1, 2. ¿Imatam biblia willawanchik Israel nacionta wakin kamachiqkunamanta?

 BIBLIATA leespam yachanchik Israel nacionta kamachiq 40 masnin runakunamanta. Paykunamanta wakinku vidankupi imakuna ruwasqankumantam mana pakaspa willawanchik. a Willawanchikmá allin kamachiqkunapas mana allinkunata ruwasqankumanta. Yuyarisun Davidmanta. Allin kamachiq kasqanraykum paymanta Dios nirqa: “Munasqayman hina kawsakuspanmi kamachikuyniykunata tukuy sunqunwan kasukurqa”, nispa (1 Rey. 14:8). Chaywanpas casada warmiwanmi huchapakururqa, hinaspanmi chay warmipa qusan imayna wañuchisqa kananpaq nirqa (2 Sam. 11:​4, 14, 15).

² Wakin kamachiqkunañataqmi mana allin kachkaspankupas allin kaqkunata ruwarqaku. Rimarisun Reoboanmanta. Paymi “mana allinkunata ruwarqa”, chaymi Jehova Diospaqqa mana allin kamachiq karqa (2 Cron. 12:14). Chaywanpas, Israel nacionpi chunka ayllukunawan mana peleananpaq Dios niptinmi kasukurqa. Diospa nisqanman hinataqmi saqirqa chay chunka ayllukuna kamachiqninku akllanankutapas. Chaymantapas, achka llaqtakunapa pirqantam allinta ruwachirqa enemigonku mana yaykurunanpaq (1 Rey. 12:​21-24; 2 Cron. 11:​5-12).

3. ¿Imatam tapukuchwan hinaspa imamantam kay yachachikuypi yachasun?

³ Ichapas tapukuchwan: “Llapallan kamachiqkuna allin kaqkunata hinaspa mana allin kaqkunata ruwachkaptinkuqa, ¿imanasqataq Diosqa nirqa wakinku payman sunqu kasqankuta, wakinkuñataq mana payman sunqu kasqankuta?”, nispa.  Chaymanta yachayninchikmi yanapawasun Jehova Diosta kusichinapaq imakuna ruwanamanta entiendenapaq. Kay yachachikuypim yachasun imakunata Dios qawasqanmanta. Payqa qawarqa tukuy sunqumanta utaq mana tukuy sunqumanta kuyasqantam, huchanmanta wanakusqanta utaq mana wanakusqantam chaynataq paypa munasqanman hina yupaychasqanta utaq chayman hina mana yupaychasqantam.

DIOSTAM TUKUY SUNQUWAN KUYARQAKU

4. Jehova Diospaqqa, ¿pikunam payman sunqu hinaspa mana payman sunqu kamachiqkuna karqa? ¿Imanasqa?

⁴ Diospaqqa allin kamachiqkunaqa karqaku tukuy sunquwan payta kuyaqkunallam. b Bibliam nin kamachiq Jeosafat ‘tukuy sunquwan Jehova Diosta yupaychasqanta’ (2 Cron. 22:9). Josiasmantapas kaynatam nin: ‘Manam mayqin kamachiqpas Josias hina Jehova Diosta tukuy sunquwan yupaychaqqa karqachu’, nispa (2 Rey. 23:25). Salomonmi ichaqa kamachisqan tukuyta ‘Jehova Diostaqa manaña tukuy sunqunwanchu yupaycharqa’ (1 Rey. 11:4). Kamachiq Abiyanmantapas bibliam nin: “Manam Jehova Diostaqa tukuy sunqunwanchu yupaycharqa”, nispa (1 Rey. 15:3).

5. ¿Imaynatam yachanchik Jehova Diosta pipas tukuy sunquwan yupaychasqanta?

⁵ ¿Imaynatam yachanchik Jehova Diosta pipas tukuy sunquwan yupaychasqanta? Manam obligasqa utaq allin rikchakusqanraykulla serviptinchu, aswanqa tukuy sunquwan kuyaspa hinaspa respetaspa serviptinmi. Wañukunan punchawkamataqmi Diosta kuyan.

6. ¿Imatam ruwachwan Jehova Diosta tukuy sunquwan kuyanapaq? (Rimarimuytaq Proverbios 4:23; Mateo 5:​29, 30 nisqanmantapas).

⁶ ¿Imatam ruwachwan Diosman sunqu kamachiqkuna hina tukuy sunquwan Diosta kuyanapaq? Tukuy mana allinkunamantam cuidakunanchik. Karunchakunanchikmi mana allin kusirikuykunamanta, qullqilla kuyaymanta hinaspa mana allin runakunamanta, manachayqa Diostam manaña tukuy sunquwanchu kuyachwan. Imatapas utaq pitapas Diosmanta astawan kuyasqanchikta cuentata qukuspaqa chayllam cambiananchik (leey Proverbios 4:23; Mateo 5:​29, 30).

7. ¿Imanasqam mana allinkunamanta karunchakunanchik?

⁷ Amayá saqisunchu pipas utaq imapas Jehova Diosmanta karuncharuwananchiktaqa. Wakinpiqa Diospaq sapa punchaw imatapas ruwasqanchikraykum piensachwan imapas paymanta mana karuncharuwananchikta. Ichaqa manamá chayna piensayqa allinchu. Chayta astawan entiendenapaq kaypi piensarisun: ¿Imatam ruwachwan polvontin wayra qallakaykamuptin? Wasinchikmanmi kamas yaykuchwan. Ichaqa, ¿kicharayaqtachu punkuta saqiruchwan? Manam. Kamasmi wichqananchik. Manachayqa polvo yaykuramuspanmi tukuy imata qachacharunman. Yaqa chaynam Dioswan kuyachikunapaq mana paypaq kaqkunallatachu ruwananchik, aswanqa punkuta wichqachkaq hinam tukuy mana allinkunamanta karunchakunanchik. Chaynapi mana allinkuna polvontin ‘wayra hina’ sunqunchikman mana yaykunanpaq (Efes. 2:2).

HUCHANKUMANTAM WANAKURQAKU

8, 9. ¿Imatam ruwarqaku kamachiq Davidwan Ezequias hukkuna corregiptinku? (Qaway qaranpi dibujota).

⁸ Yachamusqanchikman hinam Davidqa hatun huchata ruwarurqa. Chay hucha ruwasqanmanta Natan rimapayaptinmi ichaqa humillakuspan wanakurqa (2 Sam. 12:13). Salmos 51 capitulota leespam cuentata qukunchik Davidqa sunqumanta wanakusqanta. Payqa manam Natan qawanallanpaqchu nitaq castigota  manchakusqanraykuchu wanakurqa (Sal. 51:​3, 4, 17, titulo).

⁹ Kamachiq Ezequiaspas Jehova Diospa contranpim huchallikururqa. Bibliapim nin: “Hatuntukuqllañam rikurirurqa. Chaymi Diosqa piñakururqa paypaq, Jerusalen llaqtapi runakunapaq chaynataq Juda nacionpi kaq wakin llaqtapi runakunapaqpas”, nispa (2 Cron. 32:25). ¿Imanasqataq hatuntukuq rikurirurqa? Ichapas Dios apuyarachisqanrayku, Asiria runakunata vencenanpaq yanapasqanrayku utaq mana hampiy atina unquyninmanta sanoyarachisqanrayku. Chayna hatuntukuq kasqanraykuchá Babilonia runakunaman tukuy imanta qawachirqa. Chaymi profeta Isaias corregirqa (2 Rey. 20:​12-18). David hina humilde kasqanraykum Ezequiasqa huchanmanta wanakurqa (2 Cron. 32:26). Vidanpi allinkuna ruwasqanta qawaspanmi Diosqa nirqa payman sunqu kasqanta. Bibliam nin: ‘Jehova Diospa munasqanman hinam allin kaqkunata ruwarqa’, nispa (2 Rey. 18:3).

10. ¿Imatam kamachiq Amasias ruwarqa Diospa profetan corregiptin?

¹⁰ Juda nacionta kamachiq Amasiasñataqmi allin kaqkunata ruwarqa, “ichaqa manam tukuy sunqunwanchu” (2 Cron. 25:2). Edom runakunata vencenanpaq Jehova Dios yanapachkaptinpas Amasiasqa chay llaqtayuqkunapa diosninkutam yupaychayta qallaykurqa. c Chaymantañataqmi Diospa profetan corregiptin Amasiasqa lisollaña kaspan mana uyarirqachu (2 Cron. 25:​14-16).

11. 2 Corintios 7:​9, 11 nisqanman hinaqa, ¿imatam ruwananchik Jehova Dios pampachawananchikpaq? (Qawaytaq fotokunatapas).

¹¹ ¿Imatam yachachwan? Hucha ruwasqanchikmanta wanakuspam tukuyta ruwananchik kaqmanta manaña wichiykunapaq. Mana hatun huchata ruwaruchkaptinchikpas punta apaqkuna corregiwaptinchikqa manam piensananchikchu Jehova Dios mana chaskiwasqanchiktaqa utaq punta apaqkuna mana allintaña qawawasqanchiktaqa. Diosqa Israel nacionpi allin kamachiqkunatapas profetankunawanmi consejarqa hinaspa corregirqa (Heb. 12:6). Chaynaqa, ¿imatam ruwananchik pipas corregiwaptinchikqa? 1) Mana hatuntukuspam uyarinanchik, 2) ima ruwasqanchiktam cambiananchik, hinaspapas 3) hinallam Diosta tukuy sunquwan servinanchik. Huchanchikmanta wanakuptinchikqa Diosmi pampachaykuwasun (leey 2 Corintios 7:​9, 11).

DIOSPA MUNASQANMAN HINAM YUPAYCHARQAKU

12. ¿Imatam ruwarqaku Diosman sunqu kamachiqkuna?

¹² Diosman sunqu kamachiqkunaqa paypa munasqanman hinam yupaycharqaku hinaspapas chaypaqmi hukkunata kallpancharqaku. Yachamusqanchikman hinam paykunaqa pantarqaku. Chaywanpas Jehova Diosllata yupaychaspankum nacionninkumanta taytacha-mamachata chinkachinankupaq tukuyta ruwarqaku. d

13. ¿Imanasqam Acabmanta Jehova Dios nirqa mana payman sunqu kasqanta?

¹³ ¿Imatam nichwan mana Diosman sunqu kamachiqkunamantaqa? Wakinpiqa allin kaqkunatapas ruwarqakum. Mana allin kamachiq Acabpas wakinpiqa humildem karqa, hinaspapas huchanrayku Nabotta wañuchisqankumanta yacharuspanmi llakikurqa (1 Rey. 21:​27-29). Llaqtakunatapas hatarichirqam, hinaspapas Israelpa enemigonkunatam vencerqa  (1 Rey. 20:​21, 29; 22:39). Ichaqa warmin Jezabelpa kallpanchasqanmi taytacha-mamachakunata yupaycharqa, hinaspapas llaqtamasinkunatam chaypaq kallpancharqa. Chay millakuypaq ruwasqanmantaqa manam haykapipas wanakurqachu (1 Rey. 21:​25, 26).

14. (1) ¿Imaynatam Jehova Dios yacharqa Reoboam mana allin kamachiq kasqanta? (2) ¿Imakunatam ruwarqaku yaqa lliw mana allin kamachiqkuna?

¹⁴ Kunanñataq rimarisun Reoboanmanta. Iskay kaq parrafopi rimamusqanchikman hinam payqa allin kaqkunata ruwarqa. Chaywanpas munayniyuq rikuriruspanmi Diosta mana kasukuspan taytacha-mamachakunata yupaychayta qallaykurqa (2 Cron. 12:1). Chaymantapacham wakinpi Jehova Diosta yupaychaq, wakinpiñataq taytacha-mamachakunata (1 Rey. 14:​21-24). Manam Reoboanwan Acabllachu taytacha-mamachakunataqa yupaycharqaku. Mana allin kamachiqkunamanta yaqa llapallankum manaña Diospa munasqanman hinachu yupaycharqaku. Arí, allin kamachiq utaq mana allin kamachiq kasqantaqa Diosqa yacharqa paypa munasqanman hina yupaychasqanwanmi.

15. ¿Imanasqataq Jehova Diospaqqa ancha allin karqa paypa munasqanman hina kamachiqkunapa yupaychasqanku?

¹⁵ ¿Imanasqataq Jehova Diospaqqa ancha allin karqa paypa munasqanman hina kamachiqkunapa yupaychasqanku? Kamachiqkunaqa llaqtamasinkutam yanapananku karqa Diosllata yupaychanankupaq. Taytacha-mamachakunata yupaychaspankum ichaqa hatun huchakunata ruwaspanku llaqtamasinkunatapas ñakarichiqku (Os. 4:​1, 2). Chaymantapas, kamachiqkunawan Israel runakunaqa Diosllata yupaychanankupaqmi prometekurqaku. Chaymi taytacha-mamachakunata yupaychaspankuqa bibliapa nisqanman hina huchapakuchkaq  hina karqaku (Jer. 3:​8, 9). Casado kaqkunamanta hukninku huchapakuruspankuqa qusankuta utaq warminkutam llakichinku, chaynam Diosllapaqña kawsakunankupaq prometekuqkunapas taytacha-mamachata yupaychaspankuqa Diosta llakichinku (Deut. 4:​23, 24). e

16. ¿Pitaq Jehova Diospaqqa allin ruwaq utaq mana allin ruwaq?

¹⁶ ¿Imatam yachachwan? Manapunim taytacha-mamachakunataqa yupaychananchikchu. Chaymantapas, Diospa munasqanman hina yupaychaspam paypaq kaqkunata sapa punchaw ruwananchik. Pipas imata ruwasqanrayku allin runa utaq mana allin runa Jehova Diospaq kasqanmantam profeta Malaquias nirqa: “Qamkunaqa kaqmantam qawankichik pim allin ruwaq kasqanta, pim mana allin ruwaq kasqanta, pim Diosta yupaychaq kasqanta hinaspa pim Diosta mana yupaychaq kasqanta”, nispa (Mal. 3:18). Chayraykuyá pantaq kaspapas Dios serviytaqa ama saqisunchu. Hukmanyaruspa Diosta saqiruyqa hatun huchaman wichiykuy hinam.

17. ¿Imanasqam casarakunapaqqa allinta akllana?

¹⁷ ¿Casarakuytachu piensachkanki? Chayna kaptinqa Malaquiaspa nisqankunam yanapasunkiman allinta akllanaykipaq. Yaqapaschá pi qaripas utaq warmipas allin sunquyuq kanman. Chaywanpas, Jehova Diosta mana servispanqa, ¿yaqachu paypaq allin ruwaq qari utaq warmi kanman? (2 Cor. 6:14). Diosta mana serviq qariwan utaq warmiwan casarakuruspaykiqa, ¿yaqachum Diosta allinta serviyta atiwaq? Yuyariy kamachiq Salomonta ima pasasqanta, payqa Diosta mana yupaychaq warmikunawanmi casarakururqa. Ichapas chay warmikunaqa allin sunquyuq karqaku. Ichaqa pisi-pisimantam taytacha-mamachakunata yupaychananpaq kallpancharqaku (1 Rey. 11:​1, 4).

18. ¿Imatam tayta-mamakuna churi-wawankuman yachachinanku?

 ¹⁸ Tayta-mamakuna, Israel nacionpi kamachiqkunamanta bibliapa nisqanwanmi churi-wawaykichikta yanapawaqchik Dios serviyta munanankupaq. Paykunamantam yachanmanku Diosqa paypa munasqanman hina yupaychananchikta munasqanmanta. Rimasqaykichikwanpas chaynataq ruwasqaykichikwanpas yachachinaykichiktaqmi bibliata leey, huñunakuykunaman riy hinaspa Diosmanta willakuy imamantapas puntapi kananmanta (Mat. 6:33). Manachayqa churi-wawaykichikmi piensanmanku testigo kasqaykichikraykulla Dios servinankuta. Chaynata piensaspankuqa tiempopa risqanman hinam Diosta manaña serviyta munaspanku llaqtanmantapas karunchakurunmanku.

19. Diosta serviyta saqiruqqa, ¿manañachu Diospa amistadnin kayta atinman? (Qawaytaq “ Diosman kutirikuytaqa atiwaqmi” niqtapas).

¹⁹ Dios serviyta saqiruqqa, ¿manañachu Diospa amistadnin kayta atinman? Wanakuspanqa kaqmantam Diospa kuyasqan kanman. Chaypaqqa ichapas humillakuspan punta apaqkuna yanapananta saqikunan kanqa (Sant. 5:14). Kaqmanta Diospa chaskisqan kananpaq kallpanchakusqanqa manam yanqapaqchu kanqa.

20. ¿Imatam ñuqanchikmanta Dios ninqa payman sunqu kamachiqkunata qatipakuptinchikqa?

²⁰ Chaynaqa, ¿imakunatam yacharunchik Israel nacionta kamachiqkunamanta? Diosman sunqu kamachiqkuna hina kaytam atichwan Jehova Diosta tukuy sunquwan servispaqa, pantasqanchikta manaña kaqmanta ruwaspaqa, wanakuspaqa hinaspa imayna kasqanchikta cambiaspaqa. Chaymantapas Jehova Diosllatam yupaychananchik. Payman sunqu kaptinchikqa paypas allin ruwaq kasqanchiktam ninqa.