Mogatiši wa Bogologolo o Godiša go Gatišwa ga Beibele

HISTORI ya dipuku tša go ngwalwa ka seatla le mangwalo a go phuthwa e thomile nywaga e dikete morago kua. Lega go le bjalo, dipuku tše di gatišitšwego ga se tša kgale kudu. Dipuku tša mathomo tše gatišitšwego di ile tša tšweletšwa kua China ka 868 C.E. ka dikota tše betlilwego bakeng sa go gatiša. Mo e ka bago ka 1455 kua Jeremane, Johannes Gutenberg o ile a hlama motšhene wa go gatiša wo o dirišago ditlhaka tša tšhipi tše di bewago ka seatla gomme a tšweletša Beibele ya mathomo yeo e gatišitšwego ka Selatine.

 Lega go le bjalo, ke feela ka morago ga nywaga e mmalwa moo go phatlalatšwa ga Dibeibele le dipuku tše dingwe go ilego gwa tlwaelega, nakong ya ge go gatišwa ga dipuku go fetogile intaseteri e tsepamego. Nuremberg e ile ya fetoga lefelo leo go gatišetšwago go lona la Intaseteri ya go gatiša ya Jeremane gomme Anton Koberger, e lego modudi wa setlogo wa motseng woo, go ka direga gore e bile mogatiši wa pele yo a gatišitšego Beibele ka bontši le yo a e gatišeditšego le dinaga tša moše-wa-mawatle.

Batho ba ditšo ka moka ba ikwa ba leboga bagatiši ba mathomo ba Beibele, go akaretša Anton Koberger. Anke re hlahlobeng Koberger le mošomo wa gagwe.

“Tlhokomelo e Lebišitšwego Pukung e Tee—Beibele”

Koberger o ile a bula bogatišetšo bja mathomo bja Nuremberg ka 1470. Ge e le seremong sa yona, feme ya gagwe e be e diriša metšhene ya go gatiša e 24 sammaletee, e bile a thwetše batho ba gatišago, ba ba tsebago mošomo wa diatla gotee le bašomi ba bangwe kua Basel, Strasbourg, Lyon gotee le metseng e mengwe ya Yuropa. Koberger o ile a gatiša dingwalwa tša bogologolo tša Selatine le bontši bja dipuku tša thutamahlale tša mehleng ya gagwe. Nakong ya mošomo wa gagwe, o ile a tšweletša dikgatišo tše fapa-fapanego tše 236. Tše dingwe tša tšona di be di e-na le matlakala a makgolo, ka moka di gatišwa ka metšhene ya go gatiša yeo e dirišwago ka matsogo.

Mokgwa wa mongwalo o phagamego wa Koberger o ile wa dira gore dipuku tša gagwe di tume ka baka la botse bja tšona le go balega gabotse. Radihistori, Alfred Börcke o ngwadile gore: “Ka mehla Koberger o be a gapeletša go diriša mekgwa e mefsa le e hlalositšwego ka mo go kwagalago. Ditlhaka tše di bego di sa gatiše gabotse di be di sa dumelelwe go dirišwa.” Go oketša moo, bontši bja dipuku le Dibeibele tša Koberger di be di akaretša diswantšho tše di nago le ditaba ka botlalo tšeo di betlilwego ka kota.

Oscar Hase, mongwadi wa pego ya bophelo bja Koberger, o ngwadile gore go tloga mathomong go fihla mafelelong a mošomo wa Koberger, “tlhokomelo e lebišitšwego pukung e tee—Beibele—e bonwa mošomong wa gagwe ka moka.” Koberger le bašomi-gotee le yena ba ile ba dira maiteko a magolo a go hwetša dingwalwa tše nepagetšego tša Beibele tšeo di bego di hwetšagala. Modiro wo o swanetše go ba o be o se bonolo ka ge bontši bja dingwalwa tša mangwalotlalo e be e le mahumo a tšeelwago godimo mafelong a itšego a bodula-noši gomme di be di adingwa ka nakwana—ge e ba go kgonega—bakeng sa go ngwalollwa.

Dibeibele tša Selatine le Sejeremane

Koberger o ile a dira dikgatišo tše 15 tše fapa-fapanego tša Biblia Latina (Beibele ya Selatine), kgatišo ya mathomo yeo e tšweletšego ka 1475. Dikgatišo tše dingwe di akaretša diswantšho tša areka ya Noa, Melao e Lesome gotee le tempele ya Solomone. Ka 1483, Koberger o ile a gatiša Biblia Germanica (Beibele ya Sejeremane), a dira dikopi tše e ka bago tše 1 500—palo e kgolo kudu ya nakong yeo. Beibele ye e akaretša diswantšho tše 100 tša go betlwa ka kota bakeng sa go tanya šedi ya babadi, go dira gore taba e kwagale gotee le go gopotša batho bao ba sa kgonego go bala ditaba tše di tlwaelegilego tša Beibele. Diswantšho tšeo di lego ka Beibeleng ye di ile tša tutuetša bao ka morago ba ilego ba dira diswantšho tša ka Beibeleng, kudu-kudu tša ka Beibeleng ya Sejeremane.

Beibele ya Sejeremane ya Koberger ya 1483 e ile ya tuma, eupša tsela yeo dilo di ilego tša direga ka yona, e be e le kgatišo feela ya Beibele ya Sejeremane yeo Koberger a bego a tla e gatiša. Gaešita le ge barulaganyi ba gagwe ba ditaba ba ile ba fetoša ka šedi mantšu gore a dumelelane le Vulgate ya Selatine yeo e bego e amogelwa ke kereke, o ile a thea diphetolelo tša gagwe phetolelong yeo e bego e thibetšwe ya Waldo ya lekgolong la bo-14 la nywaga. * Ngwageng o latelago, Mopapa Innocent VIII o ile a nyaka go fediša ma-Waldo. Ka morago ga moo, go ganetša ga kereke Dibeibele ka maleme a tlwaelegilego go ile ga tšwela pele go oketšega. Ka March 22, 1485, Mopišopo-mogolo Berthold wa Mainz, Jeremane, o ile a ntšha taelo yeo e ganago gore Beibele e fetolelwe ka leleme la Sejeremane. Ka January 4 ngwageng o latelago, Berthold o ile a tsošološa taelo yeo. Ka baka la kganetšo yeo, Koberger le ka mohla ga se a ka a leka go gatiša Beibele ka Sejeremane.

Lega go le bjalo, boitapišo bja Anton Koberger e be e se bja lefeela. O ile a etelela pele go dirišeng mekgwa e hlamilwego lefsa ya go gatiša go dira mehuta e mentši ya dipuku yeo e sa bitšego kudu le yeo e hwetšagalago Yuropa. Le gona, mošomo wa Koberger o ile wa thuša gore Beibele e hwetšagale go batho ba tlwaelegilego.

[Mongwalo wa tlase]

[Diswantšho go letlakala 26]

Go tloga ka go le letshadi go ya ka go le letona: Seswantšho sa go dirwa ka kota sa Daniele a le ka moleteng wa ditau; Tlhaka e kgolo ya mathomo yeo e dirilwego ka letlakala la gauta; Mongwalo wa ditlhaka tše di bonalago gabotse

[Seswantšho go letlakala 26]

Koberger

[Diswantšho go letlakala 26]

Ditaba tša mabapi le Dibeibele tša Sejeremane le Selatine tša Koberger, di bontšha mekgabišo e mebotse le tlhaloso ya Genesi 1:1

[Methopo ya Diswantšho go letlakala 26]

All Bible photos: Courtesy American Bible Society Library; Koberger: Mit freundlicher Genehmigung des Linotype GmbH