RIMAYPIN ninku: “Qolqellawanmi tukuy imapas atikun”, nispa. Arí, qolqewanmi mikhunatapas p’achatapas rantinchis, qolqewanmi wasita alquilanchis otaq rantinchispas. Huk periodicomanta directormi nirqan: “Qolqeqa ancha importanten kawsananchispaq, sichus qolqe mana servipunmanchu chayqa, runakunachá mana imanakuytapas atinkumanchu, ratochá tukuy ladokunapi guerrakuna qallarinman”, nispa.

Ichaqa qolqeqa manan tukuypichu yanapawanchis. Noruega nacionmanta Arne Garborg runan qelqarqan: “Rantiwaqmi mikhunata ichaqa manan mikhuy munaytaqa; rantiwaqmi hampikunata ichaqa manan saludtaqa; rantiwaqmi camata ichaqa manan misk’i puñuytaqa [...]; askha runakunatan reqsiwaq ichaqa manan allin amigokunataqa; kanmanmi kamachiykikuna ichaqa manan sonqomanta kasukuqniykikunaqa”, nispa.

Manan qolqeta tarinapaqchu kawsananchisqa, aswanpas qolqeqa huk herramienta hinan kanan kawsayninchispi yanapawananchispaq. Biblian niwanchis: “Qolqe sonqo-kaymi tukuy mana allinkunaq saphinqa, chaymi wakinkunapas chayta munapakuspanku iñiyta saqepurqanku, hinaspan imaymana llakikunapi rikukurqanku”, nispa (1 Timoteo 6:10).

Chaypi nisqan hina, manan qolqechu llakikuykunataqa apamun, aswanpas qolqe sonqo kaymi. Qolqeta sinchita munakuyqa amigokunata familiakunatan t’aqanachin.

 Daniel nin: * “Amigoy Tomasqa honradon karqan. Manan ima problemaykupas kaqchu, ichaqa carroytan payman venderqani, manan imanpas malograsqachu karqan, paypas acuerdon karqan rantisqanwan, ichaqa kinsa killa qhepamanmi malograkapusqa. Tomasqa engañashaymanpas hinatan piensarqan, chaymi phiñasqa niwarqan qolqenta kutichipunaypaq. Huk hinamanmi tukupurqan, rimayta munaqtiypas nishutan phiñakapurqan. Qolqeq causanpin manaña amigontinñachu kapurqayku”, nispa.

Clara nin: “Soniaqa sapallan hermanaymi. Paywanqa allintan kawsarqayku, ichaqa qolqeq causanpin ñoqapaq phiñasqa kashan. Tayta-mamaykuqa huk herenciatan saqewarqanku igualta t’aqanakunaykupaq. Ichaqa hermanayqa manan respetayta munarqanchu tayta-mamaykuq decidisqanta, maswanmi qhepakuyta munarqan. Chayta mana munaqtiymi nishuta phiñakurqan, amenazawarqan imaraqmi. Kunankamapas payqa phiñasqan ñoqapaq kashan”, nispa.

Qolqeta nishu importantepaq qhawarispaqa hukkunatan criticasunman. Yaqapaschá qolqeyoq runaqa ninman: “Pobrekunaqa qellakunan kanku”, nispa. Pobre runapas ninmanpaschá: “Qhapaqkunaqa qolqe sonqon kanku, qolqellapin piensanku”, nispa. Laura sipaschaqa qhapaq familiamantan, paytaqa chay hinatan criticarqanku.

Ninmi: “Runakunaqa qhapaqpa wawanmantan reqsiwarqanku. Askha kutipin burlakuspa niwaqku: ‘Qhapaqpa wawanqa, riki, ima munasqantayá rantichikun’, ‘manayá llapallaykuchu familiayki hina carroyoq kayta atiyku’, nispa. Amigoykunatan nirqani ama chhaynata niwanankupaq. Willarqanin chaykuna malta sientechiwasqanta. Sumaq sonqo kasqaymantan reqsiwanankuta munarqani amataq qolqeyoq kasqaymantachu”, nispa.

Bibliaqa manan mana allinpaqchu qhawarichin qolqetaqa nitaqmi qhapaqkunatapas criticanchu. Problemaqa manan hayk’a qolqeyoq kaychu, aswanpas imatachus qolqemanta piensasqanchismi, qolqewan imatachus ruwasqanchismi. Kay tiempopipas Bibliapi yachachikuykunaqa yanapawanchismi, yachasun wakinmanta.

BIBLIAN NIN: “Qhapaqyanaykipaq ama afanakuychu”, nispa (Proverbios 23:4).

Huk libroq nisqanman hinaqa aswan qolqeyoq kayta munaq runakunaqa “llakisqan kanku; kunkanku, wasanku, umanku iman nanan. Hinaspapas nishutan tragota ukyanku, drogakunku iman. Qhapaqyayta munaqkunaqa llakisqan kawsanku” (The Narcissism Epidemic).

 BIBLIAN NIN: “Ama qolqe sonqo kaychischu, kunan imachus kapusunkichis chayllawan kusisqa kawsaychis”, nispa (Hebreos 13:5).

Kapuqnillanwan kusikuq runapas piensanmi qolqepi, ichaqa manan qolqechu paypaqqa aswan importante. Ejemplopaq, qolqen pisiqtinqa manan sinchitachu chaymanta llakikun. Apóstol Pablo hinan piensan: “Yachanin wakcha kawsayta, yachallanitaqmi allin qhapaq hina kawsaytapas, imayna kawsaypiña rikukuspaypas yachasqan kani: saksasqa kaspapas, yarqasqa kaspapas, askha kawsayniyoq kaspapas, pisi kawsayniyoq kaspapas”, nispa (Filipenses 4:12).

BIBLIAN NIN: “Qhapaq kayninman k’askakuqqa urmaykunqan”, nispa (Proverbios 11:28).

Chaykunamanta yachaq runakunaq nisqanman hinaqa, askha casarasqakunan t’aqanakunku qolqeq causanmanta. Wakinqa mana qolqeyoq rikukuspankun wañuchikunku. Wakinpaqqa qolqen aswan importante qosankumanta esposankumanta otaq kikin vidankumantapas. Ichaqa qolqe ganayllapiña mana afanakuqkunaqa kusisqan kawsanku, manan qolqemantachu dependenku kusisqa kanankupaqqa. Reparankun Jesuspa kay nisqanta: “Runaq kawsayninqa manan askha kaqniyoq kaspallachu allin kanqa”, nispa (Lucas 12:15).

Qatiqninpin tapuykuna kashan sonqonchista t’aqwikunanchispaq, yaqapaschá imayna piensasqanchista cambiananchis kanqa.

• ¿Facil-llatachu qolqe ganayta munani?

• ¿Sasatachu hukkunaman imatapas qoykuni? ¿Tacañochu kani?

• ¿Kaqninkumanta qolqemanta ima rimaq runakunallawanchu kayta munani?

• ¿Llullakunichu otaq engañanichu astawan qolqeta gananaypaq?

• ¿Hatunchakunichu qolqeyoq kaspay?

• ¿Qolqellapichu yuyayniy kashan?

• ¿Qolqepi nishuta piensasqayraykuchu onqoshani otaq familiaypas mana allin kashan?

  Qoykukuq kay

Sichus mayqen tapuyllamanpas “arí” nispa kutichirqanki chayqa, ama nishuta qolqepi piensaychu, qolqe sonqo kaymantapas cuidakuy. Qolqellapi piensaq runakunamanta karunchakuy. Aswanpas huñukuy Bibliaq nisqanman hina kawsaq runakunawan.

Amapuni sonqoykipi wiñachunchu qolqe sonqo kay. Qolqemanta aswan importanteqa familiayki amigoykikuna iman, cuidakuy ama onqonaykipaq, qolqemanta imata piensasqaykita t’aqwikuy. Chaykunata ruwaspaqa reparankin mana qolqechu aswan importanteqa kasqanta.