Anoonééł bikʼee chʼééná naʼadáagi nideiłkaahii éí kótʼéego ałhiłkééʼ kónídoolííł daaníi ndi, diné tʼááłaʼí nítínígo éí haa shı̨́ı̨́tʼéego tʼáá bí chʼééná yikʼee nikidiighááh. Ákoósh kótʼéego biniinaa łaʼ éí doo ayóó chʼééná yikʼee nikidiigháah da, doodaiiʼ chʼééná nilı̨́įgo doo yaa yáłtiʼgóó tʼóó ádíyiʼ áyósin? Nda shı̨́ı̨́. Ájítʼéegi bee ádaa hojilneʼgo éí naʼiiłziihii átʼé. Kójítʼéego tʼéiyá bichʼįʼ haʼjólníi dooleeł hodidooʼniiłgi tsʼídá shı̨́ı̨́ ádin. Habee óʼoolʼįįłii, ájítʼéiigi, hweʼiinaʼ joołtʼihgi, áádóó haitʼéego éí diné yitsʼą́ą́dóó ádingi binahjįʼ haʼjólníi doo.

Łaʼda hatsʼą́ą́ʼ ádingo bikʼee chʼééná nijigháii éí haitʼéego haidínóotʼįįłgo doo bééhózin da. Ndi, yínííł áádóó yee achʼįʼ nahodiyoołnaałii ádaatʼéii éí bééhóziní, áko tʼáá íídą́ą́ʼ éí ákódaatʼéii naólníi łeh. Díí baa daʼíídíilta:

Ayóó átʼéego yínííł níjídleeh. Háázhdinchah, hatsʼą́ą́ʼ ádin yę́ę bídin níjídleeh, índa tʼáá hooshchʼįʼ hanitsékees łah ánátʼįįh łeh. Díí éí hatsʼą́ą́ʼ ádin yę́ę bee bééjílniih yę́ę baa nitsíjíkees áádóó baa nijiiyeełgo biniinaa yéigo yínííł ánáhoołʼįįh łeh. Tʼóó átséedi éí doo ajoodlą́ą da łeh. Tina éí bahastiin Timo tʼáadoo hootʼéé ílíní hatsʼą́ą́ʼ ádin, áko ájíní: “Áłtsé éí shintsékees yę́ę ádin. Deeshchah yę́ęgi ndi ádin. Łahda éí ayóó átʼéego doo bíighah da nádleehgo biniinaa chʼééh disdziih łeh. Kóshiʼdiilyaagi doo tʼáá aaníí áhóótʼįįd da nisin.”

Nitsééjíltłiʼ, áháchįʼ, índa ákʼíhátʼááh ałdóʼ haleeh. Ivan ání: “Niheʼawééʼ Eric 24 binááhaigo ádin, áko shichʼooní Yolanda bił niháhóóchįįd! Kwíidzaago biniinaa bikʼee tsideelyiz, háálá nihí yeeʼ doo ákóniitʼée da niidzin. Niheʼawééʼ tʼáá íídą́ą́ʼ bíká ahiʼdíníilchééł ńtʼééʼ niidzingo ałdóʼ bee akʼíhwiitʼááh.” Alejandro, hachʼooní nízáágóó bąąh dah hazʼą́ągo yitsʼą́ą́dóó ádin, éí hó ałdóʼ bee ákʼíhojitʼááh: “God éí bíniʼdii hachʼįʼ nahwiiʼná shóʼní nisingo biniinaa, diné doo yáʼáshóonii nishłı̨́ niizı̨́ı̨́ʼ. Áko God bee bikʼéhashʼááh nahalingo biniinaa ádaa yániisdzı̨́ı̨́ʼ.” Áádóó Kostas baa chʼíhootʼánę́ę, ání: “Sophia shitsʼą́ą́ʼ ájídingi biniinaa díkwíidi shı̨́ı̨́ hachʼįʼ áháchįʼ niisdzı̨́ı̨́ʼ. Áko biniinaa baa yániizı̨́ı̨́ʼ. Háálá ájídingo biniinaa doo bee hakʼéhatʼáah da.”

Hantsíkees doo hashtʼeenéeh da. Łahda shı̨́ı̨́ tʼáá ádzaagóó nitsíjíkeesgo baa ninázhdiidáah doo. Éí ájídin yę́ę hodiistsʼaʼ, shił hólǫ́, doodaiiʼ yiiłtsą́ jinízin doo. Tʼáadoo leʼé doo hazhóʼó baa nitsíjíkees da, doodaiiʼ jiyoonééh jileeh. Tina ání: “Háida shichʼįʼ yáłtiʼgo háadi shı̨́ı̨́ nitséskees łeh! Timo ádin yę́ęgi tʼéiyá baa nitséskees. Doo hazhóʼó nitséskees da, áko tʼáá éí biniinaa bee achʼįʼ nahwiishná.”

Tʼáá sahdii naashá jinízin łeh. Diné bitahgi doo hoł yáʼátʼéeh da áádóó tsaazhdoolnih łeh. Kostas ání: “Ahastiin dóó eʼasdzą́ą́ danilíinii, índa tʼáá sáhí ndaakaii bił honishłǫ́ǫgo shí éí tʼóó aʼaan naashtłizh nahalin.” Ivan bichʼooní Yolanda ání: “Nihí yeeʼ ayóó átʼéego nihichʼįʼ nahwiiʼná, ndi diné éí tʼįįhdígo bee bichʼįʼ anídahaztʼiʼii yaa saad bighánígíí bił hojílǫ́ǫgo shá nantłʼa ńtʼééʼ. Áádóó baʼáłchíní yáʼátʼéhígi ádaatʼé daaníigo yaa yádaałtiʼgo baa hózhǫ́, ndi jiiztsʼą́ąʼgo nantłʼa. Iiná éí náás yitʼihii átʼéego nihił bééhózin. Áko kódajiníigo yísíníiltsʼą́ąʼ dooígi doo íiniidzin da łeh.”

Atsʼíís bichʼįʼ anáhóótʼiʼ. Chʼiyáán doo jiniizįįh da, hatsʼiiní doodaiiʼ jitsxaazda jileeh, ajiłhosh yę́ęgi łah átʼįįh. Aaron éí hazhéʼé ádindóó łaʼ nááhaigo kójíní: “Doo hazhóʼó ashhosh da sélı̨́ı̨́ʼ. Tʼáá ákwii tłʼééʼ tʼáá ákwii oolkiłgo chʼénásdziʼgo shizhéʼé ádingi baa nitséskees.”

 Alejandro éí bitsʼíís baa dahooʼaʼ, áko ájíní: “Ląʼídi azeeʼííłʼíní shinééłʼı̨́ı̨́ʼ, áko doo ánítʼéhí da, shidooʼniid. Áko chʼééná bikʼee naasháagi biniinaa shitsʼíís ákótʼé niizı̨́ı̨́ʼ.” Ńtʼééʼ yáʼátʼééh nijísdlı̨́ı̨́ʼ. Azhą́ ákótʼée ndi, Alejandro éí tʼáá ákónéehee azeeʼííłʼíní baazhníyá. Chʼééná bikʼee nijigháago éí atsʼíís biiʼdi naałniihii yichʼą́ą́h naabaahii yę́ę doo bidziil da yileeh. Tʼáá íídą́ą́ʼ bee hąąh dah hazʼánę́ę tʼóó tséʼádin átʼįįh, doodaiiʼ łah átʼéhígíí bee hąąh dah nááhooʼaah.

Bindaʼdoonish yę́ę nantłʼa yileeh. Ivan ání: “Eric nihitsʼą́ą́ʼ ádin yę́ędą́ą́ʼ nihikʼéí dóó nihikʼis bił dahwiilneʼ, áádóó łahjįʼ ałdóʼ bił dahwiilneʼ. Éí bá nijilnish índa haghangi biniyé bichʼįʼ niʼjiileh yę́ę ałdóʼ bił dahwiilneʼ. Naaltsoos daʼílíinii hadadilneʼgóó ałdóʼ. Áádóó Eric biyéél yę́ę hashtʼeilyaa. Díí éí nitsáhákeesgi, niheʼadziilgi, índa nihíniʼgi doo bíighah da ndi tʼáá átʼé hazhóʼó baa hashtʼeilyaa.”

Áádóó ájídinígíí tʼáá hó tʼéiyá tʼáadoo leʼé baa áhojilyą́ą́ ńtʼéeʼgo, kʼad éí baa áháyą́ą dooleełgi łaʼ bá nantłʼa. Tina ákójiidzaa. Kójíní: “Timo éí tʼáá bí tʼéiyá nihibéeso nanideehgi áádóó ląʼígóó baa áhojilyą́ą́ ńtʼééʼ. Kʼad éí díí shąą silá, áko tʼáá íídą́ą́ʼ yínííł ídlı̨́įgi bił ahínáoltąʼ silı̨́ı̨́ʼ. Díí tʼáá ałtso deeshchxǫǫłgi binásdzid.”

Nidantłʼaii chʼétʼánígíí, éí yíniʼ siláagi, nitsáhákeesgi, índa atsʼíís átʼéegi éí chʼééná ídlı̨́įgi ayóó nantłʼago átʼéegi ííshjání áyiilaa. Łaʼda hatsʼą́ą́ʼ ádin yileehgo éí ayóó átʼéego neezgaii átʼé. Ndi łaʼda éí tʼáá ániidígo łaʼda bitsʼą́ą́ʼ ádingo éí díí chʼídaastʼánígíí tʼáá bítséedi hoł bééhózingo háká adoolwołgo átʼé. Béénílniih, tʼáá átʼé chʼééná éénitʼínígi átʼéego diné doo tʼáá ałtso aheełtʼéego yikʼee ndaakai da. Ndi díí neezgaiígíí éí tʼáá ákóhoołʼįįh.

Haʼátʼíí naólníi doo: Doo tsʼídá yéigo chʼééná bikʼee nijigháago ahoolʼáa da doo, éí tʼáá dínóotłóołgo átʼé. Díí éí tʼáá íiyisíí kʼad doo áníshtʼéhé da, doodaiiʼ tʼóó haa hoyoosnah doo haʼníi da. Ayóó átʼéego bikʼee chʼééná hwiindzin yę́ęgóó tʼáá áłtsʼísígo nahjįʼ ááníił doo. Ndi éénináájoolniiʼgo doodaiiʼ bee ééhániihii baa náhwiilzhíishgo tʼáá haa nínáádooldoh. Diné éí łaʼ bíniʼ hashtʼéédítʼéehgo áyiiłʼįįh áádóó bibeʼiinaʼ bá yáʼátʼééh nádleeh. Díí éí bikʼéí doodaiiʼ bikʼis bíká anájahgo áádóó tʼáá bí yichʼįʼ haʼólníigo áʼdiilʼįįh.

Haa nízáágóó kóníshtʼée doo? Łaʼ éí tʼáadoo hodináʼí bikʼihooldoh. Ląʼí éí bee nahah doodaiiʼ naakida binahahgo índa yáʼáníshtʼéé lá niizįįhgo yee ádaa ákóniidzįįh. Áádóó łaʼ éí tʼáá bee dahodinááh. * Alejandro ání: “Shí éí yéigo chʼééná bikʼee naasháago tááʼ nááhai.”

Ádił haʼííníilní. Tʼáá ní bííníghahígi, áádóó doo tʼáá kóníshtʼée da dooleeł nínízingo baa nitsíníkees. Haʼátʼíí lá níká adoolwołgo átʼé, áko doo nízáágóó bikʼee chʼééná nanináa da doo?