¿MACHUYAPUYTA manchachikunkichu? Ashkha runasqa mana machuyapuyta munankuchu. Imaraykuchus yuyanku yuraj umallaña kanankuta, kʼusuyapunankuta, usqhayllata saykʼunankuta, wakin imasta manaña allintachu yuyakunankuta, waj imasta ima.

Nitaj tukuypunichu ajinapi rikukunku. Wakinkunaqa wapitusllapuni kanku, tukuy imatataj sumajta yuyakunku. Wakinkunataj jampis rikhurisqanrayku chaykunawan yanapachikunku. Wakin llajtaspitaj ashkha runas, ashkha watasta kausakunku, nitaj onqonkuchu.

Sanito kaspapis, manapis, machuyapushaspa mana llakikunapaj, ¿imatá ruwasunman? Chayqa sapa ujmanta kashan. Machituña kanki chaytaj, Bibliaj yuyaychaykunasnin yanapasunkiman. Chaykunata qhawarina.

LLAMPʼU SONQO KAY. “Yachaytajrí llampʼu sonqoyojkunapi kashan.” (Proverbios 11:2.) Llampʼu sonqo kaspaqa atisqallanchejta ruwasun, nitaj imatapis jóvenes jinallapuni ruwasunchu. Brasilmanta Charles sutiyoj machitu 93 watayojña, pay nin: “ Ashkha watasta kausaj runaqa machuyapunpuni. Imatá ruwasunman”, nispa.

Chaytaj mana ninayanchu “viejoña kani, niña imapajpis valenichu”, nispa ninanchejta. Imaraykuchus chayta nispaqa llakikullasunman. Proverbios 24:10 nin: “Sichus ima llakiypi rikhurispa llawchʼiyawaj chayqa, [...] rikuchinki kallpayki pisi kasqanta”, nispa. Llampʼu sonqoyoj, yachayniyoj runaqa atisqanman jinalla imatapis ruwan.

Italiamanta Don Corradoqa 77 watayojña, pay nin: “Autowan wichayman rishaspaqa cajata cambianapuni, manaqa auto sayarpaponqa”, nispa. Machuyasqa runawanpis kikillantaj. Machuyapuspaqa, chayman jinallaña imatapis ruwana tiyan. Chayrayku payqa, warminwan wasinpi ruwanasta atisqanman jinallaña ruwan. Brasilmanta Doña Marianqa 81 watayojña, payqa allillanwan imatapis ruwan, nintaj: “Calmallawan purikuni. Saykʼuspataj samarikuni, wasipi winkurini chayri leerini chayri takiykunata uyarini. Atisqayman jinalla imatapis ruwani”, nispa.

 ALLIN YUYAYNIYOJ KAY. “Warmispis maychus kajta pʼachallikuchunku, allin yuyayniyoj, llampʼu sonqoyojtaj kaspa.” (1 Timoteo 2:9.) Biblia nin jina mana sumajta pʼachallikuyllatachu yachana tiyan, manaqa allin yuyaywan pʼachallikuna tiyan. Canadamanta Doña Barbaraqa 74 watayojña, pay nin: “Maymanpis sumaj cambiasqapuni rini. Nitaj wajkuna jina imapis purillayta munanichu. Wakenqa ninku: ‘Viejaña kani, imapajñá imatapis churakusaj’, nispa”. Brasilmanta Fern sutiyoj warmeqa 91 watayojña, pay nin: “Maypi jina mosoj ropata rantikuni”, nispa. Brasilmanta Don Antonioqa 73 watayojña, paypis nillantaj: “Llimphu ropayoj sumaj cambiasqapuni maymanpis rini. Chantapis sapa día mayllakuni, rasurakuni ima”, nispa.

Sumajta pʼachallikuy allin kajtinpis, mana anchata chayllapi yuyanachu. Astawanpis allin yuyayniyoj kana. Corea del Surmanta Bok-im sutiyoj señoraqa 69 watayojña, payqa maychus kajllata pʼachallikun. Nintaj: “Manaña sipaspis kayman jinaqa pʼachallikullaymanpunichu”, nispa.

KUSISQA KAY. “Llakisqa kajpajqa sapa pʼunchay llakiyllapuni; pichus kusisqa kajpajrí, sapa pʼunchay fiesta jinallapuni.” (Proverbios 15:15.) Ichapis joven kashaspa ruwasqaykimanta yuyarikuspa llakikuwaj. Jinapis ama chay llakiywan atipachikuychu. Chayllapi yuyanki chayqa, astawan llakikunki. Chayrayku ruwayta atisqallaykipi yuyay. Canadamanta Josephqa 79 watayojña, payqa ajinata ruwan. Nintaj: “Imatachus ruwayta atisqaywan kusikuni, nitaj mana ruwayta atisqay imaspi yuyaspa llakikunichu” nispa.

Librosta leeyqa mana anchata llakikunaykipaj, waj imasta yachakunaykipaj ima yanapasonqa. Chayrayku astawan yachakullaypuni. Filipinasmanta Ernestoqa 74 watayojña, pay nin: “Leespaqa, leeshani chay libros ima lugaresmantachus parlashan, chay lugarespipis kashayman jina yuyani. Chaytaj mayta gustawan”, nispa. Sueciamanta Lennart sutiyoj qhareqa 75 watayojña, paytaj waj qalluta parlayta yachakushan.

WAJKUNAMAN QORIY. “Qoriychej wajkunaman, qankunamampis qorillasonqachejtaj.” (Lucas 6:38.) Wajkunaman qorispaqa astawan kusikunki. Ichapis wajkunawan parlarinaykipaj tiempochakuwaj. Brasilmanta Hosa sutiyoj warmeqa 85 watayojña. Payqa onqosqa kaspapis wajkunata yanaparinanpaj kallpachakun. Nintaj: “Onqosqa amigosniyta telefononejta wajyarini chayri cartata apachini. Wakin kutistaj uj regalitota chayri mikhunitata wakichipuni”, nispa.

Qorikuyta yachasun chayqa, wajkunapis kikillantataj ruwanqanku. Sueciamanta Jan sutiyoj  qhareqa 66 watayojña, pay nin: “Kʼachamanta wajkunata yanaparinki chayqa, paykunapis kʼachallamantataj yanaparisonqanku”, nispa. Chaytaj ajinapuni. Imaraykuchus qorikuyta yachaj runaswan kayta mayta gustachikunchej.

KʼACHA KAY. “Imatapis payllapaj munaj runaqa imatachus maskʼasqasnin juntʼakunallanta munan; imatapis yuyaychayta munajtinku, mana uyarikuyta munanchu.” (Proverbios 18:1.) Wakin kutis sapallayki kayta munaspapis, ama karunchakuychu. Nigeriamanta Innocentqa 72 watayojña, pay nin: “Mana mita masisnillaywanchu kayta munani, manaqa joveneswanpis”, nispa. Sueciamanta Börje sutiyoj qhareqa 85 watayojña, pay nin: “Atisqayman jina joveneswanpuni kayta munani. Paykunawan kaspaqa joven kasqayta yuyakuni”, nispa. Qanpis ama wajyarisunankuta suyaychu, astawanpis wakin kutis amigosniykita wasiykiman wajyarikuy. Corea del Surmanta Han-sik sutiyoj qhareqa 72 watayojña, pay nin: “Warmiywanqa parlarinaykupaj chayri mikhurinaykupaj jovenesta, machitusta ima wasiykuman wajyarikuyku”, nispa.

Kʼacha runasqa wajkunawan parlarikunku, imaynachus kashasqankutapis willarinakunku. Jinapis mana noqallanchejchu parlananchej tiyan. Astawanpis wajkuna imatachus yuyasqankuta, imaynachus kashasqankuta ima yachanapaj kallpachakuna. Mozambiquemanta Doña Helenaqa 71 watayojña, pay nin: “Kʼacha kanaypaj, wajkunawan parlarinaypaj ima kallpachakuni. Paykunata sumajta uyarini, ajinamanta yuyasqankuta, imaschus gustasqanta ima yachani”, nispa. Brasilmanta Don Joseqa 73 watayojña, pay nin: “Tukuypis munanchej uyarinawanchejta, sonqocharinawanchejta, kallpacharinawanchejta, kusirichinawanchejta ima”, nispa.

Kʼacha simiwanpuni parlana, “kachiwan kachinchasqata jina” (Colosenses 4:6). Chantapis wajkunaj allinninkuta maskʼay, kallpachariytaj.

GRACIASTA QOY. “Graciasta qoychej.” (Colosenses 3:15.) Imallatapis ruwapusunku chayqa, agradecekuypuni. Chayta ruwaspataj runaswan munachikunchej. Canadamanta Marie-Paule sutiyoj warmeqa 74 watayojña, pay nin: “Niraj unaychu qosaywan uj juchʼuy wasisituman riporqayku. Ashkha amigosniykutaj yanapariwarqayku. May agradecesqas kasqaykuraykutaj uj cartitata jina apacherqayku, wakinkunatataj mikhurinaykupaj wajyarerqayku”, nispa. Corea del Surmanta Jae-won sutiyoj Jehovaj testigonqa 76 watayojña, payqa mayta agradecekun Jehovaj testigosnin tantakuyninkuman pusarisqankumanta. Nintaj: “Yanapariwasqankumanta mayta agradecekuni. Chayrayku gasolinankupaj qolqesituta jaywarinipuni. Wakin kutistaj uj regalitota jaywarini, may agradecesqa kashasqaytataj uj papelpi qhelqaykuni”, nispa.

Kausayninchej uj sumaj regalo kasqanrayku agradecekuna. Chayrayku Salomón nerqa: “Uj kawsashaj alqoraj aswan allin wañusqa leonmanta nisqaqa”, nispa (Eclesiastés 9:4). Arí, mana anchata llakikuspa, machuyapusqanchejman jina imatapis ruwaspa ima, kusisqallapuni kanachej.