KE ENG seo se tlago monaganong wa gago ge o nagana ka mokgobo wa ditlakala? Go ka direga gore o tswalanya seo le ditšhila le monkgo o sa kgahlišego. Ka gona o be o ka se letele go hwetša selo le ge e le sefe sa bohlokwa moo, go se sa bolelwa ka letlotlo le bohlokwahlokwa.

Lega go le bjalo, ngwagakgolong o fetilego go ile gwa hwetšwa letlotlo lefelong le bjalo, e lego ditlakaleng. Letlotlo leo e be e se la kgonthe eupša e le selo se itšego sa bohlokwahlokwa. Go utolotšwe letlotlo la mohuta mang? Ke ka baka la’ng go utollwa ga letlotlo leo go le bohlokwa go rena lehono?

Go yela mathomong a lekgolo la bo-20 la nywaga, Bernard P. Grenfell le Arthur S. Hunt, e lego diithuti Yunibesithing ya Oxford, ba ile ba etela Egipita. Gare ga mokgobo wa ditlakala woo o lego kgauswi le Moeding wa Nile, ba ile ba hwetša dikarolwana tše mmalwa tša phaphirase. Ka morago ka 1920, ge badirišani ba ba babedi ba be ba swaregile ka go dira lelokelelo la dikarolwana tšeo di hweditšwego, Grenfell o ile a hwetša dikarolwana tše dingwe tšeo di bego di epolotšwe kua Egipita. Dikarolwana tšeo o ile a di hweletša The John Rylands Library kua Manchester, Engelane. Lega go le bjalo, banna ba ka bobedi ba ile ba hlokofala pele ga ge ba ka fetša go dira lelokelelo la dikarolwana tšeo.

Colin H. Roberts, e lego seithuti se sengwe Yunibesithing ya Oxford, o ile a feleletša mošomo woo. Ge a be a rulaganya dikarolwana tšeo, o ile a bona karolwana ya phaphirase ya botelele bja disentimithara tše 9 le bophara bja disenthimithara tše 6. Seo se mo makaditšego ke gore mongwalo wo wa Segerika o be o na le mantšu ao a a tlwaetšego. Ka lehlakoreng le lengwe go be go na le mantšu ao a tšwago go Johane 18:31-33, mola ka lehlakoreng le lengwe gape e be e le dikarolo tša ditemana 37 le 38. Roberts o ile a lemoga gore o be a hweditše letlotlo le bohlokwahlokwa.

Roberts o be a nagana gore karolwana ye ya phaphirase e swanetše go ba e le ya kgale kudu. Eupša e le ya kgale gakaaka’ng? E le gore a hwetše gore ke ya neng, o ile a bapiša mongwalelo wa yona le dingwalwa tše dingwe tša bogologolo tšeo nywaga ya tšona e tsebjago, e lego thuto yeo e bitšwago paleography * (thuto ya mekgwa ya mongwalelo wa bogologolo). Ka go diriša mokgwa wo, o ile a kgona go lekanyetša gore ke ya neng. Eupša o be a nyaka go kgonthišetša seo. Ka gona o ile a tšea karolwana yeo diswantšho gomme a romela dikopi tša tšona go ditsebi tše tharo tša dingwalwa tša phaphirase ke moka a kgopela gore di lekanyetše gore e ka ba e le ya neng. Ke phetho efe yeo e fihleletšwego ke ditsebi tše?

Ka go ithuta mongwalelo wa dingwalwa tše le tsela yeo pene e ngwadilego ka yona, diithuti tše tše tharo tša ditsebi di ile tša dumelelana ka gore karolwana yeo e swanetše go ba e ngwadilwe seripeng sa pele sa lekgolo la bobedi la nywaga C.E., e lego nywagasome e sego kae ka morago ga gore moapostola Johane a hlokofale! Lega go le bjalo, paleography ga se mokgwa wo o ka botwago wa go lekanyetša gore dingwalwa di ngwadile neng, le gona seithuti se sengwe se dumela gore sengwalwa se se ka ba se ngwadilwe nengneng lekgolong la bobedi la nywaga. Lega go le bjalo, karolwana ye e nyenyane ya phaphirase e be e le sengwalwa sa kgalekgale sa Mangwalo a Bakriste a Segerika se se lego gona seo se ilego sa hwetšwa e bile e sa dutše e le sona.

Ke ka baka la’ng karolwana ye ya sengwalwa sa Ebangedi ya Johane e le bohlokwa kudu go barati ba Beibele  lehono? E bohlokwa bonyenyane ka mabaka a mabedi. Lebaka la pele, tsela yeo karolwana ya sengwalwa sa phaphirase e ngwadilwego ka yona e re nea temogo ya mabapi le kamoo Bakriste ba lekgolong la pele la nywaga ba bego ba tšeela Mangwalo godimo.

Lekgolong la bobedi la nywaga C.E., dingwalwa di be di hwetšagala ka mekgwa e mebedi, e lego mangwalo a go phuthwa le codex. Mangwalo a go phuthwa e be e le ditsekana tša phaphirase goba tša matlalo tšeo di kgomagantšwego goba tše di rokagantšwego gore e be letlakala le letelele. Ke moka letlakala le le be le phuthwa le go phuthollwa nako le nako ge le be le nyakega. Maemong a mantši, go be go ngwalwa ka lehlakoreng letee la lengwalo la go phuthwa.

Lega go le bjalo, karolwana e nyenyane yeo Roberts a e hweditšego e ngwadilwe mahlakoreng ka moka. Se se bontšha gore e tšwa go codex e sego lengwalong la go phuthwa. Codex e be e dirwa ka matlakala a matlalo goba a phaphirase ao a rokagantšwego gomme a menwa ka sebopego seo se swanago le sa puku.

Mehola ya codex e be e le efe ge e bapetšwa le lengwalo la go phuthwa? Go ba gona, Bakriste ba lekgolong la pele la nywaga e be e le baebangedi. (Mateo 24:14; 28:19, 20) Ba be ba phatlalatša molaetša wa Beibele kae le kae moo ba ka hwetšago batho gona—magaeng, marekišetšong le ditarateng. (Ditiro 5:42; 17:17; 20:20) Ka gona ba be ba holwa ke go hwetša Mangwalo a le ka sebopego sa dikarolwana tše dinyenyane tše di kopantšwego.

Le gona codex e be e nolofaletša batho le diphuthego go itirela dikopi tša Mangwalo. Ka go re’alo, Diebangedi di be di ngwalollwa gantšintši, e bile ga go pelaelo gore se se ile sa dira gore Bokriste bo gole ka lebelo.

Lebaka la bobedi leo ka lona karolwana ya sengwalwa sa Rylands e lego ya bohlokwa go rena lehono ke gore e utolla tsela yeo ka yona dingwalwa tša mathomo tša Beibele di ilego tša fetišetšwa ka yona. Gaešita le ge karolwana ya sengwalwa e na le ditemana tše sego kae go tšwa Ebangeding ya Johane, dikagare tša yona di nyakile di dumelelana tlwaa le seo re se balago dikoping tša rena tša Beibele. Ka go re’alo, karolwana ya sengwalwa sa Rylands e bontšha gore Beibele ga se ya fetošwa gaešita le ge e ile ya ngwalollwa gantšintši.

Therešo ke gore karolwana ya sengwalwa sa Rylands ya Ebangedi ya Johane e fo ba karolwana ya bohlatse gare ga dikarolwana tše dikete le dingwalwa tšeo di kgonthišetšago gore dingwalwa tša mathomo tša Beibele di ngwalolotšwe ka tsela e botegago. Pukung ya gagwe ya The Bible as History, Werner Keller o boletše gore: “Ga go na pelaelo gore [dingwalwa] tše tša kgalekgale di re kgonthišetša e le ruri gore Beibele yeo re nago le yona lehono ke ya kgonthe e bile e a botega.”

Ke therešo gore Bakriste ga ba thee ditumelo tša bona dinyakišišong tšeo di dirwago ke baepi ba marope. Ba dumela gore “lengwalo ka moka le buduletšwe ke Modimo.” (2 Timotheo 3:16) Lega go le bjalo, ruri go tloga go kgodiša ge matlotlo a bohlokwahlokwa a kgale a tiiša seo Beibele e se boletšego kgale ge e re: “Lentšu la Jehofa le dula le le gona go ya go ile”!—1 Petro 1:25.