Suqta watachayuq warmacham taytanta kaynata tapun: “Papay, ¿haykapipas wañunkichu?”, nispa. Chayna tapusqanqa yaqapaschá hukmanyachinman, chaymi kaynata tapukunman: “¿Yuyayniyuqñachu kanman chaymanta yachananpaq? ¿Ima niymantaq?”, nispa.

Mana creena kaptinpas warmachakunaqa wañuymantam rimanku. Wakin warmachakunam pukllanapaq videokunapi chayta qawanku. Chaymi warmachawanqa wasipi chaymanta rimana. Sichum warmayki chaymanta tapusuptikiqa ama mancharikuychu. Wañuymanta rimayqa manam huchachu, aswanqa yanapankim pi aylluykipas wañukuptin mana hukmanyasqa tarikunanpaq.

Ama piensaychu wañuymanta paykunawan rimaptinchik mancharikunanmanta, aswanqa chaymanta rimayqa yanapanqam. Ichaqa puntatam wañuymanta imayna piensasqanta allinta yachachinayki. Chaymanta yachaq runakunam ninku suqta watachayuq warmachakuna wañukuq runakuna mana wiñaypaq wañusqankumanta piensasqankuta. Warmachakunaqa pukllachkaspapas ninkum wañurusqankuta hinaspa kawsariramusqankuta.

Ichaqa, wiñasqankuman hinam paykunaqa aswan allintaña wañuymanta entiendeyta qallaykunku. Chaymi paykunaqa tapurikunmanku, hukmanyanmanku utaq manchakunmankupas astawanraqmi chayqa kanman pi ayllunpas wañukuptin, chayraykum ancha allin chaymanta rimayqa. Marion Haza doctoram nin: “Wasinchikpi wañuymanta rimay mana rimanapaq hina kaptinqa, warmachakunatam llumpayta hukmanyachinman”, nispa.

Ama llumpaytaqa hukmanyaychu imayna ninaykimantaqa. Warmakunamanta yachaq runam nin: “Warmachakunaqa munankum sumaqllata imam kaqta willananchikta”, nispa. Chaymantapas warmayki wañuymanta tapukuptinqa munachkanmi chaymanta yachayta.

Wañuymanta rimanayki kaptinqa rimay. Sichum warmayki carreterapi wañusqa palomata utaq animalta rikuptinqa sumaqllata tapuy chaymanta rimananpaq. Ichapas kaynata tapuwaq: “¿Ñakarichkanmanchu? ¿Chirimantachu utaq yarqaymantachu kachkanman? ¿Imaynatam yachawaq animalcha utaq pi runapas wañusqa kasqanta?”, nispa (Bibliapa yachachisqan: Eclesiastes 3:1, 7).

Imam kaqta willay. Sichum amistadniki utaq pi aylluykipas wañukuptinqa ama yanqakunata rimaspaqa pantachiychu. Ama niychu “ripukunmi” nispaqa, mana chayqa haykapi kutimunanmantam piensanman. Aswanqa sumaqllata entiendechiy. Niwaqmi kaynata: “Abuelitayki wañukuptinqa, manañam ima ruwaytapas atinñachu. Manañam paywan rimaytaqa atichwanñachu, ichaqa manam haykapipas qunqasunchu”, nispa (Bibliapa yachachisqan: Efesios 4:25).

Willay pipas wañukusqanmanta warmayki mana huchayuq kasqanta. Ichapas warmaykiqa imapas rimasqanwan utaq ruwasqanwan huchayuq hina pipas wañukusqanmanta tarikunman. Ama niychu “qamqa mana huchayuqmi kanki” nispaqa. Aswanqa kaynata tapuy: “¿Imanasqam ninki ‘ñuqam kani huchayuq’ nispaqa?”, nispa. Allinta uyariy hinaspayki kallpanchay hawkalla kananpaq. Mana chayqa piensanmanmi wañuyqa unquy hina kasqanmanta.

Rimarinanpaq kallpanchay. Amistadniki utaq kuyasqa aylluyki wañukuqta warmayki mana riqsiptinpas chaymantaqa rimawaqchikmi. Willawaqmi tion, tian utaq abuelonkuna imayna kasqanmanta chaynataq imapas asikunapaq hina ruwasqanmantapas. Wañuqkunamanta warmaykiwan rimaptikiqa mana hukmanyasqam tarikunqa. Sichum chaymanta mana rimayta munaptinqa ama hikutaychu, ichapas huk punchawña chaymanta rimariwaqchik (Bibliapa yachachisqan: Proverbios 20:5).