DISWANTŠHO TŠA KGALE
Plato
Plato (mo e ka bago ka 427-347 B.C.E.) e be e le radifilosofi wa moheitene wa Mogerika. O belegetšwe Athene lapeng la maemo gomme a hwetša thuto e phagamego ya mofsa wa Mogerika yo a tšwago lapeng le le ikemetšego. O be a tutueditšwe kudu ke radifilosofi yo a tumilego e lego Socrates le ke balatedi ba Pythagoras, yo e bego e le radifilosofi le setsebi sa dipalo.
KA MORAGO ga go tšea maeto tikologong ya Mediterranean le go tšea karolo dipolitiking tša Sirakuse, motse wa Gerika wa kua Sisilia, Plato o ile a boela Athene, moo a ilego a hloma sekolo se se bitšwago Academy. Ka ge gantši se šupša e le yunibesithi ya pele ya Yuropa, sekolong seo sa Academy ke moo go ilego gwa lebišwa tlhokomelo kudu nyakišišong ya tša dipalo le ya tša difilosofi.
KE KA BAKA LA ENG O SWANETŠE GO TSHWENYEGA KA SEO?
Dithuto tša Plato di tutueditše kudu ditumelo tša bodumedi tša batho ba dimilione, go akaretša le bao ba ipolelago gore ke Bakriste, bao ba bantši ba bona ka phošo ba akanyago gore ditumelo tše di theilwe Beibeleng. Thuto e kgolo dithutong tša Plato ke kgopolo ya gore batho ba na le moya o sa hwego wo o phologago ge mmele wa nama o ehwa.
“Go se hwe ga moya ke e nngwe ya ditaba tšeo Plato a bego a di rata.”—Body and Soul in Ancient Philosophy
Plato o be a kgahlwa kudu ke taba ya bophelo ka morago ga lehu. Puku ya Body and Soul in Ancient Philosophy e bolela gore “go se hwe ga moya ke e nngwe ya ditaba tšeo Plato a bego a di rata.” O be a kgodišegile kudu gore “moya o šala o phela ge mmele o ehwa, e le gore o tlo putswa goba go otlwa ka mo go swanetšego” bophelong bja ka morago ga lehu, go ithekgile ka gore motho o be a phela bjang ge a be a sa le lefaseng. *
DITHUTO TŠA PLATO DI ILE TŠA PHATLALALA BJANG?
Nywagakgolong e senyane yeo sekolo sa Academy sa Plato se šomilego ka yona, go tloga ka 387 B.C.E. go fihla ka 529 C.E., se be se ena le tutuetšo e kgolo kudu. Dikgopolo tša Plato di ile tša tuma kudu dinageng tšeo di bego di bušwa ke Gerika le Roma. Radifilosofi wa Mojuda e lego Philo wa Alexandria o ile a amogela Dithuto tša Plato, go etša ge baetapele ba bantši ba bodumedi ba Bojakane ba ile ba di amogela. Ka baka leo, dikgopolo tša boheitene tša tša filosofi, go akaretša le ya go se hwe ga moya, di ile tša šwahlela dithutong tša bodumedi bja Sejuda le bja Bokriste.
The Anchor Bible Dictionary e re: “Bonyenyane ka tekanyo e itšego, thutatumelo ka moka ya Bokriste e ithekgile ka filosofi ya Segerika ya mehleng yeo, kudukudu dithuto tša Plato, eupša batho ba bangwe bao ba naganišišago ka mo go tsenetšego ba Bakriste . . . ge e le gabotse ke Bakriste bao e lego Balatedi ba Plato.” Bapiša seo se bolelwago ke methopo e latelago.
Seo se boletšwego ke Plato: “[Lehung,] selo seo e lego sa kgonthe go yo mongwe le yo mongwe wa rena, le seo re se bitšago moya o sa hwego, se ya go medimo e mengwe, gomme se ya moo . . . go yo ikarabela,—e lego tebelelo yeo baloki ba lebeletšanago le yona ka sebete, eupša ba babe ba lebeletšana le yona ka poifo e kgolo kudu.”—Plato—Laws, Puku XII.
Seo Beibele e se bolelago: Moya ke motho ka boyena goba bophelo bja gagwe. Gaešita le diphoofolo ke meoya. Lehung, moya o kgaotša go ba gona. * Ela hloko mangwalo a latelago:
“Motho wa pele Adama e bile moya o phelago.”—1 Bakorinthe 15:45.
“Modimo a tšwela pele a re: ‘Anke lefase le tšweletše diphedi go ya ka mehuta ya tšona, diruiwa, digagabi le diphoofolo tša naga go ya ka mehuta ya tšona.’”—Genesi 1:24.
“Anke moya wa ka o hwe.”—Numeri 23:10.
“Moya wo o dirago sebe o tla hwa.”—Hesekiele 18:4.
Go molaleng gore Beibele ga e rute gore moya o a phologa ge mmele wa nama o ehwa. Ka gona ipotšiše gore, ‘Na dithuto tša ka di theilwe Beibeleng goba filosofing ya Plato?’
^ ser. 7 Gaešita le ge Plato a ile a dira gore kgopolo ya moya o sa hwego e tume, e be a se yena wa pele wa go e amogela. Ka dibopego tša yona tše di fapafapanego, kgopolo ye e be e šetše e le kgale e le karolo ya bodumedi bja boheitene, go akaretša le bja Egipita le bja Babilona.
^ ser. 12 Beibele e ruta gore bahu ba robetše gomme ba letetše tsogo. (Mmoledi 9:5; Johane 11:11-14; Ditiro 24:15) Ka mo go fapanego, meoya yeo go thwego ga e hwe e ka se kgone go hwa e bile e ka se nyake tsogo.