¿La kʼo jumul ariqom jun yabʼil? We je anaʼom riʼ ri kunaʼ jun winaq are chiʼ xaq kʼateʼ kuriq jun yabʼil, weneʼ kbʼisonik, kkosik y kchoman chrij ri pwaq che kusacho. ¿Jas kattoʼw chuwach ri yabʼil? ¿Jas kabʼan che utoʼik jun afamilia o jun awachiʼl che uriqom jun yabʼil? Paneʼ ri Biblia kchʼaw ta chrij kunabʼal, are kʼu kuya utz taq pixabʼ che ktobʼan chawe.

•   Jat rukʼ jun kunanel.

   Ri kubʼij ri Biblia: «Ri winaq ri e utz man rajawaxik ta kunal kech, xaneʼ ri kʼo yabʼil chke» (Mateo 9:12).

   Ri kraj kubʼij: Chatzukuj utobʼanik jun kunanel are chiʼ kajwataj chawe.

   Chabʼanaʼ wariʼ: Chatzukuj utz taq kunabʼal. Jujun taq mul are utz che kataʼ anoʼj che jun chik (Proverbios 14:15). Chakojoʼ achuqʼabʼ rech kattzijon rukʼ ri kunanel. Chabʼij che ri kunanel ronojel ri kʼax che kanaʼo rech qas kuchʼobʼ ri yabʼil che kʼo chawe (Proverbios 15:22). Qas chachʼobʼoʼ ri yabʼil che ariqom y ri kunabʼal che kajwataj chawe. We awetaʼm ri kakʼulmaj na kariq riʼ jas kabʼan chuwach y utz ri kachaʼ ubʼanik.

•   Chachajij ri akʼaslemal.

   Ri kubʼij ri Biblia: «Ri ukojik qachuqʼabʼ rukʼ ri qacuerpo [...] kujutoʼ» (1 Timoteo 4:8).

   Ri kraj kubʼij: Chakojoʼ achuqʼabʼ che ubʼanik ejercicio.

   Chabʼanaʼ wariʼ: Amaqʼel chakojoʼ achuqʼabʼ che ubʼanik ejercicio, chatijaʼ utz taq jastaq y chatwar ri horas che rajawaxik. Ri e winaq che kʼo nim ketaʼmabʼal kkibʼij che are utz chiʼ kakoj achuqʼabʼ rech kachajij awibʼ paneʼ majaʼ kkʼaman chawe che ariqom jun yabʼil. Chakojoʼ achuqʼabʼ rech ronojel ri kabʼano kuya utzilal chawe y kaya ta kan utijik ri kunabʼal.

•   Chataʼ tobʼanik chke ri awachiʼl.

   Ri kubʼij ri Biblia: «Jun achiʼl amaqʼel kel ukʼuʼx, pa taq kʼu ri qʼijol re riqoj kʼax jachaʼ jun achalalaxik» (Proverbios 17:17).

   Ri kraj kubʼij: Ri e awachiʼl kekunik katkitoʼo are chiʼ katriqitaj pa kʼax.

   Chabʼanaʼ wariʼ: Chabʼij ri kanaʼo che jun utz awachiʼl. Wariʼ katutoʼo y kresaj ri estres chawe. Weneʼ ri afamilia y ri e wachiʼl kkaj katkitoʼo are kʼu ketaʼm taj jas kkibʼan che atoʼik. Chabʼij chke ri kawaj kkibʼan che atoʼik y kachomaj taj che kʼi kekun che ubʼanik xaneʼ chamaltyoxij ri tobʼanik che kkiya chawe. Paneʼ ri e awachiʼl kkaj katkitoʼo, are kʼu weneʼ kekun ta che atoʼik y katbʼisonik. Rumal laʼ weneʼ jujun taq mul rajawaxik kabʼij chke che naj ta tiempo kekʼojiʼ awukʼ o che amaqʼel taj keʼopanik.

•   Chkʼol jun utz achomanik.

   Ri kubʼij ri Biblia: «Utzalaj kunabʼal ri animaʼaj ri kkikotik, are kʼu ri animaʼaj ri kbʼisonik kuqʼip chuqʼabʼ» (Proverbios 17:22).

   Ri kraj kubʼij: Are chiʼ kkʼojiʼ jun utz achomanik katutoʼo che más ta katbʼisonik y kachʼij ri kʼax che kuya ri yabʼil chawe.

   Chabʼanaʼ wariʼ: Rech kkʼaman chawe are katchoman chrij ri katkun che ubʼanik are ta ri katkun ta che ubʼanik. Kajunamaj ta awibʼ kukʼ ri nikʼaj chik y katchoman ta chrij ri ojer kanoq are chiʼ kʼo ta ayabʼ (Gálatas 6:4). Chatchoman chrij jastaq che katkunik kabʼano, wariʼ kubʼano che kkʼojiʼ utz achomanik chrij ri petinaq (Proverbios 24:10). We katkunik cheʼatoʼo ri nikʼaj chik. Chnaʼtaj chawe che we katsipanik, más kanaʼ kikotemal y katchoman ta más chrij ri tajin kariqo (Hechos 20:35).

 Kqeyej taj che ri Dios kresaj ri qayabʼ, are kʼu ri Biblia kubʼij che ri Jehová Dios a kojutoʼ chuwach ri qayabʼ. ¿Jas kubʼan ri Dios che kitoʼik ri keniman che?

 Kuya jamaril. Ri Biblia kubʼij che ri Dios kuya «ri ujamaril [...], ri nim na chuwach ronojel noʼj» (Filipenses 4:6, 7). Wajun jamaril riʼ kubʼano che más ta kojchoman chrij ri kʼax che tajin kqariqo. Ri Dios kuya jamaril chke ri kkibʼan kichʼawem y kkibʼij che ri kkinaʼo (1 Pedro 5:7).

 Kuya noʼj. Ri Jehová kojutoʼ rech utz ri kqachaʼ ubʼanik (Santiago 1:5). Are chiʼ kqetaʼmaj ri kubʼij ri Biblia y kqabʼan pa ri qakʼaslemal, kkʼojiʼ qanoʼj.

 Kuya kubʼsal kʼuʼx. Ri Jehová kubʼij che kopan jun qʼij che kʼo ta chi jun kubʼij: «In yawabʼ» (Isaías 33:24). Wajun kubʼsal kʼuʼx riʼ e utoʼm kʼi winaq rech kekikotik paneʼ kiriqom jun kʼaxalaj yabʼil (Jeremías 29:11, 12).