Dolphin e ntšha medumo ya go fapafapana ke moka ya theetša medungwana yeo e tšwago medumong yeo, e le gore e kgethe tsela ya maleba yeo e ka sepelago ka yona le go tseba gore mo e phelago gona go bjang. Ka ge boramahlale ba kgahlilwe ke sonar ya dolphin (e lego bokgoni bja hlapi ye bja go kwa dilo di sa le kgole ka meetseng), ba nyaka go kaonefatša thekinolotši ya ka meetseng gore ba lokiše mathata ao thekinolotši yeo e šetšego e le gona e sa kgonego go a lokiša.

 Ela hloko: Sonar e thuša dolphin gore e hwetše hlapi yeo e ikutilego santeng ka tlase ga meetse e bile e e thuša go tseba phapano magareng ga hlapi le leswika. Keith Brown, e lego moprofesara wa Yunibesithi ya Heriot-Watt, Edinburgh, Scotland, o re: Dolphin e kgona le go “tseba phapano magareng ga tankana yeo e swerego meetse ao a hlwekilego, meetse a letswai, sirapo le oli [e le bokgoleng bja] dimithara tše lesome.” Boramahlale ba nyaka go kaonefatša didirišwa tša thekinolotši ya ka meetseng ka go dira gore di be le bjo bongwe bja bokgoni bja sonar ya dolphin.

 Banyakišiši ba ile ba hlahlobišiša medumo ya di-dolphin le kamoo di kwago ka gona gomme ba leka go di ekiša. Mafelelo e bile afe? Ba ile ba kgona go hlama sedirišwa sa sonar sa maemo a godimo seo se se felelago ka gare ga phaephe e nyenyane kudu. Sedirišwa se seo se bewago ka tlase ga koloyana yeo e kgonago go itshepelela yeo o ka rego ke pomo, se hlametšwe go hlahlobišiša ka tlase ga meetse gore se hwetše dilo tšeo di iphihlilego tše bjalo ka dithapo goba diphaephe gomme se di hlahlobišiše ntle le gore se di sware. Batho bao ba se hlamilego ba bona e sa le pele kamoo se tlago go dirišwa ka gona diintasetering tša oli le kgase. Sedirišwa se seo se dirilwego ke boramahlale ka go ekiša sonar ya dolphin, se swanetše go phala didirišwa tšeo di šetšego di le gona, gore se thuše bao ba šomago ka thekinolotši go bea metšhene ka tlase ga meetse lefelong la maleba le go bona moo e senyegilego gona. Le gona se ba thuše gore ba bone dilo tša go swana le menga yeo e lego maotwaneng a metšhene ya ka meetseng yeo e šomago ka oli, gaešita le go hwetša dilo tšeo di dirago gore diphaephe di se šome gabotse.

 O nagana eng? Na sonar ya hlapi yeo e bitšwago dolphin e bile gona ka go itiragalela? Goba na e hlamilwe?