Het aanzien van moderne oorlogvoering

HET vluchtelingenkamp was in alle haast opgezet voor de 1548 vluchtelingen die plotseling uit een naburig Afrikaans land waren aangekomen. Op een modderige open plek in een palmbos waren blauwe en kaki tenten opgezet. Er was geen elektriciteit of beddengoed, en er waren geen waterkranen of toiletten. Het regende. Met stokken maakten de vluchtelingen gleuven om het water buiten de tenten te houden. Twee internationale hulporganisaties werkten koortsachtig om de leefomstandigheden te verbeteren.

Eerder hadden de vluchtelingen de gelegenheid aangegrepen om aan boord van een gammel vrachtschip de burgeroorlog te ontvluchten die hun land al jaren teisterde. Die oorlog werd niet gevoerd met tankformaties of met zware bommenwerpers. Hij was begonnen toen ongeveer 150 soldaten, gewapend met aanvalsgeweren, het land binnentrokken. In de daaropvolgende jaren namen de soldaten het ene dorp na het andere in, eisten belasting van de burgers, rekruteerden meer soldaten en doodden iedereen die tegenstand bood. Ten slotte hadden ze het hele land veroverd.

Een van de vluchtelingen in het kamp was een jonge vrouw, Esther genaamd. „Het ergste wat ik ooit in mijn leven heb meegemaakt, is dat ik in deze oorlog mijn man heb verloren”, zei ze. „Ze hebben hem doodgeschoten. Er heerst heel veel angst. Je hoort iemand schreeuwen, en je denkt dat iemand je komt doden. Telkens wanneer je iemand met een vuurwapen ziet, denk je dat hij je gaat doden. Ik was nooit ontspannen. Alleen hier slaap ik ’s nachts. Thuis kon ik niet slapen. Hier slaap ik als een roos.”

„Zelfs in deze natte tenten?”, vroeg een medewerker van Ontwaakt!

Esther lachte. „Al moet ik hier in de modder  slapen, dan slaap ik nog beter dan waar ik vandaan kom.”

Ambrose, tien jaar oud, had het grootste deel van zijn leven samen met zijn familie oorlogsgebieden ontvlucht. „Ik wil graag dat er vrede komt en dat ik weer naar school kan”, zei hij. „Want ik word groot.”

Kpana van negen heeft prachtige bruine ogen. Gevraagd naar haar vroegste herinneringen antwoordde ze zonder aarzelen: „Oorlog! Vechten!”

Het soort oorlog dat deze mensen zijn ontvlucht, komt de laatste jaren veel voor. Volgens één bron werd in 46 van de 49 belangrijkste conflicten die sinds 1990 hebben gewoed, uitsluitend met lichte wapens gevochten. In tegenstelling tot een zwaard en een speer, die vaardigheid en kracht vereisen om in een gevecht doeltreffend te worden gebruikt, hebben handvuurwapens het voor zowel ongeoefenden als beroepssoldaten mogelijk gemaakt in een oorlog mee te vechten. * Vaak worden tieners en kinderen gerekruteerd en gedwongen om te plunderen, te verminken en te doden.

Veel van deze conflicten spelen zich niet tussen landen af, maar binnen een land. Ze worden niet door geoefende soldaten op een slagveld gestreden, maar grotendeels door burgers in steden en dorpen. Omdat de strijd overwegend wordt gevoerd door mensen zonder militaire opleiding, wordt het traditionele oorlogsrecht met het grootste gemak geschonden. Bijgevolg zijn boosaardige aanvallen op ongewapende mannen, vrouwen en kinderen heel gewoon. Men denkt dat meer dan negentig procent van degenen die in de hedendaagse oorlogen om het leven komen, uit burgers bestaat. In dat soort oorlogen spelen handvuurwapens en lichte wapens een belangrijke rol.

Natuurlijk zijn vuurwapens niet de rechtstreekse oorzaak van een conflict — de mensen vochten al lang voordat het buskruit werd uitgevonden. Maar voorraden vuurwapens kunnen wel een aanmoediging vormen om te gaan vechten in plaats van te onderhandelen. Wapens kunnen vaak de duur van oorlogen verlengen en het bloedbad verergeren.

Hoewel de wapens die in de huidige oorlogen worden gebruikt licht zijn, hebben ze zware gevolgen met zich gebracht. In de jaren ’90 zijn er meer dan vier miljoen mensen door dit soort wapens gedood. Ruim veertig miljoen anderen zijn vluchtelingen of ontheemden geworden. Handvuurwapens hebben door oorlog geteisterde samenlevingen op politiek, sociaal, economisch en milieugebied lamgelegd. De kosten voor de internationale gemeenschap aan noodhulp, vluchtelingenzorg, vredesoperaties en militaire interventie lopen in de tientallen miljarden dollars.

Hoe komt het dat handvuurwapens zo’n belangrijke rol in hedendaagse conflicten zijn gaan spelen? Waar komen ze vandaan? Hoe kan hun dodelijke invloed beperkt of uitgebannen worden? Deze vragen zullen we in de volgende artikelen bekijken.

[Voetnoot]

[Illustratieverantwoording op blz. 3]

UN PHOTO 186797/J. Isaac