Jesusqa yaqachá Capernaum llaqtapi kaspan fariseokunataqa qaqcharqa. Chay punchawllam samapakusqan wasimanta lamar qucha lawman rirqa. Hinaptinmi achkallaña runakuna huñunakuruptin boteman qispiruspan tiyaykurqa lamar quchapa patanmanta karuniqpi, hinaspam Diospa munaychakuyninmanta yachachirqa. Payqa runakunapa riqsisqankunawanmi yachachirqa, chaynapi rikchanachispan yachachisqankunata mana sasachakuspalla yachanankupaq.

Puntatam rikchanachirqa tarpuq runawan. Chay runa tarpuptinmi wakin muhuqa ñanman wichirqa, hinaptinmi urpitukuna mikururqa. Wakinñataqmi mana ancha allpayuq ranrakunaman wichirqa, hinaspam chaylla wiñaruspan rupaypi mana sumaq sapiyuq kasqanrayku chakirurqa. Wakin muhuñataqmi kichkakunapa kasqanman wichirqa, hinaptinmi wiñaruptin kichkakuna iquyarachirqa. Wakinñataqmi allin allpaman wichirqa, hinaspam chulla muhullamanta rururqa pachakta, wakinqa suqta chunkata, wakinñataq kimsa chunkata (Mateo 13:8).

Iskay kaq rikchanachisqanmi karqa chakrapi muhu tarpuq runawan. Chay tarpusqan muhuqa kikillanmi wiñarqa tarpuqninpa mana yachasqallanta (Marcos 4:27). Wiñaruspan puquruptinñataqmi tarpuqninqa cosecharqa.

Kimsa kaq rikchanachisqanpas hina tarpuymantam karqa, chayqa karqa chakrapi allin muhuta tarpuq runamantam. Chay runa puñunankamam chiqniqnin runa hamuruspan trigo tarpusqanpi mana allin qurata tarpururqa. Chaymi tarpuq runapa servientenkuna tapurqaku quraramunankupaq, hinaptinmi tarpuqñataq nirqa: “Ama, yanqam mana allin qurata chutachkaspa  trigotapas chutaruwaqchik. Hinayá iskayninku cosechakama wiñachunku, cosecha tiempopiñam rutuqkunata nisaq: Puntataqa mana allin qurataraqyá huñuramuychik hinaspa kañanapaq marqa-marqayta wataramuychik, hinaspañayá trigotaqa taqiyman huqariychik”, nispa (Mateo 13:24-30).

Jesusta uyariq runakunaqa achkaqmi chakrapi llamkaqkuna karqaku. Chaymi tawa kaq rikchanachisqanpi rimarqa riqsisqanku mostaza muhumanta. Chay mostaza muhuqa ima muhumantapas aswan uchuychallam karqa, chaywanpas wiñaruspanmi sacha hinaraq rikuriruq, hinaptinmi pisquchakunapas tapachakuq. Chaymi Jesus nirqa: “Hanaq pacha Diospa munaychakuyninqa rikchakunmi chakranpi huk runapa tarpusqan mostaza muhuman”, nispa (Mateo 13:31). Chaywanmi yachachirqa imapas taksachalla kaqqa hatunman wiñarunanmanta.

Chaymantam pichqa kaq rikchanachisqanpi masata puquchiq levaduramanta rimaspan nirqa: “Hanaq pacha Diospa munaychakuyninqa rikchakun, lliw masa puqunankama huk warmipa kimsa tupuy harinapi chapurusqan levaduramanmi”, nispa (Mateo 13:33). Levaduraqa mana sutilla kaspanpas masapi chapusqa kaspanmi punkirachin, tukuy chayqa mana pipapas rikusqallanmi ruwakun.

Chay pichqa rikchanachiykunamanta rimaruspanmi Jesusqa runakunata wasinkuman kutikunankupaq nirqa, hinaspam paypas samapakusqan wasiman kutirqa. Qatiqninkunañataqmi qatirqaku yachachisqankunawan ima niy munasqanmanta tapukunankupaq.

Jesusqa ñawpaqtapas rikchanachiykunawanqa yachachirqañam, chaywanpas chay kutipi achka rikchanachiywan yachachiptinmi qatiqninkuna tapurqaku: “¿Imanasqataq rikchanachiykunawan rimapayanki?”, nispa (Mateo 13:10).

Chaynataqa yachachirqa Diosmanta willakuqpa willakusqanman hina kananpaqmi. Chay willakuytam qatiqnin Mateopas qillqaspa nirqa: “Rikchanachiykunawanmi rimarisaq, qallariymantapacha pakasqakunamantam willakusaq”, nispa (Mateo 13:34, 35; Salmo 78:2).

Chaymantapas Jesusqa rikchanachiykunawanmi yachachirqa runakuna imayna sunquyuq kasqanta qawachinanpaq. Achkallañam Jesusmanqa asuykuqku yachachisqankunata uyariqlla, hinaspa unquqkunata hampisqanraykulla. “¡Señorlláy!” nispapas manam yachachisqankunataqa kasukuqkuchu nitaq qatiqnin kaytapas munaqkuchu (Lucas 6:46, 47). Manataqmi wanakuytapas munaqkuchu. Tukuy chaykunam qawachirqa hawa sunqulla kasqankuta.

Chayraykum Jesusqa imanasqa rikchanachiykunawan yachachisqanmanta qatiqninkunaman nirqa: “Chaymi paykunataqa rikchanachiywan rimapayani, paykunaqa qawachkaspankupas yanqam qawanku, uyarichkaspankupas yanqam uyarinku, manataqmi entiendenkuchu. Paykunapim Isaiaspa willakusqan cumplikuchkan, paymi nirqa: [...] Kay runakunapa sunqunmi rumiyarun”, nispa (Mateo 13:13-15; Isaias 6:9, 10).

Ichaqa manam lliw uyariqninkunachu chaynaqa karqaku, chaymi Jesusqa qatiqninkunata nirqa: “Qamkunam ichaqa kusisqa kankichik kaykunata qawasqaykichikrayku hinaspa uyarisqaykichikrayku. Chiqaptapunim nikichik: Diosmanta achka willakuqkuna hinaspa allin ruwaq runakunam qamkunapa qawasqaykichikta rikuyta munarqaku, ichaqa manam rikurqakuchu. Uyarisqaykichiktapas uyariytam munarqaku,  ichaqa manam uyarirqakuchu”, nispa (Mateo 13:16, 17).

Jesuspa 12 apostolninkunawan wakin qatiqninkunaqa sunqumantam yachayta munarqaku. Chaymi paykunataqa nirqaraq: “Qamkunataqa Diosmi yanapasunkichik hanaq pacha munaychakuyninmanta pakasqa kaqkunata entiendenaykichikpaq, paykunatam ichaqa mana”, nispa (Mateo 13:11). Hinalla yachayta munaptinkum Jesusqa tarpuq runawan rikchanachisqan ima ninan kasqanmanta aswanraq yachachirqa.

Nirqam: “Muhuqa Diospa palabranmi”, nispa (Lucas 8:11). Nirqataqmi allpaqa runakunapa sunqunwan tupasqanta. Chayna nisqanwanqa ima ninan kasqantam sutillata qawachichkarqa.

¿Pikunawantaq tupan ñanman wichiq muhukunaqa? Jesusmi nirqa: “Ñanman wichiqkunaqa kanku Diospa palabranta uyariqkunam, ichaqa diablo hamuruspanmi sunqunkumanta Diospa palabranta qichurun chaynapi mana iñinankupaq hinaspa mana salvakunankupaq”, nispa (Lucas 8:12). Ranra rumiman wichiq muhukunatañataqmi tupachirqa Diospa palabranta uyarispa kusisqallaña chaskiqkunawan. Ichaqa sunqunkuman mana chayaptinmi Diospa palabranrayku ‘sasachakuypi tarikuspa utaq ñakarichisqa kaspa chaylla hukmanyarunku’ utaq Diosta saqirunku. Chaymantapas ‘sasachakuypi tarikuspankum Diosmanta karunchakurunku’, ichapas Diosta yupaychanankupaq ayllunku utaq pipas harkakuptin (Mateo 13:21; Lucas 8:13).

¿Imawantaq tupan kichkakunapa kasqanman wichiq muhukunaqa? Jesusmi nirqa Diospa palabranta uyariqkunawan tupasqanta, ichaqa ‘kay pachapi kaqkunamanta afanakusqankum’ hinaspa ‘apuyayta munaywan engañachikusqankum uyarisqankuta iquyarachin’ (Mateo 13:22). Chaymi Diospa palabranta uyarispankupas chaykunallapiña umayuq kasqankurayku Diospaq kaqtaqa manaña ruwankuñachu.

Chaymantam allin allpapi wichiq muhukuna pikunawan tupasqanmanta willarqa. Paykunaqa tupan allin sunquwan Diospa palabranta uyarispa mana qunqaqkunawanmi, hinaspam  ruruchkaq hina Diospa munayninta ruwanku. Ichaqa wakinmi unqusqankurayku, yuyaqña kasqankurayku utaq imaraykupas asllata ruwanku. Chaymi wakinqa huk muhullamanta pachakta rurun, wakinqa suqta chunkata hinaspa wakinqa kimsa chunkata (Lucas 8:15).

Jesuspa qatiqninkunaqa maynataya kusikurqaku Jesuspa yachachisqankunamanta aswan allintaña yacharusqankuwanqa. Jesusqa munarqam yachachisqankunata sumaqta yachaspanku hukkunamanpas chaynata yachachinankuta. Chaymi nirqa: “¿Yaqachum mecherotaqa churanmanku canasta ukupi utaq cama ukupi? Manamá. Achkitaqa alto patachapim churana”, nispa. Hinaspam nirqaraq: “Pipas rinriyuqqa uyarichunyá”, nispa (Marcos 4:21-23).

Tarpuq runamanta Jesus astawan yachachiptinpas qatiqninkunaqa hinalla yachachisqankunata uyariyta munaspam nirqaku: “Entiendeykachiwaykuyá chakrapi wiñaq mana allin quramanta rikchanachisqaykita”, nispa (Mateo 13:36).

Chaynatam paykunaqa qawachikurqaku lamar qucha patanpi Jesusta uyariq wakin runakuna hina mana kasqankuta. Chay runakunaqa Jesuspa yachachisqankunata uyarispankupas manam ima ninan kasqanmantaqa yachayta munarqakuchu. Chaymi Jesusqa qawachirqa qatiqninkunaqa mana chay runakuna hina kasqankuta.

Nirqam: “Uyarisqaykichikta umaykichikman churaychik. Imayna tupusqaykichikman hinam qamkunapas tupusqa kankichik. Qamkunamanqa yapasunkichikraqmi”, nispa (Marcos 4:24). Chaymi qatiqninkuna astawan yachayta munasqankurayku Jesusqa trigomantawan mana allin quramanta astawan yachachirqa.

Nirqam: “Allin muhu tarpuqqa runapa churinmi, chakraqa llapa runakunam. Allin muhuñataqmi Diospa munaychakuyninpa churinkuna, mana allin quram ichaqa satanaspa churinkuna, tarpuq enemigoñataqmi diablo. Cosechañataqmi kay tiempopa tukupaynin, rutuqkunañataqmi angelkuna”, nispa (Mateo 13:37-39).

Chayta willaruspanmi Jesusqa tukupay punchawkunamanta willarqa. Rutuqkunawan tupachisqa angelkunam ‘Diospa churinkunamanta’ rakinqaku mana allin qurawan tupachisqa Dios serviq tukuqkunata. Hinaptinmi “allin ruwaqkunaqa” utaq Diospa churinkunaqa huñusqa kanqaku, hinaspam “hanaq pacha taytanpa munaychakuyninpi inti hinaraq kancharinqaku”. Ichaqa, ¿imataq kanqa ‘satanaspa churinkunawanqa’? Chinkachisqam kanqaku, chaypim “waqanqaku hinaspa kirunkutapas kirichichichinqaku” (Mateo 13:41-43).

Chaymantam Jesusqa kimsa rikchanachiykunamantaraq rimarqa. Punta kaqmanta rimaspanmi nirqa: “Hanaq pacha Diospa munaychakuyninqa  rikchakunmi chakrapi kaq pakaman, chaytam huk runa tariruspan pakapaykun, hinaspanmi ancha kusisqallaña kasqanrayku tukuy imanta rantikuruspan chay chakrata rantirun”, nispa (Mateo 13:44).

Iskay kaqmanta rimaspanpas nirqam: “Hanaq pacha Diospa munaychakuyninqa rikchakuntaqmi illaspan sumaq perlaskuna maskaq negocianteman. Ancha valorniyuq perlasta tariruspanmi pasan tukuy ima kapuqninta chaylla rantikurunanpaq hinaspanmi chay perlasta rantirun”, nispa (Mateo 13:45, 46).

Chay iskay rikchanachiykunawanmi yachachirqa allin kaqkunata ruwayqa ancha kallpanchakunapaq kasqanmanta. Perlaskuna maskaq negocianteqa ‘tukuy imanta’ rantikuruspanmi perlasta rantirurqa. Chaytaqa chayllam qatiqninkunaqa entienderqaku. Chakrapi pakata tariruq runapas tukuy imanta rantikuruspanmi chakrata rantirurqa. Chay iskay rikchanachiykunawanmi Jesusqa yachachichkarqa Dioswan kuyachikunapaq tukuyta ruwananchikmanta, chaytam chay iskay runakunapas ruwarqaku (Mateo 5:3). Jesuspa yachachisqanta wakin uyariqkunapas Jesuspa qatiqnin kanankupaqmi hinaspa Dioswan kuyachikunankupaqmi anchata kallpanchakurqaku (Mateo 4:19, 20; 19:27).

Tukunanpaqñataqmi Diospa munaychakuyninta lamar quchapi tukuy rikchaq challwakunata hapiq mallawan rikchanachirqa (Mateo 13:47). Challwakunata hapiruspaqa allinnin kaqkunatam canastaman hinaqku hinaspa mana allinnintañataq wischuqku. Chaynatam Jesusqa tukupay punchawpipas chayna kananmanta willakuchkarqa. Chay punchawqa angelkunam allin runakunamanta mana allin runakunata rakinqa.

Jesusqa runakunatam challwachkaq hina huñuchkarqa, chayraykum qatiqninkunatapas nirqa challwaqkuna hina kanankupaq (Marcos 1:17). Chaywanpas challwakunata hapiq mallawan rikchanachiymanta rimaspanqa willakuchkarqa tukupay punchawpiraq kananmantam (Mateo 13:49). Chaywanmi apostolninkunawan wakin qatiqninkunaqa musyakurqaku huk ruwaykunaraq kananmanta.

Lamar quchapa patanpi uyariq wakin runakunaqa manam astawan yachaytaqa munarqakuchu, chaymi Jesusqa astawan yachayta munaqkunallaman “tukuy imamanta sapallankupi entiendechirqa” (Marcos 4:34). Jesusqa “kapuqninkunamanta musuqtapas mawkatapas hurqumuq wasiyuqmanmi rikchakun” (Mateo 13:52). Jesusqa manam hatun tukuspanchu rikchanachiykunawanqa yachachirqa, aswanqa Diospa sumaq yachachikuyninkunamanta qatiqninkuna aswan allinta yachanankupaqmi. Jesusllam alli-allin yachachiqqa.