Wat willen baby’s? Wat hebben ze nodig?

VANAF het moment dat een baby geboren wordt, heeft hij liefdevolle zorg nodig, waaronder zachte strelingen en huidcontact. Sommige artsen geloven dat de eerste twaalf uur na de geboorte cruciaal zijn. Wat moeder en kind direct na de geboorte volgens hen het hardst nodig hebben en het liefst willen is „niet slaap of voedsel, maar strelen en knuffelen en naar elkaar kijken en luisteren”. *

Intuïtief maken ouders contact met hun baby en liefkozen, strelen en knuffelen hem. De baby op zijn beurt raakt sterk gehecht aan zijn ouders en reageert op hun aandacht. De gevormde band is zo sterk dat ouders offers zullen brengen om onafgebroken voor het jonge kind te kunnen zorgen.

Als er daarentegen niet zo’n liefdevolle band met zijn ouders is, kan een baby letterlijk wegkwijnen en sterven. Daarom geloven sommige artsen dat het belangrijk is dat een baby onmiddellijk na de bevalling bij zijn moeder wordt gelegd. Ze raden aan om dit eerste contact tussen moeder en kind ten minste 30 tot 60 minuten te laten duren.

Ondanks de nadruk die er soms op hechting wordt gelegd, kan het in sommige ziekenhuizen moeilijk of zelfs onmogelijk zijn dit  vroege contact te hebben. Vaak worden pasgeborenen van hun moeder gescheiden om te voorkomen dat er een infectie van moeder op kind wordt overgedragen. Er zijn echter aanwijzingen dat het aantal fatale besmettingen feitelijk zou kunnen dalen als de pasgeboren baby’s bij hun moeder bleven. Daarom zijn er steeds meer ziekenhuizen die gelegenheden bieden voor vroeg en uitgebreid contact tussen de moeder en de pasgeboren baby.

Ongerust of er wel een band zal ontstaan

Sommige moeders raken niet op het eerste gezicht emotioneel aan hun baby gehecht en vragen zich dus af of het hun wel zal lukken een band met hun kind te krijgen. Het is waar dat niet alle moeders bij de eerste aanblik verliefd worden op hun baby. Toch is het niet nodig ongerust te worden.

Zelfs als moederlijke genegenheid voor het kind even op zich laat wachten, kan die later wel volledig tot ontwikkeling komen. „Er bestaan geen omstandigheden rond een geboorte waarmee de relatie met uw kind staat of valt”, merkt een ervaren moeder op. Toch kan het als u zwanger bent en u zich ongerust maakt, verstandig zijn van tevoren een gesprek te hebben met uw verloskundige. Laat duidelijk weten wanneer en hoe lang u uw pasgeboren kind bij u wilt hebben.

’Praat tegen me!’

Er schijnen bepaalde periodes te zijn waarin jonge kinderen vooral gevoelig zijn voor specifieke prikkels. Na een tijdje zijn die periodes voorbij. De jonge hersenen leren bijvoorbeeld gemakkelijk een taal, of zelfs meer dan één taal. Maar de meest ontvankelijke periode voor het leren van een taal schijnt op de leeftijd van een jaar of vijf af te lopen.

Voor een kind tussen de twaalf en veertien jaar kan het leren van een taal een enorme uitdaging zijn. Volgens de kinderneuroloog Peter Huttenlocher is dat het moment waarop „synapsen in de taalgebieden van de hersenen qua dichtheid en hoeveelheid afnemen”. Het is duidelijk dat de eerste levensjaren een beslissende tijd zijn voor het verwerven van taalvermogen!

Hoe krijgen kinderen het voor elkaar te leren praten, wat zo belangrijk is voor de rest van hun cognitieve ontwikkeling? Voornamelijk door de mondelinge wisselwerking met hun ouders. Vooral jonge kinderen reageren op menselijke prikkels. „Een baby . . . doet de stem van zijn moeder na”, zegt Barry Arons van het Massachusetts Institute of Technology. Het is echter interessant dat baby’s niet alle geluiden imiteren. Een baby, zegt Arons, „voegt daar niet het piepende geluid van de wieg bij dat gelijktijdig met de stem van de moeder te horen was”.

Ouders met allerlei culturele achtergronden gebruiken dezelfde ritmische spreekstijl als ze tegen hun baby praten. Als de ouder op een tedere manier praat, gaat de hartslag van het kindje omhoog. Men gelooft dat dit helpt om sneller het verband te leggen tussen woorden en de voorwerpen die ermee aangeduid worden. Zonder een woord te zeggen, roept het jonge kind: ’Praat tegen me!’

’Kijk naar me!’

Men heeft vastgesteld dat een baby zich zo’n beetje gedurende zijn eerste jaar emotioneel gaat hechten aan een volwassen verzorger, meestal zijn moeder. Als die band eenmaal hecht is, kan  hij het beter met anderen vinden dan baby’s die niet de zekerheid voelen van zo’n band met hun ouders. Men denkt dat die band met zijn moeder er moet zijn voordat het kind drie jaar is.

Wat kan er gebeuren wanneer een kind in deze cruciale periode waarin zijn geest bijzonder ontvankelijk is voor externe informatie, wordt verwaarloosd? Martha Farrell Erickson, die ruim twintig jaar 267 moeders en hun kinderen heeft gevolgd, heeft de volgende mening: „Verwaarlozing tast gewoon langzaam maar zeker de levenslust van het kind aan totdat [het] niet veel puf meer heeft zich aan iemand te binden of de wereld om hem heen te gaan verkennen.”

Dr. Bruce Perry, van een kinderziekenhuis in Texas, zegt ter illustratie van de naar zijn mening ernstige consequenties van emotionele verwaarlozing: „Als u me zou vragen wat voor een baby van zes maanden erger is, elk bot in zijn lijf breken of hem twee maanden in emotioneel opzicht verwaarlozen, zou ik zeggen dat de baby beter af zou zijn als u elk bot in zijn lijf zou breken.” Om welke reden? Volgens dr. Perry „kunnen botten genezen, maar als een jong kind twee maanden cruciale hersenstimulatie misloopt, zit hij voorgoed met ontwrichte hersenen”. Niet iedereen is het ermee eens dat zulke schade onherstelbaar is. Niettemin geven wetenschappelijke studies wel aan dat een in emotioneel opzicht verrijkende omgeving essentieel is voor de jonge geest.

„Het komt erop neer,” zegt het boek Infants, „dat [baby’s] erop ingesteld zijn liefde te geven en te ontvangen.” Vaak is het zo dat een baby zijn ouders door te huilen smeekt: ’Kijk naar me!’ Het is belangrijk dat ouders daar op een zorgzame manier op reageren. Door die wisselwerking wordt de baby zich ervan bewust dat hij anderen kan laten weten wat zijn behoeften zijn. Hij leert hoe je een relatie opbouwt.

’Verwen ik mijn baby dan niet?’

Als ik op elk kreetje van de baby reageer, verwen ik hem dan niet?, vraagt u misschien. Dat zou kunnen. Maar de meningen hierover lopen sterk uiteen. Omdat elk kind uniek is, moeten de ouders gewoonlijk zelf bepalen welke aanpak het beste werkt. Uit recent onderzoek blijkt echter dat als de pasgeboren baby honger heeft, zich niet goed voelt of van streek is, zijn stressresponssysteem stresshormonen aanmaakt. Hij uit zijn gevoel van onbehagen door te huilen. Men zegt dat als de ouder reageert en aan de behoeften van de baby voldoet, de volwassene in de hersenen van de baby de ontwikkeling van de netwerken van cellen op gang brengt waardoor hij zichzelf leert kalmeren. Volgens dr. Megan Gunnar maakt een baby die prompt en met aandacht wordt verzorgd, ook minder cortisol aan (een stresshormoon). En als hij dan toch van streek raakt, schakelt hij de stressreactie eerder uit.

„Baby’s waarop vooral in de eerste 6-8 maanden snel en consequent werd gereageerd, huilen feitelijk minder dan baby’s die men liet huilen”, aldus Erickson. Het is ook belangrijk om de manier waarop u reageert af te wisselen. Als u bij  elke gelegenheid hetzelfde reageert, door hem bijvoorbeeld te voeden of op te pakken, kan hij inderdaad verwend raken. Soms is het misschien voldoende als u met een paar woorden laat merken dat u zijn huilen hebt gehoord. Of misschien helpt het als u naar hem toe gaat en een beetje in zijn oor fluistert. In een ander geval hoeft u misschien alleen maar even met uw hand over zijn rug of buik te aaien.

„Het is de taak van een baby om te huilen”, luidt een gezegde in de Oriënt. Voor de baby is huilen dé manier om te laten weten wat hij wil. Hoe zou u zich voelen als u telkens als u om iets vroeg werd genegeerd? Dus hoe zou uw baby, die zonder verzorger hulpeloos is, zich dan voelen als hij elke keer dat hij naar aandacht snakt, werd genegeerd? Maar wie moet er op zijn huilen reageren?

Wie zorgt er voor de baby?

Uit een recente volkstelling in de Verenigde Staten bleek dat 54 procent van de kinderen in de periode vanaf de geboorte tot en met de derde klas regelmatig door hun ouders aan de zorg van anderen wordt toevertrouwd. Veel gezinnen hebben misschien twee inkomens nodig om de eindjes aan elkaar te knopen. En veel moeders nemen als dat mogelijk is zwangerschapsverlof om een paar weken of maanden voor hun pasgeboren baby te zorgen. Maar wie gaat er daarna voor de baby zorgen?

Natuurlijk zijn daar geen vaste regels voor. Maar het is goed te bedenken dat het kind in deze cruciale periode van zijn leven nog kwetsbaar is. De ouders moeten hier samen serieus aandacht aan besteden. Ze moeten bij hun beslissing zorgvuldig de mogelijkheden overwegen.

„Het wordt steeds duidelijker dat zelfs de beste kinderopvang geen vervanging is voor de tijd die kinderen nodig hebben met hun vader en moeder”, zegt dr. Joseph Zanga van de Amerikaanse Academie voor Kindergeneeskunde. Sommige deskundigen maken zich zorgen dat baby’s in kinderdagverblijven van de leidster niet de aandacht kunnen krijgen die ze nodig hebben.

Sommige werkende moeders die zich bewust waren van de essentiële behoeften van hun kind, hebben besloten thuis te blijven in plaats van de emotionele verzorging van hun kinderen aan anderen over te laten. Eén vrouw zei: „Ik ben beloond met een voldoening die volgens mij geen enkele baan buitenshuis me zou kunnen schenken.” Door economische druk is zo’n keus uiteraard niet voor alle moeders weggelegd. Veel ouders hebben geen andere keus dan gebruik te maken van een crèche, dus doen ze extra moeite om hun kind als ze samen zijn, aandacht en genegenheid te geven. Zo hebben ook veel werkende alleenstaande ouders wat dit betreft weinig keus en doen ze heel goed hun best hun kinderen groot te brengen — en met goede resultaten.

Het ouderschap kan een vreugdevolle en buitengewoon opwindende taak zijn. Maar het blijft een veeleisende taak, met veel uitdagingen. Hoe kunt u er een succes van maken?

[Voetnoot]

[Kader/Illustratie op blz. 6]

Stille baby’s

Sommige artsen in Japan zeggen dat er steeds meer baby’s zijn die noch huilen noch lachen. De kinderarts Satoshi Yanagisawa noemt ze stille baby’s. Waarom houden kinderen ermee op hun emoties te uiten? Er zijn artsen die geloven dat dit gebeurt als een baby het zonder contact met zijn ouders moet stellen. De toestand wordt ook wel aangeleerde hulpeloosheid genoemd. Als de behoefte aan communicatie voortdurend wordt genegeerd of verkeerd wordt uitgelegd, zal het kind het volgens één theorie uiteindelijk niet eens meer proberen.

Als een baby niet op de goede momenten de juiste prikkels krijgt, zal het deel van zijn hersenen dat hem het vermogen geeft zich in anderen in te leven, misschien niet tot ontwikkeling komen, zegt dr. Bruce Perry, hoofd Psychiatrie van een kinderziekenhuis in Texas. In gevallen van extreme emotionele verwaarlozing kan het empathisch vermogen reddeloos verloren zijn. Dr. Perry gelooft dat het gewelddadige gedrag van volwassenen en het gebruik van verslavende middelen in sommige gevallen met zulke vroege ervaringen in het leven in verband kunnen worden gebracht.

[Illustratie op blz. 7]

De band tussen ouder en kind wordt sterker door communicatie