ONOONO atu a Repeka ke he tau fonua ne nakai lautatai he magaaho pale laā. He leva e tuku fenoga, kua mahani a ia he nofo i luga he kamela ne fano fakalifalifa. Kua mamao lahi a ia mo e kaina ne tupu hake a ia i Harana, ne totou teau e tau maila ke he faahi tokelau ki uta. Liga to nakai liu a ia ke kitia e haana a magafaoa. Loga e tau hūhū ne manamanatu a ia hagaao ke he haana a vahā i mua​—mua atu he mogonei, ha kua teitei hoko atu ke he matakavi ne fano a ia ki ai.

Ne mole atu e fenoga i Kanana ti kua hoko ke he tau hala hagahaga kelea, he Negeb. (Kenese 24:62) Ono atu a Repeka mo e kitia e tau mamoe. Tuga e uka lahi mo e tapakupaku e fonua nei ke keli mo taute faama, ka e loga e tau kai ne momoui ai ma e tau manu. Mahani e tagata motua ne fakatauo mo Repeka ke he matakavi ia. Fiafia lahi a ia ke tukuogo e tala mitaki ke he haana a iki​—to eke a Repeka mo hoana ha Isaako! Ka e liga manamanatu a Repeka to fēfē la e moui haana he motu nei. Ko e tagata fēfē a Isaako ka mau mo ia? Nakai la feleveia a laua! To fiafia nakai a Isaako ka feleveia mo ia? Ti to fēfē e logonaaga haana ki a Isaako?

Ke he tau matakavi loga he lalolagi he vahā nei, to liga kehe lahi e tau fakamauaga ne fakatokatoka he falu (arranged marriages). Ko e tau fakamauaga mahani mau anei he falu motu. Pete e kehekehe e tau tupumaiaga, ka e liga pehē foki a koe kua fano a Repeka ke he mena ne ai iloa. Ko ia ko e fifine ne lahi e loto malolō mo e tua. Kua lata ia tautolu ke moua e tau aga ua ia ka fehagai mo e tau hikihikiaga he moui. Fai aga fuluola mo e ai fa mahani ki ai ne putoia mo e tua fakamooli ha Repeka.

Ko e hikiaga lahi he moui ha Repeka ne kamata he puhala ne aga mau a ia ki ai. Moui hake a ia he matakavi ko Harana, ko e taone i Mesopotamia. Nakai tatai e tau mamatua haana mo e tau tagata i Harana. Nakai tapuaki a laua ke he atua-mahina ko Sin. Ka ko e Atua ha laua ko Iehova.​—Kenese 24:50.

Ne tupu hake a Repeka ko e tama fifine fuata ne mata mitaki lahi, ka e nakai mahani teva mo e fakateaga. Ko e fifine makaukau a ia mo e mahani mitaki. Ko e magafaoa monuina haana ha kua fai fekafekau a lautolu, ka e nakai fakahelehele goagoa po ke taute a ia ke tuga e tama fifine he patuiki; ne feaki hake a ia ke gahua fakamalolō. Ke tuga e tau fifine he vahā ia, ne fai gahua mamafa foki a Repeka, putoia e utu vai ma e magafaoa. He tau magaaho afiafi, ne fua e ia e gati lupo ti fina atu ke he vai.​—Kenese 24:11, 15, 16.

Taha afiafi he fakapuke e lupo vai haana, ne poi atu e tagata taane motua ke fonofono a ia. Pehē a ia ki a Repeka: “Toka au ke inu ha maga vai tote he vai hau.” Ko e ole fakatokolalo mo e totonu mooli! Ne kitia e Repeka kua mamao e fenoga ne hau ai e tagata nei. Ti ta hifo fakaave e ia e vai mai he tukeua haana, mo e fakainu e tagata taane ia, nakai ko e inu tote ka ko e inu ke makona he vai momoko. Kitia e Repeka ne hogofulu foki e kamela haana ne nonofo mai ti ai la fakapuke e tokaaga vai ma e tau manu. Ne mailoga e ia kua totonu e fofoga he tagata nei he onoono fakamakutu ki a ia, ti manako a ia ke fakakite atu e mahani fakamokoi. Ti pehē a ia: “To utu vai foki e au mo e tau kamela hau ato makona ai a lautolu he inu.”​—Kenese 24:17-19.

Mailoga, ne nakai pehē noa ni a Repeka ke fakainu e tau kamela ne hogofulu, ka e fakainu ato mamakona. Liga molea e 95 e lita vai ka inu he taha e kamela ka fia inu lahi! Ti ko e gahua lahi ma Repeka ke fakainu e tau kamela nei ne hogofulu ka fia inu lahi a lautolu. Ka e tuga kua nakai fia inu lahi e tau kamela. *  Iloa nakai e Repeka e mena ia he magaaho ne pehē a ia ke fakainu e tau manu? Nakai. Ne makai a ia mo e fiafia ke gahua fakalahi ha ko e fakaalofa ke he tagata motua nei ne nakai iloa e ia. Ne talia he tagata nei e foaki ha Repeka. Ti onoono fakamakutu a ia ki a Repeka he poi tafeliuaki ke utu vai mo e fakapuke e tokaaga vai he tau manu.​—Kenese 24:20, 21.

Ko e fakafifitakiaga ha Repeka kua omoomoi lahi ki a tautolu he vahā nei. Nonofo a tautolu he vahā ne tupu lahi e lotokai. He talahau tuai, “ha ko e mena ke ofaofa he tau tagata a lautolu ni,” mo e ai fia manako ke lagomatai e falu. (2 Timoteo 3:1-5) Ko e tau Kerisiano ne lali ke totoko e tau puhala ia, kua lata ke manamanatu ke he fakatino nei he Tohi Tapu ke he tama fifine fuata he vahā i tuai, ne poi tafeliuaki ke utu vai.

Liga mailoga e Repeka e tagata motua ne mataono ki a ia. Nakai ko e onoono kelea e matua motua; ka e kua ofo, nava lahi mo e olioli a ia. He oti e gahua ha Repeka, ne age e ia ki a Repeka e tau mena fakaalofa​—ko e tau koloa uho fakamanaia tino! Ti hūhū a ia: “Ko e tama fifine ha hai a koe? talahau mai la kia au; kua fai mena nakai ke he fale he hāu a matua tane ke api ai a mautolu?” He magaaho ne talaage e Repeka e magafaoa haana, ne au atu e fiafia he tagata nei. Ha ko e haana a makutu, ne pehē foki a ia: “Ha ha ia mautolu e tau otaota saito, mo e tau mena ke kai he tau manu, na loga, kua fai mena foki ke api ai”​—ko e mahani fakamokoi lahi mahaki, ha kua fai tagata foki ne tuku fenoga mo e tagata motua nei. Ti poi mua a ia ke talaage ke he matua fifine haana e mena ne tupu.​—Kenese 24:22-28, 32.

Maaliali ai, ne feaki hake a Repeka ke mahani fakamokoi. Ko e taha mahani aoga anei hane galo fakahaga he vahā nei​—mo e taha kakano foki a ia ke fifitaki e tua he fifine fuata mahani totonu nei. Ko e tua ke he Atua kua lata ke takitaki a tautolu ke mahani fakamokoi. Kua mahani fakamokoi lahi a Iehova ke he tau tagata oti, ti manako a ia ke taute pihia he tau tagata ne tapuaki ki a ia. Ka mahani fakamokoi a tautolu ke he tau tagata ne nakai maeke ke taui mai e fakaalofa ha tautolu, kua fakafiafia e ha tautolu a Matua he lagi.​—Mataio 5:44-46; 1 Peteru 4:9.

Ko hai e tagata taane motua ia he tapa vai? Ko ia ko e fekafekau ha Aperahamo, ko e magafaoa he tupuna taane ha Repeka. Ti kua fiafia ke nofo a ia he kaina ha Petueli, ko e matua taane ha Repeka. Liga ko e higoa he fekafekau nei ko Elisara. * Ne fakatokatoka atu ki mua haana e tau mena kai, ka e nakai kai a ia ato talahau e kakano ne ahiahi atu a ia. (Kenese 24:31-33) Liga fiafia lahi a ia he talahau e fekau, ha kua kitia e ia kua fakamonuina mooli he Atua haana ko Iehova, a ia he taute e fekau aoga lahi nei. He puhala fe?

Manamanatu la ki a Elisara ne talaage e tala haana ka e fanogonogo fakamakutu e matua taane ha Repeka, ko Petueli, pihia foki mo e tugaane haana ko Lapana. Talaage e ia kua fakamonuina lahi e Iehova a Aperahamo i Kanana, ti ko e tama taane ha Aperahamo mo Sara, ko Isaako, ka moua e tufaaga he tau mena oti. Ne age e Aperahamo ke he fekafekau nei e kotofaaga uho: Ko ia ka kumi e hoana ma Isaako mai he tau magafaoa ha Aperahamo i Harana.​—Kenese 24:34-38.

Ne fekau e Aperahamo a Elisara ke omonuo to nakai fifili e ia e hoana ma Isaako mai he tau fifine Kanana. Ko e ha? Ha kua nakai fakalilifu mo e nakai tapuaki e tau tagata Kanana ki a Iehova ko e Atua. Ne iloa e Aperahamo kua amanaki a Iehova ke fakahala e tau tagata ia ha ko e tau mahani kelea ha lautolu. Nakai manako a Aperahamo ke putoia e tama fakahele haana, ko Isaako, ke he tau tagata ia mo e tau mahani kelea muitui ha lautolu. Iloa foki e ia kua fai vala aoga lahi e tama haana ke he fakamooliaga he tau maveheaga he Atua.​—Kenese 15:16; 17:19; 24:2-4.

Ne talaage e Elisara ke he magafaoa he kaina, magaaho ne hoko a ia ke he vai ne tata ki Harana, ne liogi a ia ki a Iehova ko e Atua. Ole a ia ki a Iehova ke fifili e fifine fuata ke mau mo Isaako. He puhala fe? Ne ole a Elisara ke he Atua ke fakafano mai e tama fifine kua manako a Ia ke mau mo Isaako, ke hau ke he vai. Ka ole ma e vai mo inu, to pehē a ia ke fakainu a Elisara mo e pihia foki e tau kamela haana. (Kenese 24:12-14) Ti ko hai ne hau mo e taute pihia? Ko Repeka! Manamanatu la to fēfē e logonaaga haana ka logona e ia e tala ne talaage e Elisara ke he magafaoa haana!

Ne fiafia lahi a Petueli mo Lapana ke he tala ha Elisara. Pehē a laua: “Ne tupu ia Iehova e mena ia.” Ha ko e aga fakamotu, ne talia ai e laua e ole ke mau, ti taute e maveheaga ke mau a Repeka mo Isaako. (Kenese 24:50-54) Kakano kia kua nakai fai talahauaga a Repeka ke he maveheaga nei?

He tau faahi tapu fakamua atu, ne hūhū e Elisara ki a Aperahamo: “Kaeke ke nakai loto e fifine ke o mai a maua to ha?” Ne tali a Aperahamo: “Ti mea ai a koe he hau a omonuo kia au.” (Kenese 24:39, 41) Ke he kaina he magafaoa ha Petueli, kua fakalilifu foki e tau manako he fuata fifine. Fiafia lahi a Elisara ha kua kautū e kotofaaga haana, ti hoko ke he pogipogi hake ne ole a ia ke liu ki Kanana mo Repeka he magaaho ia ni. Ka kua manako e magafaoa he tama fifine ke nofo a ia mo lautolu ke hogofulu e aho. Fakahiku ai, ne taute e lautolu pehēnei: “To ui e maua ke he tama fifine, mo e huhu po ke loto ke ha a ia.”​—Kenese 24:57.

Ko e lakaaga lahi anei he moui ha Repeka. Ko e heigoa haana ka talahau? To ole kia a ia ke fakaalofa age e matua taane mo e tugaane haana ki a ia, ke ua fina atu he fenoga nei ne nakai iloa e ia? Po ke onoono a ia ki ai ko e magaaho mitaki ke fai vala he tau mena tutupu ne kitia maaliali kua takitaki e Iehova? He magaaho ne tali a ia, ne fakakite e ia e logonaaga haana ke he hikiaga mafiti mo e lahi nei he moui haana. Ne pehē ni a ia: “To fano au.”​—Kenese 24:58.

Ko e aga mitaki lahi mooli ne moua e ia! Liga kehe lahi e tau aga fakamotu ha tautolu he vahā nei ke he fakamauaga, ka e maeke agaia a tautolu ke lahi e mena ka fakaako mai ia Repeka. Ko e mena ne mua atu e aoga ki a ia, ko e tau manako he haana a Atua ko Iehova, ka e nakai ko e tau manako haana. Ma e fakamauaga he vahā nei, kua mua atu agaia e takitakiaga he Kupu he Atua​—hagaao ke he hoa ka fifili mo e puhala ke eke mo taane po ke hoana mitaki. (2 Korinito 6:14, 15; Efeso 5:28-33) Kua mitaki ma tautolu ke muitua e fakafifitakiaga ha Repeka mo e eketaha ke taute e tau mena ke he puhala he Atua.

Ne fakamonuina he magafaoa ha Petueli e fakahele ha lautolu ko Repeka. Ti o atu a ia mo Tapora ko e fekafekau ne leveki a ia he vahā tote, mo e falu fekafekau fifine, fakalataha mo Elisara mo e haana a tau tagata taane. (Kenese 24:59-61; 35:8) Nakai leva ti mamao a lautolu mai i Harana. Ne loa lahi e fenoga, kavi ke he 800 e kilomita, ti liga tolu e faahi tapu. Ko e fenoga nakai hagahaga mitaki. Ne kitia tumau e Repeka e tau kamela he vahā ne moui a ia, ka e nakai iloa tonu e tautolu na mahani nakai a ia ke heke e kamela. Fakakite mai he Tohi Tapu ko e tau tagata leveki mamoe e magafaoa haana, nakai ko e tau tagata fakafua koloa ne iloilo he heke e tau kamela. (Kenese 29:10) Ko e tau tagata fakaako foou ke heke e tau kamela ne fa hohā he hagahaga kelea e nofoaga​—pete ni he ku e fenoga!

Ne amanaki lahi a Repeka ke iloa tala mai ia Elisara hagaao ki a Isaako mo e magafaoa haana. Manamanatu la ke he tagata motua ne tutala ki a ia he tapa afi he magaaho pouli, ne talaage e maveheaga ha Iehova ke he Haana kapitiga ko Aperahamo. To fakatupu mai he Atua he magafaoa ha Aperahamo e tama ka tamai e tau monuina ke he tau tagata oti kana. Manamanatu la ke he ofoofogia ne logona e Repeka he iloa ko e tagata ka mau e ia ko Isaako, ka fakamooli e maveheaga ha Iehova, mo e to putoia foki a ia!​—Kenese 22:15-18.

Fakahiku ai, ne hoko mai e aho ne fakamaama he kamataaga he tala nei. He fenoga atu he Negeb mo e hane pouli fakahaga e motu, ne kitia e Repeka e tagata taane ne fai fano he fonua. Ne kitia ke he foliga he tagata nei kua lahi e manamanatu haana. “Ti hifo ai a ia he kamela,” he totou e tautolu​—liga nakai fakatali ke tukutukuhifo e kamela​—ti hūhū a ia ke he fekafekau: “Ko hai e tagata kō ne evaeva mai ke he fonua ke fonofono a tautolu?” He iloa ko Isaako e tagata ia, ne ufiufi e ia e ulu haana ke he ie ufiufi. (Kenese 24:62-65) Taute pihia he ha? Maaliali ai kua taute pihia e ia ke fakamailoga e fakalilifu haana ke he tagata ka mau e ia. Ko e aga omaoma pihia kua liga kitia he falu he vahā nei ko e tau puhala tuai. Ka e mooli ai, ko e tau taane mo e tau fifine kua lata ke moua mai e fakaakoaga he mahani fakatokolalo ha Repeka, ha ko hai ia tautolu kua nakai manako ke moua e aga mitaki lahi ia?

Ko Isaako ne liga 40 e tau tau, ne momoko agaia he mate e matua fifine haana ko Sara, he kavi tolu e tau kua mole. Liga pehē mogoia a tautolu, ko Isaako ko e tagata loto mafanatia mo e fakaalofa hofihofi. Ko e monuina mooli ma e tagata taane pihia ka moua e hoana makaukau, mahani fakamokoi, mo e mahani fakatokolalo! Fēfē e fakafetuiaga ha laua? Talahau he Tohi Tapu: “Ne fakaalofa foki a ia [Isaako] kia ia [Repeka].”​—Kenese 24:67; 26:8.

He kavi 39 e senetenari he mole, kua mukamuka a tautolu foki ke fakaalofa ki a Repeka. Lata tonu nakai a tautolu ke nava ke he loto malolō, makaukau, mahani fakamokoi, mo e mahani fakatokolalo haana? Ko tautolu oti​—fuata mo e momotua, taane mo e fifine, mau mo e nofo tokotaha​—kua lata ke fifitaki e tua haana!