Favio Josefoqa, pichus unay tiempo qhelqaj runa karqa, Antigüedades Judías nisqa XX libropi, Santiago wañuchisqa kasqanmanta parlan, pichus Jesuspa wauqen karqa. Chay libropeqa “Jesuspa wauqenta pitachus Cristo sutiwan rejsej kanku chaypa wauqen Jacobota [chayri Santiagota] juchachananpaj jatun juntaman” apakusqanta nin. Ashkha yachayniyoj runasqa Josefopuni chayta qhelqasqanta ninku. Chaywanpis wakenqa chay librollapitaj wajnejpi imatachus nisqanta mana paychu qhelqasqanta yuyanku. Chay qhelqasqaqa Testimonium Flavianum sutikun, chaypi nin:

“Jaqay tiempopi uj yachayniyoj runa karqa, pichus Jesús sutikorqa. Nisina runalla kasqanta nikunmanchu, imajtinchus tʼukuna imasta ruwarqa chantapis kusiywan cheqa kajta japʼikojkunaj yachachejninku karqa. Ashkha judíos, mana judiospis payta qhaterqanku. Payqa Cristo karqa. Judiospa kurajkunasninku payta tumparqanku, Pilatostaj chakataspa wañuchinankuta nerqa. Payta munakojkunaqa munakullarqankupuni, imajtinchus kinsa pʼunchayninman kausarimuspa, paykunaman rikhurerqa. Profetasqa chaymanta, waj tʼukuna imasta ruwananmantawan ñaupajmantaña willarqanku. Chaymantapacha kunankamataj cristianos tiyan.” (Antigüedades Judías, traducción de Luis Farré.)

Kay 1500 watas tukukuyninmantapacha, chayta Josefopuni qhelqasqanta yuyajkuna, chaymanta iskayrayajkunawan chʼajwapi karqanku. Franciamanta Serge Bardet, pichus unay tiempomanta qhelqaj runa, chay chʼampay 400 kuraj watastaña kasqanta allinchayta munarqa. Chayrayku mayta ukhunchasqantawan, Le Testimonium Flavianum —Examen historie considératenos historiographiques nisqa librota orqhorqa.

Josefoqa mana qhelqaj cristianochu karqa, manaqa judío, judiosmantataj qhelqaj. Chayrayku Jesusmanta parlaspa “payqa Cristo karqa” nisqanmanta astawan iskayrayanku. Serge Bardetqa chayta ukhunchaspa, griego qallupi ajinata parlakusqanrayku Josefo chayta nisqanta sutʼinchan. Chantapis judíos, cristianos ima yuyasqankuman jina “Christos” rimayta Josefo oqharisqantapuni sutʼinchan. Chaytaj Cristo kausasqantapuni rikuchisqanta, chaymanta iskayrayajkuna chayta reparananku kasqanta ima nin.

¿Waj qhelqaj runachu Josefoj qhelqasqanta uj jinaman tukuchispa Josefopis kanman jina qhelqanman karqa? Serge Bardet chayta mayta ukhunchasqantawan, mana pipis chayta ruwayta atisqanta nin. Chayta ruwanapajqa unay tiempo aswan sumaj qhelqaj runatachá necesitakunman karqa, nisunman Josefo jinapuni qhelqaj runata.

Chantá, ¿imaraykutaj Testimonium nisqata mana Josefochu qhelqasqanta yuyanku? Serge Bardet nisqanman jinaqa Jesús Cristo kasqanta ashkhas mana creesqankurayku, waj ñaupa ashkha qhelqasqasmantataj mana iskayrayankuchu. Iskayrayajkunaj nisqanku cheqapuni kasqanta mana imapis rikuchiyta atinchu. Imajtinchus sumajta ukhunchaspaqa Josefopuni qhelqasqan sutʼi rikukun.

Serge Bardet ukhunchasqanqa Testimonium Flavianum nisqamanta imatachus yuyasqankuta ichapis tijrachenqa. Pierre Geoltrain runaqa chayta ruwarqa, pichus judiosmanta, griegosmanta, ñaupa cristianosmanta ima ukhunchaj runa. Payqa Testimonium nisqata mana reparayllata chay libroman yapaykusqankuta yuyaj, Josefopuni chayta qhelqasqanta yuyajkunatataj asipayaj. Chaywanpis kunanqa Serge Bardet ukhunchasqanta leespa, niña kikintachu yuyan. Pay nin: “Kunanqa Josefo chayta qhelqasqanmanta mana pipis iskayrayananchu tiyan”, nispa.

Jehovaj testigosnenqa Jesús Cristopuni kasqanta yachanchej, mana chayta sutʼinchakusqanraykullachu, manaqa Bibliapi chayta nisqanrayku (2 Tim. 3:16).