Ge o Nyaka go tseba Nnete, Bala Beibele
Ke kgale batho ba merafo ya go se swane ba lebelela Beibele e le puku ya go tshepagala yeo ba ka dirago nyakišišo go yona. Lehono, batho ba bantši ba phela ka melao ya Beibele. Eupša ba bangwe ba tšea Beibele e se bohlokwa goba ba e tšea e le puku ya dinonwane. Wena o re’ng? Na o nagana gore Beibele e ka go botša nnete?
KE ENG SEO SE KA DIRAGO GORE O TSHEPE BEIBELE?
Go na le mabaka ao a ka dirago gore o tshepe Beibele. Nagana ka mohlala wo: Ge e ba o na le mogwera yo a dulago a go botša nnete, na o ka se mo tshepe ge a go botša ditaba tše dingwe? O tlo mo tshepa. Go swana le mogwera yoo, Beibele le yona e be e dutše e bolela nnete. Ekwa ka mehlala e latelago.
Bangwadi ba Yona ba Ngwadile Nnete
Bangwadi ba Beibele ba be ba tshepagala ka gore ba ngwadile ka diphošo tša bona le ka dilo tšeo di bego di ba palela. Ka mohlala, moporofeta Jona o ngwadile gore o kile a se kwe Modimo. (Jona 1:1-3) O ile a ba a phetha puku ya gagwe ka go ngwala ka moo Modimo a ilego a mo phošolla ka gona. Eupša ga gona moo Jona a re botšago gore o ile a lokiša phošo yeo bjang e le ge a nyaka go retwa ke batho. (Jona 4:1, 4, 10, 11) Ka ge bangwadi ba Beibele ka moka ba be ba tshepagala, seo se re bontšha gore ba be ba tloga ba rata nnete.
Beibele e Bolela Nnete le Ditabeng tša Bophelo
Na Beibele e dula e re nea keletšo e kwagalago ditabeng tša bophelo? Ee, go bjalo. Ka mohlala, ekwa seo Beibele e se bolelago ka go phedišana gabotse le batho ba bangwe. E re: “Ka baka leo, dilo tšohle tše le nyakago batho ba le dira tšona, le lena le ba dire tšona.” (Mateo 7:12) Ya buša ya re: “Karabo ge e le boleta e phohliša pefelo, eupša lentšu leo le hlabago le tsoša bogale.” (Diema 15:1) Beibele ga se ya fetoga, e sa na le mohola le lehono.
Beibele e Bolela Nnete ka Ditaba tša Histori
Dilo tše dintši tša kgale tšeo di hweditšwego ke baepi ba marope, di hlatsela gore batho bao go bolelwago ka bona ka Beibeleng ke ba nnete. Di hlatsela gape gore mafelo le ditiragalo tšeo go bolelwago ka tšona ke tša nnete. Mohlala wo o ka bonagalago o sa re selo šo: Beibele e re mehleng ya Nehemia, Batiro, (e lego Bafenikia ba go tšwa Tiro) bao ba bego ba dula Jerusalema ba be “ba tliša dihlapi le mohuta o mongwe le o mongwe wa dilo tšeo di rekišwago.” —Nehemia 13:16.
Na go na le bohlatse bjo bo thekgago temana ye ya Beibele? Ee, bo gona. Baepi ba marope ba hweditše merwalo ya Bafenikia kua Isiraele, e lego seo se bontšhago gore ditšhaba tšeo tša bogologolo di be di rekišetšana dilo. Le gona, kua Jerusalema baepi ba marope ba ile ba epolla marapo a dihlapi tša Mediterranean. Baepi ba marope ba dumela gore dihlapi tšeo di be di tlišitšwe ke barekiši ba go tšwa lebopong la kgole. Ka morago ga gore monyakišiši yo mongwe a hlahlobišiše bohlatse bjo, o ile a phetha ka gore: “Taba yeo e lego go Neh[emia] 13:16 ya gore Batiro ba be ba rekiša dihlapi Jerusalema e bonagala e le nnete.”
Beibele e Bolela Nnete go tša Saense
Beibele ke puku yeo e bolelago kudu ka bodumedi le dilo tša histori. Eupša e bolela nnete le ditabeng tša saense. Ekwa ka mohlala o latelago.
Mengwageng e 3 500 e fetilego, Beibele e ile ya bolela gore lefase le fegilwe “lefeeleng.” (Jobo 26:7) Se se fapana kudu le dinonwane tšeo di rego lefase le phaphametše godimo ga meetse goba tša gore le dutše godimo ga khudu e kgolokgolo. Mengwageng e ka bago e 1 100 ka morago ga ge puku ya Jobo e ngwadilwe, batho ba be ba sa dutše ba dumela gore lefase le ka se no lekelela, eupša le swanetše go ba le na le selo seo le ithekgilego ka sona. Ke feela ka 1687, e lego mengwageng e 300 e fetilego, moo Isaac Newton a ilego a tšweletša puku yeo e bolelago ka matlakgogedi gomme a hlalosa gore lefase ga se la thekgwa ke selo. Nyakišišo ye e thekga seo Beibele e se boletšego mengwageng ya ka godimo ga e 3 000 pele ga ge Isaac Newton a ka bolela seo.
Boporofeta bja ka Beibeleng ke Nnete
Na dilo tšeo Beibele e boletšego ka tšona e sa le pele ke nnete? Ekwa ka mohlala o latelago: Ke wa ge Jesaya a be a porofeta ka go fedišwa ga Babilona.
Boporofeta bja ka Beibeleng: Mengwageng ya bo-732 pele ga mehla ya rena, mongwadi wa Beibele e lego Jesaya o boletše gore Babilona, yeo ka morago e bego e tlo fetoga mmušo o mogolo wa lefase, mafelelong e be e tlo fedišwa gomme ya se sa dulwa ke motho. (Jesaya 13:17-20) Jesaya o ile a ba a bolela gore monna yo a bego a tlo e fediša e be e tlo ba mang. O itše e be e tlo ba Korese. O ile a ba a bolela seo Korese a bego a tlo se dira, gore o be a tla “gopiša” dinoka. O ile a ba a bolela e sa le pele gore dikgoro tša motse woo di be di tla tlogelwa di sa tswalelwa ge o tlo hlaselwa.—Jesaya 44:27–45:1.
Na Seo Beibele e se Boletšego ka Babilona se Ile sa Direga? Ka morago ga mengwaga e 200 Jesaya a porofetile ka taba yeo, kgoši ya Peresia e ile ya hlasela Babilona. Leina la yona e be le mang? E be e le Korese. Go be go se bonolo go tsena motseng wa Babilona ka ge o be o dikologilwe ke Noka ya Eforate. Mašole a gagwe a ile a epa foro gore a aroše meetse a noka yeo. Seo se ile sa dira gore meetse a noka yeo a fokotšege ka mo go lekanego gore mašole a Korese a kgone go tsena motseng. Sa go makatša ke gore Bababilona ba be ba tlogetše dikgoro tša motse tšeo di lebanego le noka di sa tswalelwa! Mašole a Korese a ile a tsena Babilona ka dikgoro tšeo ke moka a e hlasela.
Eupša go na le selo se sengwe seo Jesaya a boletšego ka sona seo se rotošago potšišo ye: Na Babilona e ile ya se sa dulwa ke batho? Batho ba ile ba fetša mo e ka bago mengwaga e makgolo ba sa dula go yona. Eupša lehono kgauswi le Baghdad, kua Iraq, go na le mašope a motse wa Babilona. Seo se kgonthišetša gore seo Beibele e se boletšego e sa le pele se ile sa direga. Re kgona go bona gore dilo tšeo Beibele e di boletšego e sa le pele ke nnete.