Kichay leenaykipaq

Índice nisqaman riy

Masoretakunaqa cuidadowanmi Hebreo Qelqakunata copiaranku

QALLARIYPI KAQ | BIBLIATAQA MANAN CHINKACHIYTA ATIRANKUCHU

Yachachikuyninta cambiayta munaqtinkupas manan chinkaranchu

Yachachikuyninta cambiayta munaqtinkupas manan chinkaranchu

PELIGROPI TARIKUN. Bibliaq qelqakusqan materialkunaña gastakuqtinpas, runakunaña ch’usaqyachiyta munaqtinkupas manan atirankuchu. Ichaqa wakin Biblia copiaqkuna traductorkuna iman Bibliaq yachachikuyninta cambiayta munaranku, chhaynapi creenciankuman jina kananpaq. Wakinmanta qhawarisunchis:

  • Adorana lugar. IV-II siglokunapi m.J.j., Pentateuco Samaritano nisqata qelqaqkuna Éxodo 20:17 textoq qatiqninpi kayta yaparanku: “Gerizim orqopi. Chaypin juj altarta jatarichinki”, nispa. Chhaynapin samaritano runakuna Gerizim orqopi juj templota jatarichinankupaq Hebreo Qelqakunawan yanapachikuyta munaranku.

  • Trinidad yachachikuy. 300 watallaraqmi pasaran Biblia qelqayta tukukusqanmanta, ichaqa Trinidadpi creeq runan 1 Juan 5:7 texto copiasqanpi kay simikunata yapasqa: “Janaq pachapi: Yaya, Simi, Santo Espíritu; chay kinsantinqa ch’ullallan”, nispa. Chay simikunaqa manan original rollopi rijurinchu. Biblia investigaq Bruce Metzger nin: “VI siglomantapachan [chay simikunaqa] Versión Latina Antigua, Vulgata latina Bibliakunapi astawanraq rijurin”, nispa.

  • Diospa sutin. Judiokunaq creencianta seguispankun askha traductorkuna Diospa sutinta Bibliamanta orqopuranku. Dios otaq Señor nispan churapuranku. Chay simikunan Bibliapi rijurin, ichaqa manan Diosmanta rimaspallachu, aswanpas runakunamanta, falso dioskunamanta, Saqramanta iman (Juan 10:34, 35; 1 Corintios 8:5, 6; 2 Corintios 4:4). *

¿IMAYNAPIN BIBLIA MANA CHINKARANCHU? Wakinqa mayninpi copiaspa pantarankuña otaq cambiarankuña chaypas, askha copiaqkunan tukuy yuyaywan iman kaqllata copiaranku. VI-X siglokunapin Masoreta sutiwan reqsisqa runakuna Hebreo qelqakunata copiaranku, chaytan suticharanku Masoreta qelqa nispa. Paykunaqa yupaqkus jayk’a palabrakunachus, letrakunachus kashan chayta, chhaynapi allinta asegurakunankupaq. Copiasqankumanta qelqa ima fallayoqpas kananpaq piensaqku chayqa, copiankuq cantonpin anotaqku. Profesor Moshe Goshen-Gottstein nisqanman jina, masoretakunapaqqa yuyaypi imallatapas cambiayqa “runa wañuchiymantapas aswan juchan karan”.

Bibliamanta antiguo copiakuna kasqanwanmi investigaqkunaqa ima fallakunatapas tariyta atinku. Pachaj-pachaj watakunan religioso umallikuna yachachiranku: “Latinpi Bibliakunaqa original Bibliapi nisqanman jinan kashan”, nispa. Ichaqa ñaupaqpi willakusqan jina, 1 Juan 5:7 textopin falso yachachikuyta yapasqaku. Chay simikunan Reina-Valera Bibliapipas churakusqa. Ichaqa juj copiakunata tarikuqtinri, ¿imatan yachakuran? Bruce Metzger nin: “[1 Juan 5:7] textopi rijuriq simikunaqa manan kanchu Bibliamanta aswan antiguo copiakunapi (siríaco, copto, armenio, etiópico, árabe, eslavo), latinllapin * rijurin”, nispa. Chayraykun revisasqa Reina-Valera Bibliapi juj Bibliakunapipas chay yapasqa simikunata orqopuranku.

Papiro Chester Beatty P46. Kaypi rijuriq Bibliamanta rolloqa 200 watamanta jinan J.j.q

1947 watapi Kachi Qochamanta rollokunata tariqtinkun, investigaqkuna chayraq Masoreta qelqakunata chay rollokunawan comparayta atiranku, rollokunaqa waranqa wata aswan antiguon karan Masoreta qelqakunamantaqa. ¿Imatan yachakuran? Kachi Qochamanta rollokuna publicaymanta encargakuq jujnin runa niran: “Juj rollota comparaspan sut’ita yachakun 1.000 más watakuna ukhupi judiokunaq ruwasqanku copiakunaqa exacto allin copiasqa kasqanta”, nispa.

Irlanda nacionpin kashan Biblioteca Chester Beatty nisqa, chaypin waqaychasqa kashan yaqa llapa rollokuna Griego Qelqakunamanta. Wakin rollokunaqa II siglomantan kashan, chayqa karan Bibliaq qelqay tukukusqanmanta pachaj wata pasayllatan. Juj diccionario nin: “Chay rollokunapiqa mosoq willakuykunan rijurin ichaqa manan importantechu, admirakunapaqmi chhaytukuy tiempo pasasqanpi iman kaqllata texto copiakusqanqa”, nispa (The Anchor Bible Dictionary).

“Mana iskayaspan nisunman: ‘Manan ima libropas Biblia jinaqa exacto confianapaq jina kanchu’”

IMAPI TUKUSQAN. Ñaupa rollokunata tarikusqanmi aswan valorniyoqta Bibliata qhawarichin. Sir Frederic Kenyon nin: “Manan jayk’aqpas ima librotapas chhayna askha antiguo copiakunataqa orqorankuchu, chaykunata estudiaq runakunaqa allintan reparanqaku kay tiemponchiskama chayamuq textoqa confianapaq kasqanta”, nispa. Hebreo Qelqakunamanta Biblia investigaq William Henry Green nillantaq: “Mana iskayaspan nisunman: ‘Manan ima libropas Biblia jinaqa exacto confianapaq jina kanchu’”, nispa.

^ párr. 6 Astawan yachanaykipaq qhaway Bibliata estudianapaq yanapaykuna folletota 1-13 paginakunapi, www.mt1130.com/quz nisqapi.

^ párr. 8 Diospa Simin Qelqa Bibliapin chay yapasqa simikunamanta kay nota rijurishan: “Corchete ukhupi simikunaqa, Vulgata nisqa wakin qelqakunallapin rijurin”, nispa.