KUA leva tuai e moui ha Enoka. Liga uka ia tautolu ke manamanatu ke he mena ia, ko e tagata nei kua kavi ke he 365 e tau—kua fakalahi fā e loa he moui haana, nakai tuga e tau tau moui he vahā nei! Ka e nakai fuakau a ia ka fakatatai ke he lalolagi he magahala ia haana. Ke he molea e 50 e senetenari kua mole, ne momoui loloa e tau tagata ka fakatatai ke he vahā nei. Ko e tagata fakamua ko Atamu ne molea ono e teau tau he moui he mogo ne fanau a Enoka, ti moui a ia ke he tolu foki e senetenari! Falu ne tutupu mai ia Atamu ne momoui loloa atu foki. He 365 e tau ha Enoka ne liga malolō agaia a ia tuga e tagata kua amanaki ke moui loa. Ka e nakai pihia a ia.

Ne tuga kua tū hagahagakelea e moui ha Enoka. Manamanatu la ki a ia ne hola, mo e kitia tumau ke he loto haana e puhala ne fehagai e tau tagata ke he fekau mai he Atua ne tala age laia e ia ki a lautolu. Kitia noa ke he tau mata ha lautolu e vale. Vihiatia e lautolu a ia. Ne nakai fiafia a lautolu ke he fekau haana, mo e vihiatia ke he Atua ne fakafano age a ia. Nakai maeke a lautolu ke tau ki a Iehova ko e Atua ha Enoka, ka e maeke a lautolu ke tau ke he tagata nei! Liga manamanatu a Enoka to liu nakai a ia ke kitia e magafaoa haana. Manamanatu nakai a ia ke he hoana mo e tau tama fifine po ke tama taane haana ko Metusela po ke mokopuna taane haana ko Lameko? (Kenese 5:21-23, 25) Ko e fakaotiaga kia anei?

Kua nakai loga e fakamauaga hagaao ki a Enoka he Tohi Tapu. Tolu ni e vala he Tohi Tapu ne hagaao lahi ki a ia. (Kenese 5:21-24; Heperu 11:5; Iuta 14, 15) Ka kua moua mai he tau kupu Tohi Tapu ia e tau vala tala ke iloa ko hai a ia nei ne malolō pihia e tua. Kua fai magafaoa nakai a koe ne leveki? Fehagai nakai a koe mo e taufetului ke lalago e mena ne iloa e koe kua hako? Ka pihia, to loga e mena haau ka iloa mai he tua ha Enoka.

Ne kelea lahi e mahani he tau tagata he magahala a Enoka. Ko e atuhau a ia ke fituaki he laini ha Atamu. Tata lahi agaia e tau tagata ke he mitaki katoatoa ne moua e Atamu mo Eva he magaaho fakamua ka kua galo ai. Ti kua momoui loloa e tau tagata. Ka kua kelea e tau mahani mo e tuaga fakaagaaga ha lautolu. Ne tupu lahi e mahani favale. Kamata e tuaga nei he atuhau ke uaaki, he magaaho ne kelipopo e Kaino e tehina haana ko Apelu. Taha he tau hologa ha Kaino ne fakatokoluga he mua atu e favale mo e nakai loto fakaalofa ka fakatatai ki a Kaino! He atuhau ke toluaki, ne foou e mahani kelea muitui ne tupu. Kamata e tau tagata ke ui ke he higoa ha Iehova, ka e nakai lata mo e tapuakiaga fakatapu. Ne fakaaoga e lautolu e higoa tapu he Atua he vagahau kelea ki ai mo e nakai fakalilifu.—Kenese 4:8, 23-26.

Ko e tuaga kelea ia he lotu ne liga tupu lahi he magahala a Enoka. Ti tupu hake a Enoka mo e lata ke taute e fifiliaga. To tatai nakai a ia mo e tau tagata he magahala haana? Po ke to kumi a ia ke he Atua mooli ko Iehova, ne tufugatia e lagi mo e lalolagi? Liga omoomoi lahi a ia he iloa ne mate a Apelu ha ko e tua, he tapuaki ki a Iehova he puhala ne fakafiafia a Ia. Ne fifili a Enoka ke taute pihia foki. Tala mai e Kenese 5:22 ki a tautolu: “Ne o fano foki a Enoka mo e Atua [mooli].” Ko e talahauaga mitaki lahi ia ati kehe ai e tuaga ha Enoka ko e tagata he Atua he lalolagi  nakai mahani Atua. Ko ia e tagata fakamua ne talahau pihia he Tohi Tapu.

Talahau foki he kupu Tohi Tapu ia, ne matutaki a Enoka ke o fano mo Iehova he mole e fanau he tama taane haana ko Metusela. Mailoga mogoia e tautolu ne matua taane a Enoka he kavi ke he 65 e tau he moui. Nakai tohi e higoa he hoana haana i loto he Tohi Tapu, mo e nakai talahau e numera he “tau tama tane mo e tau tama fifine.” Ke maeke e matua taane ke o fano mo e Atua ka e feaki mo e leveki e magafaoa, kua lata a ia ke leveki e magafaoa haana ke he puhala he Atua. Maama ia Enoka ne amanaki a Iehova ke pipiki mau fakamooli a ia ke he hoana haana. (Kenese 2:24) Ti nakai noa ne eketaha a ia ke fakaako e tau fanau haana hagaao ki a Iehova ko e Atua. Ko e heigoa e fua?

Nakai loga e tala i loto he Tohi Tapu ke he tuaga ia. Ne nakai fai talahauaga foki ke he tua he tama taane ha Enoka ko Metusela, kua mua atu e leva he moui ne fakamau he Tohi Tapu, ti mate he tau ia ne hoko e Fakapuke. Ka kua fanau e Metusela e tama taane ne fakahigoa ko Lameko. Ne moui a Lameko he magaaho ne moui agaia e tupuna taane haana ko Enoka ke he molea e taha e senetenari. Ti tupu hake a Lameko mo e malolō e tua. Ne omoomoi he agaaga ha Iehova a Lameko ke talahau e perofetaaga hagaao ki a Noa ko e tama taane haana, ti fakamooli e perofetaaga ia he mole e Fakapuke. Ko Noa ne tatai ni mo e tupuna taane haana ko Enoka, ne fakamaama ai ko ia ko e tagata ne o fano mo e Atua. Nakai feleveia a Noa mo Enoka. Ka e toka hifo e Enoka e tufaaga uho. Liga iloa e Noa e tufaaga ia mai he matua taane haana ko Lameko, po ke mai he tupuna taane haana ko Metusela po ke mai ia Iareto, ko e matua taane ha Enoka ne mate he magaaho ne 366 e tau he moui ha Noa.—Kenese 5:25-29; 6:9; 9:1.

Manamanatu la ke he kehekehe ha Enoka mo Atamu. Ko Atamu, pete ne mitaki katoatoa, ne agahala a ia ki a Iehova ti toka hifo ke he tau hologa haana e tufaaga ko e totoko mo e matematekelea. Ko Enoka, pete ne agahala, ne o fano mo e Atua ti toka hifo e ia ke he tau hologa haana e tufaaga ko e tua. Mate a Atamu he mogo ne 308 e tau he moui ha Enoka. Maanu nakai e magafaoa he tupuna lotokai ia ko Atamu? Nakai iloa e tautolu. Ka e “ne o fano foki a Enoka mo e Atua [mooli].”—Kenese 5:24.

Ka leveki a koe he magafaoa, manamanatu ke he tau mena ka fakaako e koe mai he tua ha Enoka. Pete kua aoga ke leveki fakatino e magafaoa haau, kua mua atu e aoga ke leveki fakaagaaga. (1 Timoteo 5:8) Taute pihia e koe he tau kupu mo e tau gahua haau. Ka fifili a koe ke o fano mo e Atua tuga a Enoka, he fakaaoga e tau tuaga ne omoomoi he Atua ke takitaki e moui haau, to foaki foki e koe ke he magafaoa haau e tufaaga uho—ko e fakafifitakiaga kua mua e mitaki ma lautolu ke mumuitua.

Liga matimati a Enoka ko e tagata tua fakamooli he nofo he lalolagi ne nakai tua e tau tagata. Ka e mailoga nakai he Atua haana ko Iehova a ia? Ē mailoga. Ne hoko mai e aho ne matutaki a Iehova mo e fekafekau tua fakamooli nei haana. Age he Atua e fekau ki a Enoka ke tala age ke he tau tagata he magahala haana. Ti kua taute e ia a Enoka mo perofeta, ko e perofeta fakamua ne fakakite e fekau haana he Tohi Tapu. Iloa e tautolu e mena nei ha kua fakamau  he matakainaga ha Iesu, ko Iuta e tau kupu fakaperofeta ha Enoka he loga e tau senetenari he magaaho fakamui. *

Ko e heigoa e perofetaaga ha Enoka? Pehē mai: “Kitiala, kua haele mai e Iki [Iehova] mo e hana tau tagata tapu afe mo afe, Ke fakafili ai e tau tagata oti, mo e fakahala ai a lautolu oti kua matahavala ha ia lautolu, ha ko e ha lautolu a tau mahani matahavala oti ne eke he matahavala ai a lautolu, ha ko e tau kupu favale foki ne vagahau kia ia e tau tagata hala mo e matahavala.” (Iuta 14, 15) Liga ko e mena fakamua ka mailoga e koe, ne fakaaoga e Enoka e tau kupu ke hagaao tuga kua fitā he fakahoko he Atua e mena ne perofeta mai. Pihia e puhala ne fakailoa aki e tau perofetaaga ne toe. Ko e kakano anei: Kua talahau he perofeta e taha mena ka tupu mooli ti fakamaama mogoia ke tuga kua fitā e fakahoko!—Isaia 46:10.

Liga fēfē a Enoka he talahau e fakailoaaga ia, mo e fakamatala ai ke he tau tagata oti ka fanogonogo? Mailoga e malolō he hatakiaga—ne laga fā e fakaaoga he kupu “matahavala” ke fakalaga aki e tau tagata, tau gahua, mo e puhala ne taute aki e tau gahua ia ha lautolu. Hataki he perofetaaga e tau tagata oti ko e lalolagi ne atihake e lautolu tali mai he vega kehe i Etena kua kelea muitui hokoia ni. Ko e lalolagi ia to fakaotioti he magaaho ka hau a Iehova mo e haana “tau tagata tapu afe mo afe”—ko e tau agelu malolō ne tokologa lahi kua amanaki ke tau—ke tamai e moumouaga. Ne nakai matakutaku a Enoka he tala age e hatakiaga ia mai he Atua, ti gahua tokotaha a ia! Liga ofoofogia e fuata ko Lameko he kitia e loto malolō he tupuna taane haana. Kaeke kua pihia, maama ia tautolu e kakano.

Liga omoomoi he tua ha Enoka a tautolu ke hūhū hifo po kua kitia nakai e tautolu e lalolagi ne nonofo ai a tautolu tuga he kitia he Atua. Hagaao agaia e fekau ne fakapuloa loto malolō e Enoka ke he lalolagi he vahā nei tuga ke he lalolagi he magahala ha Enoka. Ke tatai mo e hatakiaga ha Enoka, ne tamai e Iehova e Fakapuke lahi ke he lalolagi matahavala ia he magahala ha Noa. Ka kua fakatoka he moumouaga ia e puhala ma e moumouaga lahi ka hoko mai. (Mataio 24:38, 39; 2 Peteru 2:4-6) He vahā nei, tuga ni he magahala ia kua amanaki e Atua mo e matakau tapu haana ke tamai e fakafiliaga tututonu ke he lalolagi matahavala. Igatia a tautolu oti mo e lata ke manamanatu ke he hatakiaga ha Enoka mo e tala age ai ke he falu. Liga nakai kau ha tautolu a magafaoa mo e tau kapitiga mo tautolu. Ti liga matimati a tautolu he falu magaaho. Ka kua nakai tiaki e Iehova a Enoka; to nakai tiaki foki e Ia e tau fekafekau tua fakamooli haana he vahā nei!

Fakaoti fēfē e moui ha Enoka? Ko e mateaga haana ne mua atu e matakehe mo e ofogia ka fakatatai ke he moui haana. Pehē e tala ia Kenese: “Ne o fano foki a Enoka mo e Atua [mooli]; kua nakai kitia foki a ia, ha kua uta tuai he Atua a ia.” (Kenese 5:24) Uta tuai fēfē he Atua a Enoka? Fakamaama he aposetolo ko Paulo he magaaho fakamui: “Ko e tua ne uta kehe ai a Enoka kia nakai hoko ai a ia ke he mate, kua nakai kitia foki a ia, ha kua uta he Atua a ia; ha kua talahaua ka e nakaila uta kehe a ia, Ko ia ko e tagata kua fakafiafia atu ke he Atua.” (Heperu 11:5) Ko e heigoa e kakano he tau kupu ia ha Paulo kua pehē “ne uta kehe ai a Enoka kia nakai hoko ai a ia ke he mate”? Talahau falu fakaliliuaga he Tohi Tapu na uta he Atua a Enoka ke he lagi. Ka e nakai maeke ke pihia. Fakakite mai he Tohi Tapu ko Iesu Keriso ne liu tu mai fakamua ke he lagi.—Ioane 3:13.

Ko e puhala fe mogoia ne “uta kehe” a Enoka ke  nakai “hoko ai a ia ke he mate”? Liga uta fakatekiteki e Iehova a Enoka mai he moui ke he mate ke nakai logona e ia e mamahi he mate. Ka e fakamua, ne moua e Enoka “kua talahaua . . . a ia, Ko ia ko e tagata kua fakafiafia atu ke he Atua.” He puhala fe? Ato mate a ia, ne moua e Enoka e fakakiteaga mai he Atua liga hagaao ke he lalolagi ka eke ai mo parataiso. He moua e fakamailoga maaliali ia kua talia e Iehova, ne mate ai a Enoka. Ne tohi he aposetolo ko Paulo hagaao ki a Enoka mo e falu tagata taane mo e fifine ne tua fakamooli, pehē a ia: “Kua mamate a lautolu oti kana na mo e [tua].” (Heperu 11:13) He mole e mena nei, ne liga kumi e tau fī ke he tino haana, ka “kua nakai kitia foki,” liga ha ko e tauteaga he Atua ke nakai ekefakakelea he tau fī e tino po ke fakaaoga ke fakaohooho e lotu fakavai. *

He tokaloto e fakamaamaaga ia he Tohi Tapu, o mai la ke lali ke manamanatu ke he puhala ne liga mate a Enoka. Manamanatu ke he mena nei, liga ko e taha puhala anei. Ne hola a Enoka ti kua teitei otioti e manava. Ko e tau tagata ne favale ki a ia hane tutuli a ia, kua ita lahi mahaki ha ko e fekau haana ne talahau. Ne moua e Enoka e taha mena ke fakamumuli ai mo e okioki fakakū, ka e iloa e ia to nakai leva e hao haana. Ko e tamate fakakelea kua tata lahi mogonei. He okioki a ia, ne liogi a ia ke he Atua haana. Ti logona hifo e ia e mafola lahi mahaki. Ko e fakakiteaga maaliali lahi mahaki ti tuga ko Enoka haia i ai, ne kua uta a ia fakamamao ligo.

Manamanatu ke he mena kua kitia atu e ia, ko e lalolagi kehe lahi mahaki mai he lalolagi ne iloa e ia. Kitia e ia kua fulufuluola tuga e katene i Etena, ka e nakai fai kerupi i ai ke puipui e tau tagata neke ō ki loto. Kua tokologa e tau tagata taane mo e tau fifine tino malolō mo e fuata. Nonofo mafola a lautolu. Nakai fai vihiatia mo e fakamatematekelea he lotu tuga ne iloa maaliali e Enoka. Ne logona e Enoka e mafanatia, fakaalofa, mo e taliaaga ha Iehova. Kua mauokafua a ia ko e matakavi anei ka nofo ai a ia; ko e kaina ni haana. He hufia lahi a ia he mafola, ne pā e tau mata haana ti mohe toko lologo nakai miti.

Ti kua mohe agaia a ia he mate ke hoko mai ke he aho nei, kua puipui he manamanatuaga ha Iehova ko e Atua! Ne mavehe mai e Iesu he magaaho fakamui, to hoko mai e aho ma lautolu oti he manamanatuaga he Atua, ke logona e leo he Keriso mo e o mai ki fafo he tau tukuaga, ti hafagi e tau mata ha lautolu ke he lalolagi foou kua fulufuluola mo e mafola.—Ioane 5:28, 29.

Manako nakai a koe ke haia i ai? Manamanatu la ke he fiafia lahi he mogo ka feleveia mo Enoka. Manamanatu ke he mena fulufuluola ka iloa e koe mai ia ia! To tala mai e ia ko e hako nakai e manatu ha tautolu ke he tau magaaho fakahiku he moui haana. Ka kua fai mena a tautolu ke fakaako fakamafiti mai ia ia mogonei. He oti e tutala ha Paulo hagaao ki a Enoka, ne pehē a ia: “Ka nakai tua, ti nakai maeke ke fakafiafia kia ia [Atua].” (Heperu 11:6) Ko e kakano uho lahi a ia ma tautolu takitokotaha ke fifitaki e tua malolō ha Enoka!