi kalazani kangako. Hamba uyekhuluma laye umtshele okukukhathazayo. Ungenza njalo uzanceda labanye abantwana abesaba ukukhuluma laye.’

 “Ngaqalisa ngingafuni ukukhuluma lombalisi wami ngendaba le. Ngangisesaba ukwenza lokho engikutshelwe ngumbalisi engangizwanana laye kodwa ngacabangisisa ngayekukhulumile, ngasengibona ukuthi kumele ngikwenze khonokho angitshele khona nxa ngifuna izinto zitshintshe.

 “Ngelanga elalandelayo ngamlanda umbalisi wami ngamchasisela ukuthi ngiyakuqakathekisa angifundisa khona kodwa uhlupho yikuthi ngangingakuzwisisi. Yikho wanginika amacebo engangingawasebenzisa futhi waphinda wathi angangincedisa sesitshayisile esikolo loba angithumele ama-e-mail.

 “Ngamangala! Ukuxoxa lombalisi wami kwenza saba ngabangane futhi ngasengikukholisa ukuya esikolo.”—UMaria.

 Okungakunceda: Ukufunda ukulungisa inhlupho olazo lombalisi wakho kuzakunceda ukulungisa inhlupho ozaba lazo nxa usumdala. UKatie oleminyaka engu-22 uthi: “Lanxa usuqedile isikolo ayisibo bonke abantu abazakuphatha ngomusa. Yikho nxa ungenelisa ukulungisisa ukungazwanani olakho lombalisi wakho, uzenelisa ukulungisisa ukungazwanani ongaba lakho labanye abantu.”