Salomonpa nisqanqa rikuchin Jallpʼawan runaswan mana kikinchu kasqankuta. Runasqa mirashanchejtaj, wañushanchejtaj, kay Jallpʼarí kashallanpuni, kausay kananpajpis tukuy ima tiyapun. Kunantajrí Jallpʼaqa saykʼushanñasina.

Kay Iskay Kaj Guerra Mundialmantapacha kunankama, runasqa kay 70 watasllapi tʼukunapaj jina sumachaj autosta, celularesta, chayman rijchʼasqa waj imastawan rikhurichimun. Ashkha runaspatataj tukuy imaña tiyapun. Chaykunapitaj ni jaykʼaj jina may chhika qolqeta gastakusqanta rikukun. Jallpʼantinpi runastaj astawanraj miraykunku.

Chaywanpis chay sumachaj imasta rikhurichisqankoqa, waj llakiykunata rikhurichillantaj. Wakin runasqa ninku kay Jallpʼata maytapuni phiriykushasqankuta, niñataj ñaupaj jinachu kasqanta. Mana chayllachu wakin cientificosqa ninku, runas unaymantaña kay Jallpʼata phirishasqankurayku sinchʼi llakiykunata apamushasqanta.

Bibliapeqa nikorqaña runa Jallpʼata phirinanta (Apocalipsis 11:18). Chay, ¿juntʼakushanchu? ¿Maykʼajkamataj Jallpʼata phirenqanku? ¿Mana allinchakunanpaj jinachu kanqa?

Kay Jallpʼata phiriykushasqankurayku, ¿tumpallapajñachu kashan? Wakin cientificosqa  ninku tiempo cambiashasqanta, manchachikunkutaj mana suyasqallamanta, imaymana ñakʼariykuna kananta.

Sutʼincharina kay Antártida ladopi jatuchachaj phatu chhullunkas tiyan. Wakin runas ninku Jallpʼa qʼoñiyashasqanrayku chay chhullunkas unuyapunanta. Chaytataj ni pi sayachiyta atinanta. Imajtinchus chay chhullunkasqa intej kʼajayninta kutichipunku. Chhullunka unuyapojtenqa mama qochallaña rikukun. Mama qochataj aswan laqha kaspa, intej kʼajayninta astawan japʼin. Jinamanta yaku qʼoñiykuspa chhullunkasta usqhayllata unuyachiyta atin. Chay chhullunkas unuyallajtinpunitaj mama qochaj kantusninpi kaj llajtasta sinchʼi llakiykunapi rikhurichinman.

Kay Jallpʼa mana ajina llakiypi rikukunanpaj, ashkha wakichiykunata rikhurichikorqa, chaykunamanta ujnintaj desarrollo sostenible nisqa. Chay wakichiykunapeqa, runasta yuyaychakun imachus kay jallpʼapi kaj imasta mana tukuchipunankuta, nitaj Jallpʼata saykʼuchinankuta. Astawanpis imachus poqosqallanwan kausakunankuta.

Runastaj mana kasukuspa Jallpʼapi tukuy kaj imasta chinkachipushallanpuni. Nitaj kutirikojta saqenkuchu. ¿Imallatapis ruwayta atikunmanchu? Uj yachayniyoj runa nin: “Kay Jallpʼanchejta imaynatachus jarkʼayllataraj mana yachanchejchu”, nispa. Chay nisqantaj Biblia nisqanmanpuni rijchʼakun, mayqenchus nin: “Runaqa kawsayninmanta mana dueñochu kasqanta”, nispa (Jeremías 10:23).

Diostajrí runas kay Jallpʼata phiriykunankuta mana qhawakullanqachu. Bibliapi Salmo 115:16 nin Dios kay Jallpʼata “runasman” qosqanta. Arí, kay Jallpʼaqa Diospa regalon (Santiago 1:17). Chay regaloqa mana uj tiempollapajchu ruwasqa kashan. Imaynachus kay Jallpʼa sumaj ruwasqa kasqanpi tʼukurispaqa, reparanchej uj sumaj regalopuni kasqanta.

Bibliapeqa, Génesis libropi nin Dios kay Jallpʼata sumajta wakichisqanta. Qallariypeqa kay Jallpʼa “chajrulla, chʼusajlla, yuyay chinkay ukhu laqhallataj karqa”, chantapis kausay kananpaj yaku karqa (Génesis 1:2). Chantá Dios nerqa: “Kʼanchay kachun”, nispa (Génesis 1:3). Ichá chay kuteqa intej kʼanchaynin ñaupaj kutirayku Jallpʼaman chayarqa. Chantá rikhurerqa chʼaki jallpʼawan, mama qochaswan ima (Génesis 1:9, 10). Chaymanta “wiñarqa tukuy laya qʼomerkuna: Qhoras, mujojkuna, poqoj sachʼas ima” (Génesis 1:12). Chaymantapachataj kay Jallpʼapeqa kausay kananpaj tukuy ima rikhuriyta qallarerqa. ¿Imapajtaj chay jina sumajta ruwarqa?

Profeta Isaiasqa Diosmanta nerqa: “Cielota ruwaj Tata Diosqa, paymin Dios. Paymin kay pachatapis ruwarqa, [...] ama chʼusajlla kanampaj, manachayqa kawsayniyojkuna chaypi tiyakunankupaj”, nispa (Isaías 45:18). Arí, Diosqa munan kay Jallpʼapi runas wiñaypaj tiyakunankuta.

Runasqa kay Jallpʼata tukuychaykushankuña. Diostajrí imatachus Jallpʼapaj munan chayta juntʼanqapuni. Bibliaqa nin: “Diosqa mana wañoj runa jinachu llullakunampaj, [...] Parlan chay[qa], manachu juntʼanqa?”, nispa (Números 23:19). Diosqa mana qhawakullanqachu runas kay Jallpʼata phiriykunankuta. Tumpamantawan kay Jallpʼata ‘phirejkunata tukuchenqaʼ (Apocalipsis 11:18).

Jesusqa Orqopi yachachishaspa nerqa: “Kusikuyniyojmin kanku llampʼu sonqoyojkunaqa, imaraykuchus paykuna kay pachata herenciankupaj japʼenqanku”, nispa (Mateo 5:5). Chayllapitaj sutʼincharqa kay Jallpʼa mana phirisqa kananpaj imatachus ruwananta. Discipulosnintapis kayta mañakunankuta yachacherqa: “Reinoyki jamuchun, munayniykitaj ruwasqa kachun, imaynachus janaj pachapi, ajinallatataj kay pachapipis”, nispa. Arí, chay  Reinoqa kay Jallpʼapaj imatachus Dios munan chayta juntʼachenqa (Mateo 6:10).

Diosqa Reinonnejta kay Jallpʼata allinchanqa. Pay nin: “Noqa tukuy imata mosojyachi[saj]”, nispa (Apocalipsis 21:5). Kaywan, ¿Dios waj Jallpʼata ruwanantachu nisharqa? Mana. Imajtinchus mana Jallpʼachu juchayoj, manaqa kamachejkuna. Nisunman pikunachus kay Jallpʼata phirishanku chantá chay jina llakiypi kausakusqanchejmanta juchayoj kanku chaykuna. Bibliaqa nin Dios paykunata chinkarpachinanta, uj mosoj cielotataj rikhurichinanta, nisunman uj Reinota. Chay Reinotaj uj mosoj Jallpʼata kamachenqa, nisunman kasukoj runasta (Apocalipsis 21:1).

Diosqa kay Jallpʼata allinchanqa, llimphuchanqataj. Biblia Diosmanta nin: “Qanqa jallpʼata watukuspa, parachinki. Mayta qhapaj kayniykiwan kay pachata qhapajyachinki”, nispa. Ajinamanta Jallpʼaqa kʼacha huertaman tukuponqa, tukuy imataj sumajta poqonqa, tiempopis allinchakaponqa, aswanpis Diospa bendicionninwan kusisqa kausakusun (Salmo 65:9-13).

Mohandas Gandhij secretarionqa Pyarelal Nayyar karqa. Paytaj patronninpaj nisqanta yuyarispa nerqa: “Kay Jallpʼapi tukuy ima tiyan chaypis, kausanapaj jinalla, manataj qhapajyanapajwanchu”, nispa. Diospa Reinonqa kay Jallpʼata allinchananpaj runaj sonqonta kʼachaman tukuchenqa. Profeta Isaías nerqaña Diospa Reinon kamachishajtin runasqa, runa masinkuta, jinallataj kay Jallpʼatapis ni ima sajrata ruwanankuta (Isaías 11:9). May chhika runastaj Diospa kamachiykunasninmanta yachakushanku. Yachakushallankutaj Diosta, runa masinkuta ima munakuyta, agradecekuyta, Jallpʼatapis imaynatachus jarkʼayta. Chayta ruwasqankuwan Diospa munaynin juntʼakunanta munasqankuta rikuchinku. Ajinamanta kʼacha huertapi kausakuyta atenqanku (Eclesiastés 12:13; Mateo 22:37-39; Colosenses 3:15).

Génesis libropi nillanpuni: “Dios rikorqa tukuy ima ruwasqanqa sumajpuni kasqanta”, nispa (Génesis 1:31). Arí, Jallpʼaqa may sumaj ruwasqa kasqanrayku mana phirisqachu qhepakonqa. Chayrayku kusikunchej Jallpʼaqa Jehovaj makinpi kasqanmanta. Chantapis Pay nin: “Cheqan runasqa kay pachata herenciankupaj japʼenqanku, chaypitaj wiñaypaj kawsanqanku”, nispa (Salmo 37:29). Qanpis chay cheqan runasmanta ujnin kawaj, kay Jallpʼapitaj wiñaypaj kausakuyta atiwaj.