Go bonagala mafelelong Mmušo wa Armenia o ile wa thoma go se sa gatakela ditokelo tša bao ba ganago go tsenela mediro ya bošole ka baka la letswalo. Ka October 23, 2013, Khomišene ya Repabliki ya Armenia e ile ya theetša dikgopelo tša Dihlatse tša Jehofa tše di fetago tše 90 tša go tsenela mediro e mengwe e sego ya bošole gomme Khomišene ye ya dumelelana le dikgopelo tša Dihlatse tše 57 ka morago ga gore Dihlatse tše ka moka di kgopele go tsenela lenaneo le le lefsa (Khomišene ye e tla hlahloba le dikgopelo tše dingwe tšeo di šetšego). Ke moka Khomišene ye e ile ya ya Kgolegong ya Erebuni gomme ya amogela dikgopelo tša bagolegwa ba 6 go ba 20 ba Dihlatse. Bagolegwa ba ba tshelelago ba ile ba lokollwa ka October 24, 2013. Khomišene ye e tla hlahloba dikgopelo tša bagolegwa ba bangwe bao ba šetšego ba Dihlatse bao ba kgethago go dira mediro e mengwe e sego ya bošole gomme go letetšwe gore banna bao ba kgethago go dira mediro ye ba lokollwe.

Diphetogo tše di diregile ka June 8, 2013, ge Armenia e thoma go dira gore Melao ya Armenia ya go Dira Mediro e Mengwe e Sego ya Bošole e dumelelane le melao ya Yuropa, gomme phetogo ye ya thoma go šoma ka July 25, 2013. Mopresitente wa Armenia o ile a tsopola molao wo wo o sa tšwago go thoma go dirišwa ge a be a bolela Sebokeng sa Palamente ya Lekgotla la Yuropa ka October 2, 2013, ge a re: “Batho bao ba sa nyakego go ya bošoleng ka baka la matswalo a bona ba ka se golegwe ka tlase ga thulaganyo ye e mpsha.” Ka October 3, 2013, Armenia e ile ya thoma go diriša molao woo o bego o fokotša dikgwedi tše tshela kotlong ya bao ba ganago go tsenela mediro ya bošole ka baka la letswalo. Ka baka la molao wo, Dihlatse tše seswai tšeo di bego di šetše ka dikgwedi tše tshela gore di feleletše kotlo ya tšona, di ile tša lokollwa ka October 8 le 9, 2013.

Lenaneo le lefsa la go dira mediro e mengwe e sego ya bošole le nea bao ba ganago go tsenela mediro ya bošole ka baka la letswalo sebaka sa gore ba direle naga ya gabo bona ka tsela yeo e tlago go dumelelana le letswalo la bona leo le tlwaeditšwego ka Beibele. Taba ye ga e sa laolwa ke Lekgotla la Bošole la Armenia gomme e ka tlase ga mmušo. Bao ba dirago mediro e mengwe e sego ya bošole ba tla dira mediro yeo ka dikgwedi tše 36 gomme ba swanetše go šoma diiri tše 48 ka beke mola ba fiwa matšatši a 10 a go se be mošomong ka ngwaga. Bao ba ingwadišago gore ba dire se ba tla šomišwa kgauswi le gae gomme ba dira mediro e mengwe e sego ya bošole.

Ge Armenia e be e eba setho sa Lekgotla la Yuropa ka 2001, e ile ya itlama gore ka ge e le setho se sefsa sa lekgotla le e tla diriša molao wa go dumelela go dira mediro e mengwe yeo e sego ya bošole le go lokolla bohle bao ba ganago go tsenela bošole ka baka la letswalo kgolegong. Go sa šetšwe boitlamo bjoo, mmušo wa Armenia o ile wa tšwela pele o bona masogana a Dihlatse molato le go a golega.

Go ile gwa ba le tlhase ya kholofelo go bao ba ganago go tsenela bošole ka baka la letswalo ge Molao wa Repabliki ya Armenia wa go Dira Mediro e Mengwe e Sego ya Bošole o be o thoma go šoma ka July 1, 2004. Lega go le bjalo, mathomong ge lenaneo le la go dira mediro e mengwe yeo e sego ya bošole le be le thoma go šoma, le ile la laolwa ke sešole gomme bao ba sa nyakego go tsenela bošole ba be ba otlwa. Lekgotla la Yuropa le ile la kgalemela Armenia leboelela gore lenaneo la yona la go dira mediro e mengwe yeo e sego ya bošole le be le sa sepedišane le melao ya Yuropa. Ka mohlala, Setlamong sa 1532 (2007), Lekgotla la Palamente ya Yuropa le ile la bolela gore le “tloga le tshwentšwe kudu ke gore go hlokega ga mediro e mengwe yeo e sego ya bošole go dirile gore ba bantši bao ba ganago go tsenela bošole, bao bontši bja bona e lego Dihlatse tša Jehofa, ba tšwele pele ba golegwa ka ge ba kgetha go ya kgolegong go e na le go dira mediro ya bošole.”

Komiti ya UN ya Ditokelo tša Batho le yona e tshwenyegile ka gore Armenia e sa dutše e golega Dihlatse tšeo di ganago go tsenela bošole ka baka la letswalo. Mantšung a yona a go phetha sebokeng sa bo-105 sa (2012), Komiti e boletše gore:

“Mmušo o swanetše go hloma mediro e mengwe yeo e tlogago e se ya bošole yeo e ka kgonago go dirwa ke bohle bao ba ganago go tsenela bošole ka baka la letswalo gomme mediro yeo e se akaretše kotlo, kgethollo goba go nyaka mo gontši go bao ba e dirago. Le gona Mmušo o swanetše go lokolla kgolegong bohle bao ba ganago go tsenela bošole ka baka la letswalo goba go dira mediro e mengwe ya bošole.”

Ka ge dikgoro tša Armenia di be di sa tliše tharollo, Vahan Bayatyan le masogana a mangwe a mabedi a Dihlatse ao a bego a golegilwe a ile a ipelaetša ka mmušo wa Armenia Kgorong ya Yuropa ya Ditokelo tša Batho (ECHR). Molato wa Mna. Bayatyan o ile wa tšea lemanoga le lengwe ka July 7, 2011, ge Kgoro e Phagamego ya ECHR e be e ntšha kahlolo ya go ema le yena. E be e le la mathomo historing moo ECHR e ilego ya phetha ka gore Tumelelano ya Yuropa ya Ditokelo tša Batho e šireletše ditokelo tša bao ba ganago go tsenela bošole ka baka la letswalo. Kahlolo ye e botse ya Kgoro e Phagamego e ile ya latelwa ke dikahlolo tše dingwe tše nne tša ECHR tšeo le tšona di thekgago ditokelo tša bao ba ganago go tsenela bošole ka baka la letswalo. *

Ka ge mmušo wa Armenia o ile wa hlokomologa kahlolo ya Kgoro e Phagamego molatong wa Bayatyan v. Armenia, mmušo o ile wa bona molato bafsa ba 29 ba Dihlatse bao ba ilego ba gana go tsenela bošole ka baka la letswalo, gomme wa golega ba 23 ba bona. Go tloga ka July 2011 go fihla ka October 2013, masogana a 86 a ile a fetša palo moka ya mengwaga e 168 a le dikgolegong tša Armenia. Ka ge a be a golegilwe ka ntle le molao, a mangwe a masogana a a ile a ipelaetša ka go dira dikgopelo tše dingwe go ECHR.

Bao ba gannego go tsenela bošole ka baka la letswalo e bile ba feditše nako yeo ba bego ba ahloletšwe yona kgolegong gotee le bao ba lokolotšwego ka October 2013, ba holofela gore pego ya bona ya bosenyi e tla phumolwa e le go dumelelana le go fetošwa ga melao ya bosenyi ya Armenia. Bothata bjo bongwe ke gore na bao ba ilego ba bonwa molato le go golegwa ka morago ga kahlolo ya Bayatyan ba tla lefša?

Go tla bonala gore go diriša ga Armenia melao ya go dumelela go dira mediro e mengwe e sego ya bošole go tla feleletša kae. Lega go le bjalo, ga bjale go bonagala Armenia e dirile maiteko a magolo a go se gatakele ditokelo tša bao ba ganago go tsenela mediro ya bošole ka baka la letswalo.

Ntwa ya go Lwela Lenaneo la go Dira Mediro e Mengwe e Sego ya Bošole