Yachaq nunakunam niyan Hebreu Idiömachö Qellqayanqanchöqa, 7.000 kutinö Tetragrämaton (יהוה) niyanqan chusku letrakunawan Diospa jutin yurinqanta. Tsënö kaptimpis, Griëgu Idiömachö Qellqayanqanchöqa mana yurinqantam niyan. Tsëmi kanan witsan yarqamoq atska Bibliakunachöqa, Unë Testamentu nir reqiyanqanman Diospa jutin Jehoväta churayantsu. Griëgu Idiömachö Qellqayanqanchö ninqan Hebreu Idiömachö Qellqayanqampita kaptin y tsëchö Tetragrämaton niyanqan yuriptimpis, cäsi llapan traduceqkunam, Diospa jutinta churayänampa rantin Teyta Dios nirlla churayashqa.

Mushoq Patsachö Kawaqkunapaq Bibliachöqa manam tsë costumbrita sïguiyashqatsu. Tsë Bibliachöqa 237 kutim Griëgu Idiömachö Qellqayanqanman Jehovä nir churayashqa. ¿Imata cuentaman churëkurtan traductorkuna tsënö churayashqa? Tsëtaqa rurayashqa kë ishkanta cuentaman churëkurmi. 1) Griëgu Idiömachö Qellqayanqampita kanan witsan copiakunaqa, manam Teyta Dios griëgu idiömachö qellqatsinqampita copiakunatsu. Tsë milyëpayan copiakunataqa, Teyta Dios griëgu idiömachö qellqatsinqampita 200 wata pasashqanchöran rurayarqan. 2) Tsë witsan Bibliata copiaqkunaqa, Kýrios (tsëqa griëgu idiömachö ‘Señor’ ninanmi) nirnam Tetragrämaton yurinqanchö churayaq o cambiashqana copiakunapitam copiakunata rurayaq.

Mushoq Patsachö Kawaqkunapaq Bibliata Traduceqkunaqa, Griëgu Idiömachö Qellqayanqanchö Tetragrämaton niyanqan yurinampaq atska pruëbakuna kanqantam rikäyashqa. Qateqninchömi tsëkunata rikärishun:

• Jesus y apostolninkuna kawayanqan witsanqa, Hebreu Idiömachö Qellqayanqampita rurayanqan copiakunachömi qellqaqkuna churayanqanchö Tetragrämaton yureq. Unë witsanqa cäsi manam ni pï tsëpaq imatapis neqnatsu, y tsëqa mas cläru quedarqan, Qumran niyanqan sitiuchö Hebreu Idiömachö Qellqayanqampita punta 100 watakunachö rurayanqan copiakunata tariyaptinmi.

• Jesus y apostolninkuna kawayanqan witsanqa, Hebreu Idiömachö Qellqayanqanta griëgu idiömaman traduciyanqanchömi Tetragrämaton yureq. Atska watapam yachaq nunakunaqa, Septuaginta niyanqanchö (tsëqa Hebreu Idiömachö Qellqayanqanta griëgu idiömaman traduciyanqanmi karqan) Tetragrämaton mana yurinqanta pensayarqan. Peru 1950 wata witsanmi, Jesus kawanqan witsanchö utilizäyanqan Septuaginta niyanqampa pedäzunkunata tariyarqan. Tsëkunachöqa hebreu idiömachömi Diospa jutin yurin. Tsëmi rikätsikun Jesus kawanqan witsanqa, Hebreu Idiömachö Qellqayanqanta  griëgu idiömaman traduciyanqanchö Diospa jutin yurinqanta. Tsënö kaptimpis, 301 a 400 wata witsan Septuaginta niyanqampita rurayanqan mas reqishqa copiakunachöqa (tsëchömi këkan Códice Vaticano o Códice Sinaítico niyanqan), unë copiakunachö yurikaptimpis, manam Genesispita Malaquïasyaq librukunachö Diospa jutinta churayashqatsu. Tsëmi espantakuntsiktsu kanan witsan Bibliakunachö, Mushoq Testamentu nir reqiyanqan Griëgu Idiömachö Qellqayanqanchö Diospa jutin mana yuriptin.

  Teytanman mañakurmi Jesus kënö nirqan: “Kë munduchö nunakunapita entregamanqëki kaqkunatam jutikita musyatsirqö”. Kënöpis nirqanmi: “Y musyatsishaqran”

• Griëgu Idiömachö Qellqayanqanmi, Diospa jutimpaq Jesus parlanqanta y jukkunata musyatsinqanta rikätsikun. Teytanman mañakurmi Jesus kënö nirqan: “Kë munduchö nunakunapita entregamanqëki kaqkunatam jutikita musyatsirqö”. Kënöpis nirqanmi: “Jutikita[m] pëkunata musyatsirqö y musyatsishaqran” (Juan 17:6, 11, 12, 26).

• Griëgu idiömachö Teyta Dios qellqatsinqan Hebreu idiömachö qellqatsinqampa qateqnin këkaptinqa, ¿imanir-raq qallananchö yurikarqa ushananchöqa Diospa jutin yurinmannatsu? 50 wata witsanmi, Jesuspa qateqnin Santiägu Jerusalenchö anciänukunata kënö nirqan: “Symeonqa shumaqmi willakamushqa, juk nacion nunakunata yarpar, pëkunapita wakin nunakunata jutinta apayänampaq Teyta Dios imanö akrar qallanqanta” (Hëchus 15:14). Qallanan cien watakunachö Diospa jutinta mana ni pï reqikaptinqa, ¿imanir-raq Santiäguqa tsënö ninman karqan?

• Griëgu Idiömachö Qellqayanqanchömi wallka letrallachö Diospa jutin yurin. Teyta Diospa jutinqa Alelüya neq palabrachömi yurin, tsë palabraqa Apocalipsis 19:1, 3, 4 y 6 ninqanchömi yurin, y hebreu idiömapita palabra por palabra traduciyaptin “Jähta alabayë” ninan palabrapitam shamun. Jäh palabraqa wallka letrallachö Jehoväpa jutinmi. Manam tsëllatsu, Griëgu Idiömachö Qellqayanqanchö yureq atska jutikunapis Diospa jutimpitam shamun. Rasumpa kaqchöqa, atska librukunachö niyanqannöpis, Jesuspa jutimpis ‘Jehovämi salvakoqqa’ ninanmi.

• Judïukuna qellqayanqan unë librukunam rikätsikun, judïu cristiänukunaqa qellqayanqanman Diospa jutinta churayanqanta. 300 wata witsan shimillapa patsätsiyanqan leykunata qellqayanqan Tosefta niyanqan libruchömi, cristiänukuna qellqayanqanta nina ushakëkätsinqanta säbadu junaqchö rikar, imata rurayänampaq kaqta cristiänukunata kënö mandaq: “Gilionim librukunata [capazchi Jesuspita willakoq chuskun librukunata] y Diospa contran kaqkuna qellqayanqan librukunataqa [capazchi judïu cristiänukuna qellqayanqanta], ama ninapita salvayankitsu, sinöqa Diospa  jutinta willakuyanqanwan juntu këkäyanqanchö ushakänanta dejayanki”. Tsë librullachömi willakun, ishkë kaq cien wata qallanqan witsan Galilëa markapita Yose yachaq nuna, cristiänukuna qellqayanqanta nina ushakëkätsinqanta juk junaqkunachö rikar, imata rurayänampaq kaqta kënö entienditsikurqan: “Qellqashqakunapita Diospa jutinta roquskir genizäman [tsëqa qellqashqakunapita rurayanqan copiakunata jitayanqan almacenmi karqan] jitarkuyanki, y wakintaqa ninachö ushakänampaq dejëkuyanki”.

• Bibliapita alli yachaq wakin nunakunam niyan, Hebreu Idiömachö Qellqayanqanchö Diospa jutin yuriptinqa, tsëchö ninqanta Griëgu Idiömachö Qellqayanqanman churayanqanchöqa capaz Diospa  jutin yurinqanta. Biblia ninqanta maslla entienditsikoq diccionarium këta nin: “Imëkam rikätsikun Unë Testamentu ninqanta wakinta o llapanta karpis Mushoq Testamentuman churayanqanchö Tetragrämaton [Diospa jutin Yahweh] yurinqanta” (The Anchor Bible Dictionary libruchö, “Mushoq Testamentuchö Tetragrämaton” ninqanchö). Bibliapita alli yachaq George Howard nunam kënö nin: “Punta cristiänukuna utilizäyanqan griëgu idiömaman traduciyanqan Bibliapita [Septuagintapita] rurayanqan copiakunachö Tetragrämaton yurikaptinqa, Mushoq Testamentuta qellqaqkunapis, tsë copiakunachö ninqanta qellqayanqanman churarqa, següru Tetragrämaton niyanqanta churayarqanmi”.

• Bibliata traduceq reqishqa nunakunam, Griëgu Idiömachö Qellqayanqampita traduciyanqanman Diospa jutinta churayashqa. Wakinllapaq parlarishun, pëkunapita wakin rurayanqan Bibliakunaqa, Mushoq Patsachö Kawaqkunapaq Biblia manaraq kaptinmi yarqayämurqan. Aleman idiömachö Dominikus von Brentano (Die heilige Schrift des neuen Testaments, 1791); frances idiömachö André Chouraqui (Bible de Chouraqui, 1985); ingles idiömachö Benjamin Wilson (The Emphatic Diaglott, 1864), y portugues idiömachö Manuel Fernandes de Santanna (O Evangelho Segundo S. Mattheus, 1909). Español idiömachönam, Lücas 2:15 y Jüdas 14 ninqanman Pablo Besson Jehovä jutita churarqan (El Nuevo Testamento, 1919). Y 100 kutipitapis masmi, Teyta Dios qellqatsinqanchö mëchö capaz Diospa jutin yurinqanta rikätsikunampaq traducinqanman nötakunata churarqan. Manam tsëllatsu, Griëgu Idiömachö Qellqayanqanta tsëpita traduciyanqan joqta Bibliallachöpis, YHWH, Yahvë y Yahweh nirmi Diospa jutin yurin. Wakinmi këkuna kayan: Evangelio: mensaje de felicidad (1969) y Los Hechos, las Cartas y el Apocalipsis (1973), ishkantapis Hermenegildo Zanuso nunam qellqarqan, juknam Instituto Cultural Álef y Tau qellqatsinqan Biblia Peshitta en Español (2006).

• 100 idiömapitapis masman Griëgu Idiömachö Qellqayanqanta traduciyanqan Bibliakunachömi Diospa jutin yurin. Africa, Amërica, Asia, Euröpa y Islas del Pacïficu kinrëchö parlayanqan idiömakunaman traduciyanqan Bibliakunachöpis atska kutim Diospa jutin yurin (rikäri  2318 y 2319 päginakunachö listata). Griëgu Idiömachö Qellqayanqanta tsë idiömakunaman traduceqkunaqa, rikanqantsikta cuentaman churarmi Diospa jutinta traduciyanqanman churayashqa. Tsë Bibliakunapita wakinqa tsëllaran yarqayämushqa. Musyarinapaq, 1999 wata yarqamoq rotumänu idiömaman traduciyanqan Bibliachöqa, 48 versïculuchömi 51 kuti Jihova nir churayashqa. Indonesiachö parlayanqan batäku töba idiömachö 1989 wata yarqamoq Bibliachönam, 110 kuti Jahowa nir churayashqa.

Tsëkunam rikätsikun Griëgu Idiömachö Qellqayanqanman Jehovä nir Diospa jutinta yapë churë alli kanqanta. Tsëtam Mushoq Patsachö Kawaqkunapaq Bibliata traduceqkuna rurayashqa. Pëkunaqa llapanmi Diospa jutinta alläpa respetayan y Teyta Dios qellqatsinqanchö yureq palabrakunata Bibliapita jipitam mantsayan (Apocalipsis 22:18, 19).