Antoy mas labay na anak mon basaen—amay aka-print odino amay walad gadyet?

 Mas pilien na dakel ya kabataan so pambasa ed gadyet. “Parad saray niyanak ed henerasyon ya sakey pindot labat ed link odino sakey scroll labat et makaonla la rad onsublay ya page, talagan makapa-boring ed sikara so pambasa na libro,” so insulat nen Dr. Jean M. Twenge. a

 Siempre wala ray balibalin nagawaan na pambasa ed gadyet. “Diad eskuelaan ya nanaralan ko, digital books so uusaren mi,” so kuanen John, mantaon na 20. “Akatulong ed siak so search feature pian maples kon naanap iray impormasyon ya kaukolan ko.”

 Dakel so tools ya nausar na saramay totoon manbabasa panamegley na gadyet da. Singa bilang, sakey click odino pindot labat, naanap mo lan tampol so labay ya ibaga na sakey ya salita, man-play lay audio, nabantayan mo lay video ya mikonektaan ed topic mo, odino na-access mo la ray arum nin impormasyon panamegley na hyperlink. Balet, labay kasin ibaga na saya ya daiset so nitulong na pambasa ed saray aka-print?

 Wala ray totoon mas labay day manbasa ed printed no kaukolan day mas aralem ya panag-aral. Akin ey?

•   Mas makapampokus ira. Oniay imbaga na sakey ya tinedyer ya si Nathan: “No manbabasa ak ed gadyet, nadi-distract ak no wala ray man-pop up ya ads tan notification kanian agak makapampokus.”

   Ontan met so problema nen Karen ya manedad na 20. “No manbabasa ak ed cellphone odino tablet,” kuan to, “nagugunoyan manguusar ak lay arum ya app odino natukso ak lan man-game.”

   Prinsipyo na Biblia: “Usar yod sankaabigan so panaon yo.”—Colosas 4:5.

   Isipen pa: Sarag kasin kontrolen na anak mo so sarili to pian naiwasan to ray makaisturbo ed sikato legan ya manbabasa odino manaaral diad gadyet? No andi, panon mon natulongan so anak mo pian naaralan toy manpokus?

   Tip: Tulongan moy anak mo pian natalosan to ya no manpadisturbo ed saray nanenengneng tod gadyet to, mas mabayag ton nasumpal so asainmin to tan agto la nagawaan iray arum ya labay ton gawaen.

•   Mas natalosan da. “Ipapanengneng na dakel ya experiment ya mas natatalosan na saray manbabasa so babasaen da no diad papel imbes ya diad gadyet,” so kuan na libron Be the Parent, Please.

   Say sakey ya rason, maslak ed saray totoon manbabasa ed gadyet et paparlasan da labat imbes ya nonoten da nin maong so babasaen da. “No wala tayod Internet,” so kuan na sakey ya autor ya si Nicholas Carr, “labay tayoy maples ya makaala na dakel ya impormasyon anggad posible.” b

   Tua ya no maminsan et wala met so nitulong na mapmaples ya panagbasa. Balet say problema kuanen Carr, “atan lay magmamaliw ya paraan na panagbasa tayo.” Kanian say nagawa, napasalan na anak mo ya basta parlasan to labat so babasaen to ya agto la tatalosan no antoy labay ya ibaga na satan.

   Prinsipyo na Biblia: “Antokaman ni gamoran mo, agmo lilingwanan so onggamor na pakatalos.”—Proverbio 4:7.

   Isipen pa: Panon mon natulongan so anak mo pian napasalan toy man-research ya maong, balanglan diad papel odino diad gadyet?

   Tip: Dapat balanse ka. Agmo kaukolan so manpili no dinan so mas maabig ya pambasaan. Parehon walay nitulong na saratan. Wala ray feature ed gadyet ya makatulong pian mas mainomay mon natalosan so babasaen mo. Kanian dapat balanse ka no ipapaliwawam ed anak mo so maabig tan aliwan maabig ya epekto na saratan ya paraan na panagbasa. Tandaan met ya aliwan parepareho iray ugugaw.

•   Mas natandaan da. Diad sakey ya artikulon im-publish ed Scientific American, imbaga nen Ferris Jabr ya no ikomparad pambasa ed printed ya babasaen, “mas maganon nakesawan so utek tayo . . . tan mas mairap tayon natandaan iray binasa tayo” no diad gadyet so pambasaan tayo.

   Singa bilang, no manbasa tayod printed ya libro, makapanggaway isip tayo na visual “map” no iner ya pahina so akanengnengan tayoy punto, kanian mas natandaan tayoy binasa tayo. Magmaliw iyan singa “bookmark” ed isip tayo ya nausar tayo no kaukolan tayo lamet itan ya impormasyon.

   Adiskobre met na saray researcher ya saramay manbabasa ed aka-print ya babasaen et mas natatandaan dan maong iray impormasyon. Natatandaan da iratan ta mas mainomay dan naaralan iray nababasa da ed papel.

   Prinsipyo na Biblia: “Alwaran mo so makanan karunongan tan say abilidad a mannonot.”—Proverbio 3:21.

   Isipen pa: Kasin naiirapan so anak mo ya talosan odino tandaan iramay binasa odino inaral to? No on, panon mon natulongan so anak mo pian napaaligwas toy paraan na panag-aral to? Makatulong kasi no say usaren to et aka-print ya babasaen?

   Tip: Isip mo no antoy kapasidad na anak mo imbes ya no antoy labay to. Pakalikna na dakel et marundunong iran manbasa no say gamit da et gadyet.