Siʼool Dhugumaan Jiraa? Akka Kitaaba Qulqulluutti Siʼool Maali Dha?

BANI

Deebii Kitaaba Qulqulluu

Hiikkaawwan Kitaaba Qulqulluu Ingiliffaa durii gara garaa, kanneen akka King James Version caqasoota tokko tokko irratti jecha “siʼool” jedhutti fayyadamu. (Faarfannaa 16:10; Hojii Ergamootaa 2:27 a) Akka Fakkiin mata duree kana irra jiru argisiisutti, namoonni hedduun siʼool bakka namoonni hamoon ibidda bara baraatiin itti adabaman akka taʼe amanu. Haa taʼu malee, wanti Kitaabni Qulqulluun barsiisu kana dhaa?

Mata duree kana keessatti

Siʼool bakka namoonni itti dhiphatani dhaa?

Lakki. Jechi afaan jalqabaa hiikkaawwan Kitaaba Qulqulluu durii tokko tokko irratti “siʼool” jedhamee hiikame, (Afaan Ibrootaatiin, “Shiiʼool”; Afaan Giriikiitiin, “Haadis”) kan jedhamu siʼa taʼu, “Awwaala,” jechuunis bakka ilmaan namootaa waliin itti awwaalaman argisiisa. Kitaabni Qulqulluun namoonni “Awwaala” keessa jiran jireenyaa ala akka taʼan ibsa.

Namoonni duʼan waan of hin beekneef, dhiphinni isaanitti hin dhagaʼamu. “Siʼool keessa hojiin, ykn yaaduun ykn ogummaan ykn beekumsi hin jiru.” (Lallaba 9:10, Hiika Kitaaba Qulqulluu Douay-Rheims jedhamu) Siʼool iyya namoota dhiphataniitiin kan guutame miti. Kanaa mannaa Kitaabni Qulqulluun akkas jedha: “Hamoonni haa qaanaʼan, awwaala [siʼool, hiika Douay-Rheims jedhamu] keessattis haa callisan” jedha.—Faarfannaa 31:17; Faarfannaa 115:17.
Waaqayyo duuti iddoo cubbamoonni ibidda qilee keessatti itti adabaman akka taʼe hin ibsu. Adabni nama seera Waaqayyo cabsuuf kennamu duʼa akka taʼe Waaqayyo Addaam isa nama jalqabaa taʼetti himeera. (Uumama 2:17) Yeroo kanatti Waaqayyo waaʼee siʼool keessatti bara baraaf gubachuu wanta tokko illee hin dubbanne. Achiis booda yommuu Addaam cubbuu hojjetu, adabni isaaf kennamu maal akka taʼe isatti himeera. “Ati biyyoo waan taateef biyyootti ni deebita” isaan jedhe. (Uumama 3:19) Addaam jiraachuu dhaaba. Waaqayyo Addaamiin gara ibidda siʼoolitti ergeera utuu taʼee, as irratti ni eera ture. Waaqayyo adaba namoota seera isaa cabsaniif kennamu irratti jijjiirama hin goone. Addaam erga cubbuu hojjetee yeroo dheeraa booda, Waaqayyo barreessaan Kitaaba Qulqulluu tokko geggeessaa hafuuraatiin, “Mindaan cubbuun kaffalu duʼa dha” jedhee akka barreessu isa kakaaseera. (Roomaa 6:23) ‘Namni duʼe cubbuu isaa irraa bilisa waan baʼuuf’ adabni dabalataa isa hin barbaachisu.—Roomaa 6:7.
Waaqayyo Yaada bara baraaf dhiphachuu jedhu ni jibba. (Ermiyaas 32:35) Yaanni akkasii barumsa Kitaaba Qulqulluu, “Waaqayyo jaalala” jedhuu wajjin wal faallessa. (1 Yohaannis 4:8) Waaqayyo bara baraaf ibiddaan gubachuu sodaannee utuu hin taʼin, jaalalaan kakaanee akka isa waaqeffannu barbaada.—Maatewos 22:36-38.
Namoonni gaariin gara siʼool dhaqaniiru. Kitaabonni Qulqulluun jecha “siʼool” jedhu fayyadaman namoonni amanamoon, kanneen akka Yaaqoobii fi Iyyoob gara siʼool dhaquuf eeggachaa akka turan ibsaniiru. (Uumama 37:35; Iyyoob 14:13) Yesuus Kiristoos illee erga duʼee booda hamma duʼaa kaʼetti siʼool keessa akka ture dubbateera. (Hojii Ergamootaa 2:31, 32) Kanaafuu, Kitaabota Qulqulluu kana keessatti jechi “siʼool” jedhu kan itti hojjetame Awwaala argisiisuuf akka taʼe ifa dha. b

Hiikni fakkeenya Yesuus waaʼee namicha sooressaa fi Alaazaar dubbatee maali dha?

Fakkeenya kana kan dubbate Yesuus yeroo taʼu Luqaas 16:19-31 irratti argama. Fakkeenyonni kan itti hojjetaman waaʼee naamusaa ykn ilaalcha Waaqayyo dhimmoota tokko tokkoof qabu barsiisuufi dha. Fakkeenyi waaʼee namicha sooressaa fi Alaazaar dubbatame waaʼee namoota dhugumaan jiraatanii kan ibsu miti. (Maatewos 13:34) Waaʼee fakkeenya kanaa caalaatti beekuuf, mata duree “Namichi Sooressii fi Alaazaar Eenyu Dha?” jedhu ilaali.

Siʼool Waaqayyo irraa adda baʼuu argisiisaa?

Lakki. Barumsi amantii namoonni duʼan Waaqayyo irraa akka adda baʼu jedhu, barumsa Kitaaba Qulqulluu namoonni duʼan waan tokko iyyuu hin beekan jedhuu wajjin wal faallessa.—Faarfannaa 146:3, 4; Lallaba 9:5.

Namni siʼool keessaa gadhiifame jiraa?

Eeyyee. Kitaabni Qulqulluun namoonni sagal gara Awwaalaa (Kitaabota Qulqulluu tokko tokko keessatti “siʼool” jedhamee hiikameera) dhaqanii akka turanii fi duʼaa kaʼuudhaan gara jireenyaatti akka deebiʼan balʼinaan ibsa. c Yeroo siʼool keessaa turan of beeku utuu taʼee, wantoota achitti isaan mudatan ni dubbatu turan. Kan nama dinqisiisu garuu salgan isaanii iyyuu gubachaa ykn wanti kan biraan isaan irra gaʼaa akka ture hin dubbanne. Maaliif? Akkuma Kitaabni Qulqulluun barsiisu yeroo duʼanitti akkuma nama “hirriba” cimaa keessa jiruu waan tokko illee hin beekan turan.—Yohaannis 11:11-14; 1 Qorontos 15:3-6.

a Hiikkaawwan Kitaaba Qulqulluu Ingiliffaa ammayyaa hedduun Hojii Ergamootaa 2:27 irratti jecha “siʼool” jedhu hin fayyadaman. Kanaa mannaa, hiikkaawwan tokko tokko jechoota akka armaan gadii jiranitti fayyadamu; “Awwaala,” (Hiika Addunyaa Haaraa); “addunyaa namoota duʼanii,” (New International Version) “namoota duʼan” (The Passion Translation). Warri kaan immoo jechuma Afaan Giriikii “Haadis” jedhu akkuma jirutti fudhataniiru.—Holman Christian Standard Bible, NET Bible, New American Standard Bible, English Standard Version.

b Saanduqa “ Jechoota Afaan Jalqaba Kitaabni Qulqulluun Ittiin Barreeffame” jedhu ilaali.

c Mootota Tokkoffaa 17:17-24; 2 Mootota 4:32-37; 13:20, 21; Maatewos 28:5, 6; Luqaas 7:11-17; 8:40-56; Yohaannis 11:38-44; Hojii Ergamootaa 9:36-42; Hojii Ergamootaa 20:7-12 ilaali.

Caqasoota Kitaaba Qulqulluu waaʼee siʼool ykn Awwaalaa ibsan

Iyyoob 14:13: “Maal taʼa, Awwaala [“siʼool,” hiika Douay-Rheims Version jedhamu] keessa utuu na dhoksitee, . . . yeroo murteessitee utuu na yaadattee!”

Hiika isaa: Iyyoob inni nama amanamaa ture siʼool (Awwaalli) dhukkuba isaa irraa boqonnaa akka isaaf argamsiisuu fi Waaqayyo achi keessaa baasee gara jireenyaatti akka isa deebisu beeka ture.

Faarfannaa 145:20: “Yihowaan warra isa jaallatan hundumaa ni eega, hamoota hundumaa garuu ni balleessa.”

Hiika isaa: Yihowaan hamoota ni dhabamsiisa ykn bara baraaf haxaaʼee balleessa. Bara baraaf isaan dhiphisuuf jedhee lubbuudhaan akka jiraatan hin taasisu.

Lallaba 9:10: ‘Awwaala [“siʼool,” hiika Douay-Rheims Version jedhamu] iddoo ati deemtu keessa hojiin, karoorri, beekumsis taʼe ogummaan hin jiru.’

Hiika isaa: Namoonni Awwaala ykn siʼool keessa jiran homaa waan hin beekneef dhiphachuu hin dandaʼan. Kana malees, barreessaan Kitaaba Qulqulluu kun yaada ogummaa kana namoonni inni isaaniif barreesse namoota gaarii akka dabalatan beekamaa dha.

Hojii Ergamootaa 2:31: “Inni isa sana duraan dursee yeroo arge waaʼee duʼaa kaʼuu Kiristoos dubbate. Lubbuun isaa siʼool keessatti akka hin hafne.”—hiika King James Version jedhamu.

Hiika isaa: Yesuus Kiristoos yeroo duʼetti gara siʼool (Awwaalaa) dhaqeera.

Roomaa 6:23: “Mindaan cubbuun kaffalu duʼa dha.”

Hiika isaa: Adabni cubbuuf kennamu duʼa malee siʼool keessatti gubachuu miti.

Mulʼata 20:13: “Duutii fi siʼool warra duʼanii isaa keessa jiran ni kennan.”—hiika King James Version jedhamu.

Hiika isaa: Siʼool keessa kan jiran namoota duʼani dha. Isaanis karaa duʼaa kaʼuutiin gara jireenyaatti deebiʼu.

Mulʼata 20:14: “Duutii fi siʼool galaana ibiddaatti darbataman.”— hiika King James Version jedhamu.

Hiika isaa: Siʼool (Awwaalli) duʼaa kaʼuudhaan erga duwwaa taasifamee booda, akkuma waan ibiddaan gubameetti bara baraaf balleeffama. Sana booda, duuni sababii cubbuu Addaamiin dhufu hin jiraatu.—Roomaa 5:12.

Jechoota Afaan jalqaba Kitaabni Qulqulluun ittiin barreeffame irraa fudhatamanii fi Kitaaba Qulqulluu keessa jiran

Yaadawwan itti aananii jiran akka argisiisanitti hiiktonni jechoota afaan jalqaba Kitaabni Qulqulluun ittiin barreeffame keessa jiranii fi hiika kan biraa qaban “siʼool” jedhanii hiikuudhaan burjaajaʼiinsi akka uumamu godhaniiru. Al tokko tokko barumsa cubbamoonni bara baraaf dhiphatu malee hin balleeffaman jedhu babalʼisuu waan barbaadan fakkaata.

Siʼool (Afaan Ibrootaa ᾅδης (Afaan Giriikii Haadis), שְׁאוֹל ᾅδης

Hiika isaa: Bakka ilmaan namootaa waliin itti awwaalaman.—Faarfannaa 16:10; Hojii Ergamootaa 2:31

Akkaataa itti hiikame: Siʼool, mootummaa namoota duʼanii (Kitaaba Qulqulluu Hiika Bara 1899); iddoo lafa jalaa, iddoo warra duʼanii (Kitaaba Qulqulluu Hiika Bara 1997); qilee (Kitaaba Qulqulluu Hiikkaa Waltaʼaa Haarayaa)
Gahaannam (Afaan Giriikii γέεννα)

Hiika isaa: Badiisa bara baraa.—Maatewos 5:30

Akkaataa itti hiikame: Gahaannam; siʼool (Kitaaba Qulqulluu Hiika Bara 1899, Kitaaba Qulqulluu Hiikkaa Waltaʼaa Haarayaa); qiliilee (Kitaaba Qulqulluu Hiika Bara 1997)
Inxoroxos (Afaan Giriikii ταρταρόω)

Hiika isaa: Salphinaa jinniiwwan uumamawwan hafuuraa hamoo taʼan keessatti argaman.—2 Pheexiros 2:4

Akkaataa itti hiikame: Inxoroxos (Hiika Addunyaa Haaraa); Qilee (Kitaaba Qulqulluu Hiika Bara 1899); boolla dukkanaa (Kitaaba Qulqulluu Hiikkaa Waltaʼaa Haarayaa, Kitaaba Qulqulluu Hiika Bara 1997)
Appooleyaa (Afaan Giriikii ἀπώλεια)

Hiika isaa: Badiisa.—Maatewos 7:13

Akkaataa itti hiikame: Badiisa (Kitaaba Qulqulluu Hiika Bara 1899, Kitaaba Qulqulluu Hiikkaa Waltaʼaa Haarayaa, Kitaaba Qulqulluu Hiika Bara 1997)
Piir (Afaan Giriikii πῦρ)

Hiika isaa: Ibidda, kallattiidhaan ykn fakkeenyaan.—Luqaas 17:29; Yihudaa 23.

Akkaataa itti hiikame: Ibidda (Kitaaba Qulqulluu Hiika Bara 1899, Kitaaba Qulqulluu Hiikkaa Waltaʼaa Haarayaa, Kitaaba Qulqulluu Hiika Bara 1997)

Seenaa waaʼee ibidda siʼool ibsu

Namoota Waaqayyoon hin beekne irraa kan madde dha: Gibxoonni durii ibidda siʼoolitti amanu turan. Kitaaba Ze Buuk Aamtoot (Amduweet) jedhamuu fi waaʼee awwaalchaa ibsu, seenesitoonni Dh.K.D. jaarraa 16ffaatti akka barreeffame amanu. Kitaabni kun waaʼee namoota “boolla ibiddaatti mataadhaan gad darbatamanii, akkasumas . . . labooba ibiddaa sana keessaa baʼuu hin dandeenyee” ibseera.—The Egyptian Heaven and Hell.

Kiristiyaanonni jaarraa jalqabaa waaʼee kanaa hin barsiisne: “Kakuu Haaraan ibiddi qilee kutaa barumsaa [Kiristiyaanota jaarraa jalqabaa] taʼuu isaa akka hin ibsine beekuun xiyyeeffannaa namaa harkisa.”—A Dictionary of Christian Theology.

Falaasama Giriikii isa barumsa amantii irratti dhiibbaa godhe: “Dhaloota Kiristoos Booda walakkeessa jaarraa lammaffaatii kaasee Kiristiyaanonni leenjii falaasama Giriikii fudhatan tokko tokko amantii isaanii karaa falaasamaa wajjin wal simuun ibsuu akka qaban itti dhagaʼame . . . Falaasamni gama kanaan caalaatti gaarii taʼee argatan Pilaatoonizimii [barumsa Pilaatoo] dha.” (Encyclopædia Britannica) Falaasamni kun duʼa booda ibiddaan gubachuun akka jiru amanuu barsiisa ture. “Falaasamaa Giriik durii keessaa, yaanni waa’ee ibiddaan gubachuu ibsuu fi balʼinaan fudhatama argate akka babalʼatu gochuu irratti hayyoota keessaa hunda caalaa shoora guddaa kan qabu Pilaatoo dha.”—Histoire des enfers (The History of Hell).

Barumsi ibidda siʼool namoota dararuun fudhatama akka qabu argisiisuuf qophaaʼe: Yeroo Ispaanish Inkuwiizishin ykn Dhaddacha Kaatolikii Roomaa jedhamuun beekamutti namoonni barumsa waldaan Kaatolikii fudhanne, “ibidda siʼooliin bara baraaf gubachuun maal akka fakkaatu akka dhandhaman” gochuuf muka irratti fannifamanii ibiddaan gubamu turan; kana kan godhanis duʼuu isaanii dura yaada akka geddarataniif jedhanii akka taʼe dubbatu turan. (The Spanish Inquisition, Jiin Pilaadiin kan qophaaʼe) Haaluma kana fakkaatuun, Mootuun Ingilaandi Meerii Tokkoffaan namoonni amantaa Pirootestaantii hordofan gara 300 taʼan muka irratti fannifamanii ibiddaan akka gubaman gooteetti. Mootuun kun, “lubbuun namoota kanaa, sana boodas ibidda siʼooliin bara baraaf waan gubatuuf, akkuma Waaqayyo namoota hamoo adabutti lafa irratti isaan gubuu caalaa wanti sirrii taʼe hin jiru” jechuudhaan wanta itti amantu dubbatteetti.—Universal History, Aleksaandar Taayitlar kan qophaaʼe.

Jijjiirama yeroo ammaatti godhame: Dhaabbileen amantaa tokko tokko barumsa sobaa waan jibbaniif utuu hin taʼin, tarii hordoftoota isaanii gammachiisuuf jedhanii waaʼee ibidda siʼool barumsa barsiisan laaffisaniiru. (2 Ximotewos 4:3) “Namoonni Waaqa jaalala hoʼaa qabuu fi garraamii taʼe barbaadu . . . Yeroo harʼaa waaʼee cubbuu fi miira cubbuu dubbachuun jaallatamaa miti.”—Piroofeesar Jaaksan Kaaral.