Mmušong wa Roma, mašabašaba a ile a fetoga makgoba ka go fenywa ntweng le go thopša. Bao ba thopilwego ba be ba rekišwa gomme ba se sa hlwa ba bona magae a bona le ba malapa a bona le ka mohla.

Makgoba a mantši a be a šomišwa wa go hwa ka meepong, mola balemi le bašomi ba ka gae ba be ba le kaone. Lekgoba le be le ka gapeletšwa go apara kholoro ya tšhipi yeo e nago le mongwalo woo go ona go ngwadilwego kholofetšo ya go putsa motho yoo a ka bušetšago lekgoba leo go mong wa lona ka morago ga ge le tšhabile. Makgoba ao a bego a leka go tšhaba leboelela, gantši a be a fišeletšwa phatleng ka tlhaka ya F yeo e emelago fugitivus (motšhabi).

Puku ya Beibele ya Filemone e ahlaahla taba ya ge moapostola Paulo a be a bušetša lekgoba la motšhabi e lego Onesimo go mong wa lona e lego Filemone. Gaešita le ge Filemone a be a na le tshwanelo ya molao ya go otla Onesimo o šoro, Paulo o kgopetše Filemone gore a “mo amogele ka botho,” motheong wa lerato le segwera sa bona.—Filemone 10, 11, 15-18.

Fenikia, yeo e bego e nyakile e swana le Libanoni ya mehleng yeno, e be e tumile ka taye ya yona e phepolo ya Tiro, yeo e bego e reeletšwe ka motse wa Tiro. Kgoši Solomone wa Isiraele ya bogologolo o be a kgabišitše tempele ya gagwe ka ‘boya bja go taiwa ka mmala o mophepolo’ bjoo bo tšweleditšwego ke setsebi sa mošomo wa diatla sa Tiro.—2 Dikoronika 2:13, 14.

Mmala o mophepolo wa Tiro e be e le taye e bohlokwahlokwa ya mehleng ya yona, kudu ka baka la mošomo o mogolo kudu wa go e tšweletša. Barei ba dihlapi ba be ba thoma ka go kgoboketša dihlapi tše dintši tša makgapetla tša murex * lewatleng. Go be go dirišwa tša bontši bjo bo ka lekanago 12 000 go tšweletša taye ya seaparo se tee. Ka morago, dikgopa tšeo tša ka lewatleng di be di tlošwa makgapetla a tšona e le gore dithaka tša tšona tša taye di gamolwe. Badiri ba taye ba be ba di tšhela letswai gomme ba di ntšhetša ka ntle letšatšing lebaka la matšatši a mararo. Ke moka ba be ba tšhela motswako woo ka faking e khurumetšwego, ba o ena ka meetse a lewatle lebaka la matšatši a mangwe a mmalwa.

Ka nywagakgolo e mentši, Bafenikia ba ile ba kgomarela kgwebo ya go rekiša taye e phepolo ya Tiro gotee le bokgoni bja bona bja go e tšweletša ba diriša kgwebo ya bona le go hloma dikoloni dinageng tše dingwe. Mašaledi a taye yeo ba e tšweleditšego a hweditšwe kgauswi le Lewatle la Mediterranean le go fihla ka thoko ya bodikela kua Cádiz, Sepania.