Elk jaar vanaf juli komt de vrouwelijke zuidkaper (Eubalaena australis), ook wel Australische walvis genoemd, aan bij de zuidkust van Santa Catarina in Brazilië. Ze komt soms helemaal uit het subantarctische gebied, duizenden kilometers ver weg, om haar kalf in het ondiepe water te baren en verzorgen. Maandenlang komen inwoners en toeristen naar de kust om te kijken naar de vrouwtjes en hun kalveren die in het water aan het spelen zijn. *

Een vrouwelijke zuidkaper kan 16 meter lang worden, ongeveer zo groot als een harmonicabus, en wel 80.000 kilo wegen! De zuidkaper is meestal zwart, soms met wat witte vlekken op zijn buik. Zijn kop is enorm — een kwart van de hele lichaamslengte. Zijn bek is lang en gebogen. De zuidkaper heeft geen rugvin, in tegenstelling tot sommige andere walvissoorten. Om vooruit te komen, beweegt hij zijn brede en gekerfde staart op en neer in plaats van zijwaarts zoals we bij vissen zien. Om van richting te veranderen, beweegt hij zijn vinnen. Dit is te vergelijken met het besturen van een vliegtuig.

Vreemd genoeg is de zuidkaper, ondanks zijn enorme omvang, heel flexibel en haalt hij allerlei acrobatische toeren uit. Een paar van zijn trucjes zijn sailing, waarbij hij zijn staart langere tijd uit het water steekt; lobtailing, waarbij hij zijn staart optilt en hard op het water slaat; en breaching, waarbij hij helemaal uit het water springt en dan terugvalt met een enorme plons die van ver te zien is.

Op en rond zijn kop heeft de zuidkaper meerdere wit- of geelachtige eeltplekken  — verharde stukken huid die worden bedekt door talloze schaaldiertjes (Cyamidae), ook wel bekend als walvisluis. Karina Groch, coördinator van het Brazilian Right Whale Project, legt uit: ‘Elk patroon van eeltplekken is uniek, net als de vingerafdrukken van een mens. Aan zulke patronen kunnen we afzonderlijke zuidkapers herkennen. Als de walvissen in de buurt van de kust komen, maken we foto’s van die eeltplekken, en die foto’s bewaren we in een database.’

Biologen zeggen dat het moeilijk te bepalen is hoe oud een zuidkaper is als hij sterft, omdat deze walvissoort geen tanden heeft. Ze schatten dat een zuidkaper gemiddeld minstens 65 jaar oud wordt. *

De zuidkaper eet kleine schaaldiertjes. Hij heeft een soort filter die bestaat uit honderden baleinplaten met fijne haartjes. Die platen bevinden zich aan beide kanten van de bovenkaak. Tijdens het zwemmen opent de zuidkaper zijn bek, waardoor de baleinplaten het water filteren en de piepkleine prooi in de baleinharen vast blijft zitten. Op deze manier eet hij soms wel 2000 kilo schaaldiertjes per dag.

In de zomer (januari/februari) is de zuidkaper te vinden in de voedselrijke Zuidelijke IJszee, waar hij een speklaag opbouwt. Deze dikke laag vet isoleert uitstekend tegen het koude water, en tijdens de migratie kan hij erop teren.

Vanaf de 18de eeuw joegen walvisjagers op het zuidelijk halfrond massaal op deze walvis. De Engelse naam die hij kreeg, was right whale of ‘juiste walvis’. Waarom werd hij zo genoemd? Deze walvis is een trage zwemmer, dus was hij makkelijk te vangen, zelfs voor walvisjagers in krakkemikkige, houten bootjes die alleen maar een handharpoen bij zich hadden. Bovendien blijft hij in tegenstelling tot andere walvissen drijven wanneer hij gedood wordt, omdat hij zo’n dikke speklaag heeft. Een walvisjager kon hem dus makkelijk naar het strand slepen.

Daarnaast waren walvisspek en balein in die tijd belangrijke handelsgoederen. Walvisspek werd gebruikt in straatlantaarns en als smeermiddel. Balein werd gebruikt in korsetten, rijzwepen en paraplu’s. Met de baleinplaten van één enkele walvis kon een volledige expeditie worden bekostigd!

Aan het begin van de 20ste eeuw nam de populatie zuidkapers door de uitgebreide jacht enorm af, en uiteindelijk viel er geen winst meer te behalen aan de walvisjacht. In Brazilië werd in 1973 het laatste walvisstation gesloten. Hoewel de populatie van sommige soorten geleidelijk weer groter is geworden, worden andere met uitsterven bedreigd.

De zuidkaper is een geweldig voorbeeld van de complexiteit en enorme diversiteit van de natuur, waaruit de wijsheid en kracht blijkt van degene die alles heeft gemaakt: de Grote Ontwerper, Jehovah (Psalm 148:7).