Kto to mówi?

KURTYNA odsłania aktora z kukiełką. Kiedy opowiadają sobie żarty, lalka — z własnym głosem i charakterem — sprawia wrażenie żywej. W rzeczywistości mówi za nią aktor, brzuchomówca, który cały czas uważa, by nie poruszyć ustami.

Czy chciałbyś dowiedzieć się czegoś więcej o tej niezwykłej sztuce? Współpracownik Przebudźcie się! przeprowadził wywiad z Nachem Estradą, który od osiemnastu lat jest zawodowym brzuchomówcą.

Jakie są rodzaje brzuchomówstwa?

Różne: w jednym wypadku głos artysty zdaje się pochodzić z bliska, na przykład od kukiełki siedzącej na jego kolanie, w innym — z daleka. Brzuchomówca, tłumiąc głos, może też wywołać wrażenie, że dźwięki wydobywają się z zamkniętej przestrzeni — choćby z pudełka, w którym jest lalka. Niektórzy potrafią naśladować odgłosy zwierząt lub płacz dziecka, w ogóle nie poruszając ustami.

Dobry brzuchomówca jest bardzo przekonujący. Jeden wydał podobno stłumiony okrzyk o pomoc, kiedy obok przejeżdżał wóz z sianem. Ludzie zatrzymali i rozładowali pojazd, spodziewając się znaleźć pod sianem poszkodowanego. Oczywiście nikogo tam nie było.

Jak rozwijało się brzuchomówstwo?

Uważa się, że dawno temu za pomocą brzuchomówstwa wmawiano przesądnym ludziom, iż komunikują się ze zmarłymi. Z czasem zdemaskowano je jako zwykłą ludzką umiejętność. Potem przyznano mu zaszczytne miejsce w dziedzinie rozrywki, a dziś niekiedy służy ono nawet do celów edukacyjnych.

Aby rozbawić widzów i ukazać niezwykłe zdolności brzuchomówców, w ciągu stuleci wykorzystywano różne scenerie. Jeszcze przed XX wiekiem popularność zyskał dialog brzuchomówcy z drewnianą kukiełką.

Co skłoniło pana do zainteresowania się brzuchomówstwem?

Pociągnęła mnie możliwość zabawiania i rozśmieszania ludzi. Kiedy byłem chłopcem, miejscowy sprzedawca zainteresował mnie tą sztuką, wyjaśniając, że angielskie słowo tłumaczone na „brzuchomówcę” pochodzi od łacińskich wyrazów venter i loqui, które znaczą „mówić brzuchem”. Dawniej uważano, że brzuchomówstwo to jakaś szczególna umiejętność posługiwania się brzuchem. Później człowiek ten zademonstrował mi parę sztuczek.

Następnego dnia wypróbowałem to w szkole. Wykorzystałem technikę imitującą głos dobiegający z oddali, by się zdawało, że pochodzi z radiowęzła, i wywołałem siebie z lekcji. Udało się! Później zapisałem się na korespondencyjny kurs brzuchomówstwa, by lepiej poznać tę sztukę, a z czasem zająłem się nią zawodowo.

 Co wchodzi w zakres pańskiej pracy?

Niekiedy występowałem na bankietach, zjazdach brzuchomówców, a nawet kilka razy w telewizji, ale większość czasu spędzam na uczeniu dzieci. Spotykam się z nimi i nauczycielami w szkołach. Istotną rolę w tych przedstawieniach odgrywa humor. Na przykład w trakcie programu poświęconego higienie osobistej mówię mojemu drewnianemu chłopcu imieniem Maclovio, iż nie umył zębów i dlatego widzę, że dziś jadł na śniadanie jajka. „Mylisz się, to było wczoraj!” — odpowiada Maclovio.

W jaki sposób osiąga się efekt brzuchomówstwa?

Jeśli chcemy wydawać dźwięki normalnie wymagające poruszania wargami, to układamy język w specjalny sposób, a efekt mówienia z odległości uzyskujemy dzięki pewnej technice oddychania przeponą.

Jedną z podstaw skuteczności brzuchomówcy jest fakt, iż większość ludzi nie wyćwiczyła swych uszu w ocenie odległości od źródła dźwięku. Potrzebujemy do tego pomocy oczu. Zilustrujmy to przykładem: Na dźwięk syreny twoje uszy podpowiadają ci, że z daleka zbliża się pojazd uprzywilejowany. Ale jak daleko się znajduje? Skąd nadjeżdża? Aby odpowiedzieć na te pytania, prawdopodobnie będziesz musiał się rozejrzeć za błyskającymi światłami.

Brzuchomówca wykorzystuje to, wydając odpowiednio głośne dźwięki i kierując uwagę publiczności na sugerowane przez siebie źródło dźwięku.

Co by pan poradził komuś, kto jest zainteresowany nauką brzuchomówstwa?

Najpierw pomyśl, co chcesz osiągnąć, i zdecydowanie unikaj wszystkiego, co z tym koliduje. Wspominam o tym, ponieważ brzuchomówstwo, podobnie jak wiele innych form rozrywki, bywa wykorzystywane do niecnych celów. Mnie osobiście zafascynowała możliwość zapewniania innym dobrej zabawy. Staram się dobierać tylko takie materiały i sytuacje, które służą temu celowi.

Osiągnięciu biegłości w brzuchomówstwie sprzyjają trzy czynniki — przygotowanie techniczne, wyobraźnia i ćwiczenia. Technikę można opanować z pomocą samouczka lub filmu wideo. Następnie użyj wyobraźni, by stworzyć wiarogodną osobowość dla swojej lalki lub kukiełki, i naucz się operować nią w taki sposób, by wyglądała jak żywa. No i ćwicz. Poziom twoich umiejętności będzie zależeć od tego, w jakim stopniu zastosujesz te rady.