De Tataren — Verleden, heden en toekomst

VAN kinds af aan kende ik het gezegde: „Krab een Rus en er komt een Tataar tevoorschijn.” Ik had mezelf altijd als een Rus gezien, maar nog niet zo lang geleden hoorde ik van familie dat mijn grootvader een Tataar * was. Als ik dat aan vrienden vertel, zeggen ze soms dat zij ook Tataarse voorouders hebben.

Ik vond het interessant om iets te weten te komen over bekende Tataren en hun prestaties op terreinen als kunst en sport. De choreograaf Rudolf Nureyev bijvoorbeeld, die grote invloed op het ballet heeft gehad, kwam uit een Tataarse familie in Rusland. In de landen van de voormalige Sovjet-Unie wonen zo’n zeven miljoen Tataren. Maar er valt nog meer over dit volk te vertellen.

Het verleden

De Tataren worden al eeuwen in verband gebracht met Mongoolse en Turkse volken. In de dertiende eeuw streden ze mee in de militaire veldtochten van Djingiz Chan, de Mongoolse keizer. * Zijn rijk strekte zich uit over een immens gebied, dat qua grootte te vergelijken was met de voormalige Sovjet-Unie. In 1236 trokken zo’n 150.000 soldaten van zijn leger richting Europa, dat ten westen van de Oeral begint. Hier vielen ze voor het eerst Russische steden aan.

Kort daarna veroverden de Mongolen Rusland en stichtten een Mongools-Turkse staat. Het westelijke deel daarvan wordt wel de Gouden Horde genoemd. De hoofdstad ervan, Seraj, lag aan de benedenloop van de Wolga. De staat omvatte een deel van Siberië en de Oeral en ook de Karpaten in Oekraïne en de Kaukasus in Georgië. Russische vorstendommen werden gedwongen schatting aan de Horde te betalen. In de vijftiende eeuw viel de Horde uiteen in rechtsgebieden, zoals de Krim, Astrachan en Kazan.

Tatarstan en zijn hoofdstad, Kazan

Tegenwoordig wonen er zo’n vier miljoen mensen van allerlei nationaliteiten in de deelrepubliek Tatarstan, die in het oostelijkste deel van Europees Rusland ligt. Tatarstan beslaat zo’n 68.000 vierkante kilometer en is volgens een Russische encyclopedie „in economisch opzicht een van de meest ontwikkelde deelstaten van de Russische Federatie”. Het is een belangrijke olie- en gasproducent, en het heeft ook een vliegtuig- en auto-industrie en meerdere luchthavens.

Kazan, een moderne stad met een miljoen inwoners, ligt op de plek waar de Kazanka in de Wolga uitmondt. Het is een van de vele Russische steden met een prachtig metrostelsel. *  Elk station heeft een eigen thema. Sommige hebben een modern design en andere zijn in oosterse of middeleeuwse stijl gebouwd. De muren van één station zijn versierd met 22 mozaïeken die traditionele Tataarse sprookjes afbeelden.

De Staatsuniversiteit van Kazan werd in 1804 opgericht door de Russische tsaar Alexander I en heeft een van de grootste bibliotheken van Rusland. Dit toonaangevende centrum voor onderwijs en cultuur is de oudste universiteit van Tatarstan. Onder de 5 miljoen publicaties van de bibliotheek bevinden zich 30.000 oude manuscripten, waarvan sommige uit de negende eeuw dateren.

Een bezoek aan de Baumanstraat in het stadscentrum is de moeite waard. In dat deel van de stad zijn leuke winkels en cafés te vinden. Toen mijn vrouw en ik kort geleden in Kazan waren, genoten we na onze stadswandeling van een ontspannende rondvaart over de Wolga.

Een van de bezienswaardigheden is het kremlin, een oud fort uit de zestiende eeuw. Het is het enige nog bestaande Tataarse fort in Rusland. Binnen de stenen muren van dit kremlin bevinden zich de Söyembikätoren, regeringsgebouwen, een moskee en een orthodoxe kerk.

In 2000 werd het kremlin van Kazan door de Unesco op de Werelderfgoedlijst geplaatst. Vooral ’s avonds zien de gebouwen van het kremlincomplex er indrukwekkend uit dankzij de verlichting die in de rivier weerkaatst.

De Tataren en hun taal

De ongeveer 5,5 miljoen Tataren vormen de grootste Turkse bevolkingsgroep in Rusland. Maar het exacte aantal Tataren in dit uitgestrekte land is niet bekend.

De Tataarse taal behoort tot de Altaïsche of Turkse taalgroep. Deze taalfamilie omvat ook het Azerbeidzjaans, Basjkiers, Jakoetisch, Kazachs, Kirgizisch, Nogais, Oezbeeks, Toevinisch, Turkmeens en Turks. Omdat sommige  van deze talen veel overeenkomsten hebben, kunnen de sprekers ervan elkaar tot op zekere hoogte verstaan. Deze talen worden door miljoenen mensen gesproken.

In Tatarstan gebruiken mensen op straat zowel Tataars als Russisch, en dat geldt ook voor kranten, boeken, radio en de televisie. In theaters in Tatarstan worden stukken in het Tataars opgevoerd die over de geschiedenis, de folklore en het dagelijks leven van de Tataren gaan.

De namen van winkels en straten worden in Kazan en andere steden in zowel het Russisch als het Tataars weergegeven. Het Russisch heeft veel woorden van Tataarse oorsprong. Het Tataars gebruikte oorspronkelijk het Arabische alfabet, maar in 1928 werd het Latijnse alfabet ingevoerd. Sinds 1939 wordt het Tataars geschreven in een cyrillisch schrift dat overeenkomt met het Russische schrift.

Nationale tradities

De Tataren waren oorspronkelijk jagers en veehoeders. In deze tijd zijn er in de traditionele keuken nog steeds veel vleesgerechten te vinden. Een daarvan is belesj, het lievelingsgerecht van veel Tataarse gezinnen. Deze hartige taart is gevuld met aardappels, vlees, uien en kruiden en moet ongeveer twee uur in de oven staan. De taart wordt aan tafel aangesneden terwijl de damp er nog vanaf komt.

 Van de nationale feestdagen is Sabantoej waarschijnlijk de oudste en bekendste. De feestdag is gebaseerd op een heidens gebruik waarbij de mensen samen gebeden opzeiden en offers brachten aan de zonnegod en de geesten van hun voorouders. Ze geloofden dat het brengen van zulke offers een garantie was voor het voortbestaan van hun familie en de vruchtbaarheid van hun vee en land.

De Tataren zijn paardenliefhebbers. Paarden zijn nauw verbonden met de traditionele cultuur en het nomadische verleden van dit volk. Kazan heeft een van de mooiste paardenrenbanen ter wereld, met twaalf renstallen en een dierenkliniek. Er is zelfs een zwembad voor de paarden!

Hoe de toekomst eruitziet

De Koran zegt: „Wij hebben, na de verkondiging der wet, in de psalmen geschreven, dat mijne rechtvaardige dienaren de aarde zullen erven” (Soera 21, Al-’Anbyā [de Profeten], vers 105). Dit vers is gebaseerd op een van de psalmen van David, die meer dan 1500 jaar daarvoor in de Bijbel werden opgetekend. In Psalm 37:29 staat: „De rechtvaardigen, die zullen de aarde bezitten, en zij zullen er eeuwig op verblijven.”

Uit welk volk of welke etnische groep zullen deze rechtvaardige mensen komen? Een profetie uit de Indjil (de christelijke Griekse Geschriften of het Nieuwe Testament) spreekt over „een grote schare, die niemand tellen kon, uit alle natiën en stammen en volken en talen” (Openbaring 7:9). Wat zal het geweldig zijn om in de toekomst deel uit te maken van een internationale, kleurrijke broederschap die de hele aarde zal vullen! *

[Voetnoten]

[Kader op blz. 25]

GODS NAAM IN HET TATAARS

De Tataarse auteur Choezjajev zegt in zijn boek over godsdiensten dat Jachve Allah, oftewel Jehovah God, de Schepper was van Adam. En in de Tataarse editie van de Pentateuch (de eerste vijf boeken van de Bijbel) staat bij Genesis 2:4 een voetnoot waarin over Gods naam gezegd wordt: „Mogelijk werd deze naam door de oude Hebreeën als Jahweh uitgesproken.”

[Kader op blz. 26]

JEHOVAH’S GETUIGEN IN TATARSTAN

Omdat Jehovah’s Getuigen in Rusland heel graag iedereen over het goede nieuws van Gods koninkrijk willen vertellen, hebben ze cursussen Tataars georganiseerd. Een vrouw in Tatarstan zei: „Ik was diep geraakt toen iemand me in mijn eigen taal over God vertelde.”

In 1973 begon een groepje Tataarse Getuigen bijeenkomsten voor Bijbelstudie te houden in het Tataars. Rond 1990 begonnen de Getuigen Bijbelse lectuur in het Tataars uit te geven. * En in 2003 werd in Naberezjnyje Tsjelny (Tatarstan) de eerste Tataarse gemeente van Jehovah’s Getuigen opgericht. Tegenwoordig zijn er in Rusland acht gemeenten en twintig groepen waar Tataars wordt gesproken.

In 2008 werd er een districtscongres in het Tataars gehouden dat bezoekers trok uit Astrachan, het Wolgagebied, de Oeral, West-Siberië en het verre noorden. Nu zijn er in Tatarstan meer dan 2300 Getuigen, verdeeld over 36 gemeenten en groepen, die anderen in het Tataars, het Russisch of de Russische Gebarentaal de waarheid over God vertellen.

[Voetnoot]

[Kader/Illustratie op blz. 27]

VROEGER EEN GEWICHTHEFFER, NU EEN HERDER

Pjotr Markov werd in 1948 geboren in een dorp in Tatarstan. Dertig jaar lang was hij een plaatselijke beroemdheid omdat hij goed was in worstelen en gewichtheffen. Eens tilde hij 130 keer een gewicht van meer dan 30 kilo op. Sinds hij een Getuige van Jehovah is geworden, staat hij erom bekend dat hij mensen in het Tataars en het Russisch over God vertelt en hen helpt met de problemen van het leven om te gaan.

Daarmee volgt hij onze zorgzame Schepper na, over wie in Jesaja 40:11 gezegd wordt: „Als een herder zal hij zijn eigen kudde weiden. Met zijn arm zal hij de lammeren bijeenbrengen, en aan zijn boezem zal hij ze dragen. De zogenden zal hij met zorg leiden.”

[Illustratie]

Pjotr is nu een geestelijk herder

[Kaart op blz. 24]

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

RUSLAND

OERAL

MOSKOU

Sint-Petersburg

DEELREPUBLIEK TATARSTAN

Kazan

Wolga

[Illustratie op blz. 25]

Het kremlin van Kazan aan de Kazanka

[Verantwoording]

© Michel Setboun/CORBIS

[Illustratie op blz. 26]

Belesj, een populair Tataars gerecht