1, 2. (a) Antoy kaukolan ya gawaen na pamilya di Jose? (b) Anton mauges a balita so kaukolan ya ibaga nen Jose ed asawa to?

INKARGA nen Jose so sakey nin bagahe ra ed beneg na asno. Anganko et sankanengneng toy ambilbilunget ya kaliberliber na Betlehem legan ton tatapikey beneg na sayan ayep. Nononoten toy andukey ya biahien da. Ehipto ni laen da! Panon ira kasin manbilay diman anta dayo ira, sananey so lenguahe, tan dumay kultura?

² Ngalngali agnibaga nen Jose ed inad-aro ton asawa so mauges ya balita. Balet ta pinakpelan to lanlamang ya imbagad si Maria ya diad kugip to et nampanengneng so sakey ya anghel. Tan oniay mensahe na Dios ya impasabi na anghel: Labay nen Arin Herodes ya pateyey anak da! Kaukolan day onalis ya tampol. (Basaen so Mateo 2:13, 14.) Apagaan a maong si Maria. Akin kasi et labay dan pateyen so melmelag nin anak to? Ag-itan natalosan nen Maria tan Jose, balet nanmatalek irad si Jehova kanian kinmiwas iran tampol.

3. Deskribien so inyalis na pamilya di Jose manlapud Betlehem. (Nengnengen met so litrato.)

³ Anggapoy kaam-amta na saray taga Betlehem no antoy nagagawa. Lablabi lan maong nen pinmikal ira di Jose, Maria, tan Jesus. Legan ya mamapaarap irad abalaten tan ombubutay lay agew diad bukig, anganko et sankanonot nen Jose no anto la kasi pansumpalay bilay da. Panon ton naprotektaay pamilya tod saray makapanyarin kalaban anta karpentero labat? Nalegpet to kasi pamilya to diman? Nagawaan to kasi ambelat ya responsabilidad ya inter nen Jehova ed sikato​—say pangasikaso tan pamabaleg ed sayan aliwan ordinaryon ugaw? Dakel ya subok so dinadalan nen Jose. Legan tayon aaralen no panon ton asarag iratan ya subok, ditan tayo naamtaan no akin ya kaukolan ya aligen na saray ulo na pamilya​—tan amin tayo​—so pananisia nen Jose.

4, 5. (a) Panon ya anguma-uman so bilay nen Jose? (b) Panon ya pinabiskeg na anghel so liknaan nen Jose pian awaten toy ambelat ya responsabilidad?

⁴ Masulok lan sakey taon antis na saya, diad binalegan ton baley  ya Nazaret, anguma-uman so bilay nen Jose sanen akisipanan ed si Maria ya anak nen Heli. Amta nen Jose ya sayan marikit et matakot ed Dios. Balet naamtaan ton malukon! Labay to lan idiborsyo komon si Maria ya anggapoy makaamta pian agniiyan ed kababaingan iyan marikit. * Balet diad kugip et imbagad sikato na anghel ya nanlukon si Maria panamegley na masanton espiritu nen Jehova. Inkuan ni na anghel ya sayan ugaw ya lukon to so “mangilaban ed totoo to ed saray kasalanan da.” Tan impaseguro tod si Jose: “Agka natatakot a mangisempet ed asawam a si Maria.”​—Mat. 1:18-21.

⁵ Si Jose et maunor tan makalakal ya laki kanian ginawa to imay imbaga na anghel. Inawat toy sankabelatan ya responsabilidad: say pamabaleg tan pangasikasod ugaw ya agto peteg ya anak balet pinabpablin Anak na Dios. Kalabas na pigaran bulan, lapud ganggan na empiryo na Roma et impila toy malukon ya asawa to diad Betlehem pian manparehistro. Ditan nananak si Maria.

6-8. (a) Anto ray agawgawa ya lapud satan et anguman lamet so bilay di Jose tan say pamilya to? (b) Antoy paneknek ya nanlapud si Satanas imay “bitewen”? (Nengnengen met so footnote.)

⁶ Agla ra pinmawil di Jose ed Nazaret. Nanayam la rad Betlehem, ya say kaarawi tod Jerusalem et manga 10 kilometro labat. Mairap so bilay da, balet ta ginawa nen Jose so anggaay nayarian to pian naprotektaan tan naasikaso toy Maria tan si Jesus. Nanayam irad melag ya abung. Insan nen masulok lan sakey taon nen Jesus, biglan anguman lamet so bilay da.

⁷ Wala ray sinmabin lalaki. Astrologo ira tan anganko et diad Babilonia ni nanlapuan da. Tinumbok day sakey a “bitewen” kanian aromog da so abung di Jose tan Maria, tan anapen day ugaw a magmaliw ya ari na saray Judio. Magalang irayan lalaki.

⁸ Balet no nengnengey tua, impeligro na sarayan astrologo so bilay nen Jesus. Ta antis iran intonton na samay “bitewen” paarap ed Betlehem, intonton to ni rad Jerusalem. * Ditan et imbaga rad si Arin Herodes ya aanapen da so ugaw a magmaliw ya ari na saray Judio. Lapud satan et agaylay panimon tan sanok to.

9-11. (a) Diad anto ran paraan ya wala ray kinmiwas ya puersan mas makapanyari nen say si Herodes odino anggan si Satanas? (b) Akin et nibagan aliwa iramay adeskribe ed saray apokripal ya alamat nipaakar ed impanbiahe di Jose paonlad Ehipto?

⁹ Balet maong labat ta wala ray onkikiwas ya puersan mas makapanyari  nen say si Herodes odino anggan si Satanas. Panon? Sanen binmisita iramay astrologo, walay awi-awit dan regalo, tan ag-ira kinmerew na kasalat. Agbalot inilaloan di Jose tan Maria ya nawalaan iray ankablin “balitok tan olibano tan mira”! Say plano komon na sarayan astrologo et ompawil irad Arin Herodes pian nipaamta rad sikato so kawalaan na samay ugaw. Balet ag-inmabuloy si Jehova. Diad panamegley na kugip, ingganggan to iramay astrologo ya onsempet la rad bansa ra, tan diad sananey ya rota so dalanen da.​—Basaen so Mateo 2:1-12.

¹⁰ Kaalis na saramay astrologo, oniay impasakbay na anghel nen Jehova ed si Jose: “Bangon ka, awit mo so ugaw tan say ina to tan batik kayo ed Ehipto, tan mansiansia kayo diman tan alagar moy ibagak ed sika, ta say ugaw et magano lan anapen nen Herodes pian pateyen to.” (Mat. 2:13) Singa nibaga lad gapo na sayan kapitulo, tampol ya inmunor si Jose. Inawit toy pamilya tod Ehipto ta say ninonot to et say pankaabigan na ugaw. Lapud inikdan ira na saramay astrologo na ankablin regalo, walay gastosen dad pambiahe ra tan pambilay dad Ehipto.

¹¹ Diad saray apokripal ya alamat, inggawaan day istorya so inyakar di Jose ed Ehipto. Papapawayen na sarayan istorya ya mamilagron pinatikey kuno nen Jesus so biahe, pinagmaliw ton makalakal iray tulisan diad dalan, tan pinatewek to ni ingen iray kiew a palma pian makaburbor si ina to na bunga. * Balet diad tua, talagan mair-irap tan makapakesaw iman ya impanbiahe ra.

12. Antoy naaralan na saray atateng ed si Jose no nipaakar ed pamabaleg na ananak?

¹² Dakel so naaralan na saray atateng ed si Jose. Agto ninonot so sarili to tan mabulos ton tinaynan so anapan to pian naprotektaay pamilya to. Parad si Jose, say pamilya to et regalo nen Jehova. Mairap so mamabaleg na ananak natan ed sayan magulon mundo ta dakel so mauges ya impluensyan maneral ed bilay na saray kalangweran. Talagan makapadinayew iray atateng ya mangaalig ed si Jose, ya gagawaen day amin pian naprotektaan iray ananak da ed mauges ya impluensya!

13, 14. Akin et pinmawil lanlamang so pamilya di Jose diad Nazaret?

¹³ Aganggano labat iran nanayam dimad Ehipto ta nen kien et  impaamta na anghel ed si Jose ya inatey lay Herodes. Insempet nen Jose so pamilya to diad bansa ra. Abayag lan nipropesiya ya ‘tawagen nen Jehova so Anak to manlapud Ehipto.’ (Mat. 2:15) Baleg so agawaan nen Jose pian nasumpal itan ya propesiya. Balet iner la kasi panayaman da natan?

¹⁴ Maalwar si Jose. Duga met labat ya takotan toy arin sinmublay ed si Herodes ya si Arquelao ta maruksa tan mauge-uges met. Pinasakbayan na Dios si Jose ya agto aawitey pamilya tod Jerusalem ta diad saman et magulo diman. Nanayam irad bandad norte, diad Nazaret na Galilea ya binalegan to. Ditan da inasikaso nen Maria so pamilya ra.​—Basaen so Mateo 2:19-23.

15, 16. Antoy trabaho nen Jose, tan anto ran kagawaan so nayarin inusar to?

¹⁵ Simpli labat so bilay da​—balet aliwan mainomay. Ibabaga na Biblia ya si Jose et karpentero. Nensaman, matrabaho so kimey na karpentero​—manbatang na kiew, uloren to, insan to ipamaga pian nausar ed panggaway abung, baloto, taytay, kariton, dalig, pako, tan amin ya klase na kagawaan ed panagdalus. (Mat. 13:55) Mairap tan makapakesaw itan ya trabaho. Diad panaon na Biblia, say pankimeyan na sakey a karpentero et diad arap na abung to odino diad melag ya pueston asingger ditan.

¹⁶ Dakel tan nanduruma so kagawaan ya inusar nen Jose, ya posiblin atawir to nid ama to. Nayarin sikatoy angusar na eskuwala, patawin, pitik, wasay, ligare, kaot, martilyo, mason kiew, bangbang, barina, nanduruman klase na glue, tan wala met lagi pasak anggano medyo mabli.

17, 18. (a) Antoy naaralan nen Jesus ed pinagka-ama ton si Jose? (b) Akin et kaukolan ya mas mankuli si Jose?

¹⁷ Imadyin mo pay Jesus ya nen ugaw ni et siber-siber legan ya mankikimey si ama to. Anganko et batbantayan toy Jose tan agto alisay mata. Seguradon pandinayewan toy mabiskeg tan malalapar ya takeb tan maregkel iran taklay nen ama to, say peles na lima to, tan inkaalistoy mata to. Anggano ugaw ni Jesus, nayarin imbangat la nen Jose na mainomay iran trabaho, singa say pamakinis na tabla panamegley na impamagan baog na sira. Seguradon imbangat to met ed si Jesus so pandumaan na nanduruman klase na tabla ya uusaren to, singa say igos a sikomoro, oak, tan olibo.

 ¹⁸ Amta nen Jesus a saratan ya mabiskeg a lima ya mamabatang na kiew, manlalabray angkakabaleg ya biga, tan manutuop ed saray tabla et saratan met so lima ya maaron mangaasikasod sikato, ed ina to, tan ed agagi to. On, ombabaleg lay pamilya di Jose tan Maria​—manga anemira ni nagmaliw ya anak da nilikud ed si Jesus. (Mat. 13:55, 56) Kaukolan sirin ya mas mankuli si Jose pian nalegpet to ra.

19. Panon ya inasikaso nen Jose so espiritualidad na pamilya to?

¹⁹ Balet, amta nen Jose ya say pangasikasod espiritualidad na pamilya to so sankaimportantian. Kanian inikdan to na panaon so pambangat ed saray anak da nipaakar ed Dios a Jehova tan saray ganggan To. Lanang dan aawiten nen Maria iray ananak da diad sinagoga pian dengeley pangibabasa tan pangipapaliwawad Ganggan. Anganko kayari na satan et amayamay so tepet nen Jesus tan maan-anos si Jose ya mangeebat ed saratan. Ipipila met nen Jose so pamilya to diad saray piesta ed Jerusalem. Diad tinaon ya Paskua, manga duay simba dan biahien so ngalngali 120 ya kilometro, mibiang irad selebrasyon diman, insan ira onsempet.

20. Panon ya aaligen na saray Kristianon ulo na pamilya so alimbawa nen Jose?

²⁰ Ontan met so gagawaen na saray Kristianon ulo na pamilya natan. Tua, makuli ran mantratrabaho pian nalegpet so pamilya ra, balet iyuuna da nin siansiay pambangat ed saray anak da nipaakar ed si Jehova. Gagawaen day anggaay nayarian da pian walay panagdayew na pamilya ra, tan ipipila da ray anak da ed saray aral tan asemblea. Singa si Jose, amta ran saya so sankaabigan ya nipatawir dad anak da.

21. Antoy gagawaen na pamilya di Jose sano panaoy Paskua, tan kapigan labat naimano di Jose tan Maria ya nababalang si Jesus?

²¹ Sanen 12 años nen Jesus, inawit nen Jose so pamilya tod Jerusalem, ya singa dati lan gagawaen to. Paskua ed saman​—malikeliket itan a piesta tan dakel a pamilya so sanuulop ya manbiabiahe ed saray mabunabunan kaumaan. Sano asingger la rad Jerusalem, dakel ed sikara so mangansion ed samay kabisado ran kanta na saray ontatatdang. (Sal. 120-134) Seguradon seksekan ed Jerusalem gaway karakel na too. Kayari na sayan piesta, nagsisempet la ray pamilya. Nayari pa lagin dakel so lilimengen di Jose tan Maria kanian say abaloan da et akila lay Jesus ed saray kakanayon da. Linmabas lay  sanagew insan da labat naimano ya nababalang manayay Jesus!​—Luc. 2:41-44.

22, 23. Antoy ginawa di Jose tan Maria sanen naimano ran nababalang si Jesus, tan antoy imbaga nen Maria sanen nalmo dan siansia?

²² Aburido iran maong. Pinmawil iran tampol ed Jerusalem pian anapey Jesus. Seguradon marendeen lay syudad tan dagdaiset lay too. Anganko et dinasig day amin ya karsada legan dan ibabandoy ngaran to. Nakar to la kasi man ya ugaw? Sanen taloy agew la ran manaanap, agkasi naisip nen Jose ya sikatoy nagmaliw ya mapaulyan ed responsabilidad ya inmatalek nen Jehova? Nen kien et anonotan day onlad templo. Nila day amin ya sukong ya anggad asabi ray sakey a kuarto ya wadman iray lalakin eksperto ed Ganggan ​—tan kaiba ray Jesus! Akaengas na baleg si Jose tan Maria!​—Luc. 2:45, 46.

²³ Wadman si Jesus ya ondedengel ed sarayan lalaki tan tetepetan to ra. Pandinayewan day pakatalos to yan ugaw pati kakaebat to. Abigla ra balet di Maria tan Jose. Unong ed salaysay, ag-akasel si Jose. Agbalet apokpokan nen Maria so liknaan to tan inkuan to: “Anak, akin ya oniay ginawam ed sikami? Aburido kami lan maong nen amam ed panaanap mi ed sika.”​—Luc. 2:47, 48.

24. Akin et nibaga tayon realistiko so impaneskribe na Salitay Dios ed kipapasen na saray ateng?

²⁴ Diad sayan salaysay, realistiko labat so impaneskribe na Salitay Dios ed kipapasen na saray ateng. Talagan makapa-stress itan ​—anggano perpekto ni anak mo! On, ‘makapaaburido’ so manpamilya lalo lad sayan mauges a mundo. Balet anggan panon et naliligliwa iray atateng ta amta ran bibidbiren na Biblia ya talagan aliwan mainomay so pamabaleg na ananak.

25, 26. Antoy inyebat nen Jesus ed atateng to, tan antoy nayarin alikna nen Jose ed sayan imbaga na ilalak to?

²⁵ Say nila nen Jesus et diad templo​—ditan et labalabay toy makaaral tan nalilikna ton sikatoy maap-apit ed si Jehova, say Ama to ed tawen. Kanian oniay impapuson ebat tod atateng to: “Akin et aanapen yo ak? Agyo ta amta a nepeg a wala ak ed abung nen Amak?”​—Luc. 2:49.

²⁶ Seguradon dinalepdep a maong nen Jose iyan imbaga nen Jesus. Anganko et makakaliket a maong. On, maliket si Jose ta maseet ton imbangat iyan ugaw pian onapit ed Ama ton si Jehova. Kanian anggano ugaw ni Jesus, parad sikato et makabkabaliksan so salitan “ama”​—tan say manunan rason et lapud panangaro tan panangasikaso nen Jose.

27. No sakey kan ama, akin et nibagan baleg so pribilehyom, tan akin et nepeg mon nonotey alimbawa nen Jose?

²⁷ No sakey kan padre de pamilya, isip mon baleg so pribilehyom ya nipaliknad saray ilalak mo so panangaro tan panangasikaso na sakey ya ama. Ontan met, no wala ray siomang mo odino tagibim, nonot moy alimbawa nen Jose tan tratom ya espisyal tan pinabpabli so balang sakey. Tulongan mo ran onapit so liknaan dad si Jehova, say Ama ra ed tawen.—Basaen so  Efeso 6:4.

28, 29. (a) Antoy ipapanengneng na Lucas 2:51, 52 nipaakar ed si Jose bilang ama? (b) Panon ya tinmulong si Jose pian onaligwas ed karunongan so ilalak to?

²⁸ Kayari na saman a salaysay, daiset lay nabasa tayod Biblia nipaakar ed si Jose, balet importante nin siansia  ya aralen iratan. Nabasa tayon si Jesus et “nantultuloy a nampasakop ed sikara”​—saray atateng to. Nabasa tayo met ya “binmaleg si Jesus, tan nantultuloy ya inmaligwas ed karunongan tan lalon nanliketan na Dios tan saray totoo.” (Basaen so Lucas 2:51, 52.) Anto kasi ipapanengneng na sarayan salita nipaakar ed si Jose bilang ama? Walay pigara. Naamtaan tayon intultuloy ton indauloy pamilya to, ta anggano perpekto si Jesus et nantultuloy a nampasakop ed si Jose tan nirespeto toy autoridad nen ama to.

²⁹ Naamtaan tayo met ya si Jesus et nantultuloy ya inmaligwas ed karunongan. Seguradon baleg so nitulong nen Jose ed satan. Nen panaon da, walay abayag lan diparan o panangibaga na saray Judio, ya anggad natan et nabasa ni ed saray libro. Unong ed satan ya diparan, saray mayayaman labat so magmaliw a marunong, balet saray ordinaryon totoo kuno a singa saray karpentero, dumaralos, tan managpanday et “agda amtay saman-saya no nipaakar ed hustisya tan panangukom; tan ag-ira nayarin ondengel ed saray parabolo.” Pinaneknekan balet nen Jesus ya aliwan tua itan. Anggano karpentero labat so ama ton si Jose, seguradon impuppurek tod si Jesus so nipaakar ed “hustisya tan panangukom” nen Jehova!

30. Anto ni naaralan na saray ulo na pamilya ed alimbawa nen Jose?

³⁰ Wala met so nitulong nen Jose ed pisikal ya inyaligwas nen Jesus. Naasikason maong si Jesus kanian maong so impanlaman to nen binmaleg. Sakey ni, imbangat nen Jose ed si Jesus no panoy pulidon panagtrabaho. Si Jesus et akabkabat bilang “karpentero,” aliwa labat ya anak na karpentero. (Mar. 6:3) Nibaga tayo sirin ya maong a manbangat si Jose. Maabig no aligen na saray ulo na pamilya si Jose, ya ibangat da ray ananak da na praktikal iran trabaho ya nausar da pian nasuportaay sarili da diad ibaleg da.

31. (a) Kapigan so posiblin impatey nen Jose? (Ilaktip so  kahon.) (b) Anton alimbawa ya intilak nen Jose so nepeg tayon aligen?

³¹ Sano nabasa tayo lad Biblia imay nipaakar ed impanpabautismo nen Jesus sanen 30 años to, naimano tayon anggapo lay nabasa nipaakar ed si Jose. Mapatnag ya abalo lay Maria sanen inggapo nen Jesus so ministeryo to. (Nengnengen so kahon ya  “Kapigan Inatey si Jose?”) Anggaman ontan, angitilak si Jose na agnalinglingwanan ya alimbawa na sakey ya ama ya nampursigi pian naprotektaan tan naasikaso toy pamilya to. On, maabig ya aligen na saray ulo na pamilya tan na amin ya Kristiano so pananisia nen Jose.