BIBLIAN sut’ita nin: “Qosakuna, sapankaykichis qankuna kikiykichista hinapuni esposaykichista munakuychis, hinallataq qankunapas esposakuna qosaykichista respetaychis”, nispa. Casarasqakunaqa ‘huk aychallan’ kanku chaymi ruwayninkutaqa kuskalla ruwananku (Efes. 5:33; Gén. 2:23, 24). Tiempoq pasasqanman hinan casarasqakunaqa astawan munanakunku. Imaynan kuskalla wiñaq sach’akunaq saphinqa hap’inakun, chay hinatan casarasqakunaq kawsayninpas hukllachakun.

Ichaqa qosanku otaq esposanku wañupuqtinqa hukllachasqa kasqankun chinkapun. Viudo otaq viuda qhepakuqkunaqa sonqo nanaypin tarikunku, sapallankun sientekunku, mayninpitaq phiñasqa hina otaq huchachakunku. 58 wataña casarasqa Danielan askha viudokunata viudakunatapas reqsirqan. * Ichaqa qosan wañupusqan qhepamanñan nirqan: “Manan hayk’aqpas chhaynapiqa tarikurqanichu. Chhaynapi tarikuspaykiñan yachawaq imayna kasqanta”, nispa.

Wakin estudioso runakunan ninku: “Qosanku otaq esposanku wañupuqtinqa nishu sayk’usqa llakisqan sientekunku”, nispa. Viudakunapas viudokunapas kaqllatan ninku. Melisaqa askha watañan viuda kashan. Imayna sientekusqanmantan nirqan: “Wist’u hinan tarikushani”, nispa. Qosanqa wañupurqan 25 wata casarasqa kashaqtinkun.

Susanqa yuyaykurqanmi wakin viudakunaq viudokunaq llakikusqanku waqasqankupas nishu kasqanta. Ichaqa Susanpa qosanmi wañupurqan 38 wataña casarasqa kashaqtinku. 20 wataña pasarqon qosan wañupusqanmanta chaypas payqa  ninmi: “Sapa p’unchaymi qosaypi yuyaykuni”, nispa. Hinaspapas qosanta yuyarispanmi sapa kutilla waqan.

Qosanku otaq esposanku wañupuqtinqa runakunaq llakikuyninqa manan usqhayllachu chinkan. Chaytan Biblia willan. Sara wañupuqtinqa Abrahamqa ‘llakikuspan waqaq’ (Gén. 23:1, 2). Kawsarimpuy kananpiña iñirqan chaypas, Abrahamqa sinchitan llakikurqan (Heb. 11:17-19). Jacobpas esposan Raquel wañupuqtinqa manan usqhayllachu qonqarqan. Wawankunamanqa willashallarqanmi munakusqan esposanmanta (Gén. 44:27; 48:7).

¿Imatan yachanchis chay ejemplokunamanta? Viudokuna otaq viudakunaqa askha watakunan llakikunku. Chaymi waqaqtinku otaq khuyay llakisqa kaqtinkupas mana pisikallpayoqta hinachu qhawarinanchis, aswanpas entiendenanchismi imayna sientekusqankuta. Yaqapaschá paykunaqa askha watakuna necesitanqaku yanapananchista imaynapi tarikusqankuta entiendenanchistapas.

Pipas viudo otaq viuda kapuspaqa manan soltero kawsayninmanchu kutipushan. Askha wata casarasqa kawsaypiqa huk qosaqa yachanmi esposanta sonqochayta llakisqa tarikuqtinpas kallpachayta. Pay wañupuqtinmi ichaqa esposaqa manaña chaskinchu sonqochayta munakuytapas. Huk esposapas yachanmi ima ruwayta qosan thaklla kusisqa sientekunanpaq. Qosantaqa allintan tratan, misk’i simiwanmi rimapayan, ima necesitasqantapas qonmi, chayqa manan imawanpas tupanmanchu. Pay wañupuqtinmi ichaqa qosanqa ch’usaq sonqo sientekun. Chayraykun wakin viudokunaqa otaq viudakunaqa manchasqa kanku qhepaman imayna kanankumanta. ¿Ima texton paykunata yanapanman thak sientekunankupaq?

Mateo 6:34 texton nin: “Ama llakipakuychischu paqarinmantaqa, paqarinpas llakikuyqa kallanqapunin. Sapa p’unchay llakikuyqa chay p’unchayllapaq kachun”, nispa. Chay nisqanwanqa kawsanapaq imakunachus necesitasqanchismantan Jesusqa rimasharqan, ichaqa chay nisqanqa askha runakunatan yanaparqan munakusqanku runa wañupusqanmanta llakikuyninkuta aguantanankupaq. Carlosmi esposan wañupusqan qhepata nirqan: “Mónica esposaytaqa yuyashallanin, mayninpiqa nishutapunin paymanta llakikuni. Ichaqa entiendenin chhayna sientekusqayqa normal kasqanta, askha watakuna qhepaman llakikuyniy pisiyanantapas”, nispa.

Carlosqa ‘askha watakunan’ aguantanan karqan. ¿Iman yanaparqan? Paymi nirqan: “Ñoqaqa Jehová Diospa yanapayninwanmi kallpachakuni llakikuyniy chay p’unchayllapaq kananpaq”, nispa. Carlosqa manan nishutachu llakikurqan imayna tarikusqanmanta. Llakikuynin manaña usqhayllachu chinkarqan chaypas manan chaywanchu ñit’ichikurqan. Sichus qosayki otaq esposayki wañupurqan chayqa, kallpachakuy llakikuyniyki chay p’unchayllapaq kananpaq. Paqarin p’unchay imayna sientekunaykitaqa manan yachankichu.

Jehová Diosqa manan wañunanchispaqchu kamawarqanchis, aswanpas chayqa ‘saqraq ruwasqanmi’ (1 Juan 3:8; Rom. 6:23). Satanasqa munanmi runakuna mana suyakuyniyoq kawsanankuta  chaymi wañuywan manchachin (Heb. 2:14, 15). Saqraqa kusikunmi pipas kusikuy kawsayta mana hayk’aqpas tarinanpi yuyaykuqtin, Diospa prometesqan mosoq pachapipas mana kusisqa kananta yuyaykuqtinpas. Chhaynaqa qosayki otaq esposayki wañupusqanmanta llakikusqaykiqa Adanpa huchallikusqanraykun, Saqra mana allinkunata ruwasqanrayku ima (Rom. 5:12). Jehová Diosmi Satanaspa lliw mana allin ruwasqanta wañuytapas chinkachipunqa. Chayraykun askha runakuna, viudokuna viudakunapas manaña manchasqañachu sientekunku, qanpas chhaynachá sientekunki.

Kay pachapi runakuna kawsarimpuqtinqa familiankuwan kawsayninkuqa hukniraymi kanqa. Kaypi yuyaykuy: Tayta-mamakuna, abuelokuna kawsarimpuspaqa wawankuwan nietonkuwan kuskan mana huchayoq ch’uya runaman tukupunqaku. Manañan machuyay payayay kanqañachu. Qhepa wiñaykunaqa hukniraytachá abuelonkuta qhawarinanku kanqa, manañan kunan hinachu. Chay cambiokunaqa runakunaq allinninpaqmi kanqa.

Imaymana tapukuykunan kan kawsarimpuymanta. Ejemplopaq, ¿iman kanqa qosanku wañupusqanrayku askha kutita casarakuqkunawan? Saduceokunan Jesusta tapurqanku qosan wañupusqanrayku qanchis kutita casarakuq warmimanta (Luc. 20:27-33). ¿Mayqen kaqwanmi tiyanqa kawsarimpuqtinku? Manan yachanchischu, manataqmi ima yachachikuypas kanchu, nitaqmi rimananchischu llakikunanchispaschu imayna kananmantapas. Chay imayna kananmantaqa Diospin  confiananchis. Jehová Diosqa allinkunatan ruwanqa hamuq tiempopi, chaymantaqa manan iskayananchischu, chaykunaqa kusikunapaqmi kanqa manan manchakunapaqchu.

Bibliaqa sut’itan yachachin munakusqanchis wañupuq runakuna kawsarimpunankumanta. Bibliapi tarikuq kawsarimpuymanta willakuykunan rikuchiwanchis Juan 5:28, 29 texto cheqaqtapuni hunt’akunanta, chaypin nin: “Aya p’ampanakunapi lliw kaqkunaq Runaq Churinpa kunkanta uyarinanku tiempon chayamunqa. Hinan [...] kawsarimpunqaku”, nispa. Runakunaqa maytachá kusikunqaku kawsarimpuq runakunawan tupaspa. Imaynataraqchá kawsarimpuqkunapas kusikunqaku.

Wañusqakuna kawsarimpuqtinkuqa mana hayk’aq kusikusqankutan llapa runakuna kusikunqaku. Millonninpi kawsarimpuqkunaqa hukmantan kay pachapi tiyanqaku (Mar. 5:39-42; Apo. 20:13). Chayta yachayqa munakusqanku runa wañupusqanmanta llakikuqkunatan sonqochan.

Wañusqakuna kawsarimpuqtinku, ¿pillapas llakikunqachu imallamantapas? Manan. Isaías 25:8 texto nisqan hina Jehová ‘Diosqa wiñaypaqmi wañuyta chinkachinqa’. Runakuna wañusqankurayku llapa llakikuykunapas chinkapunqan, chay texton nillantaq: “[Diosqa] llapaq ñawinmantan waqaytapas ch’akichinqa”, nispa. Sichus llakisqa kashanki qosayki otaq esposayki wañupusqanmanta chayqa kawsarimpuymanta yachaymi kusichisunki.

Mosoq pachapi imakunatachus Dios ruwanantaqa manan mayqen runapas llapantaqa entiendenmanchu. Jehová Diosmi nin: “Imaynan hanaq pachaqa hallp’a pachamanta aswan hatunraq kashan, chay hinan ruwayniykunaqa qankunaqmantaqa aswan hatunraq, yuyayniykunapas qankunaqmantaqa aswan hatunraqmi”, nispa (Is. 55:9). Kawsarimpuymanta Jesuspa prometesqanqa yanapawanchismi Abraham hina Jehová Diospi confianapaq. Chaymi sapanka cristiano Diosta kasukunanchis kawsarimpuqkunawan kuska ‘Diospa akllasqankuna’ kananchispaq (Luc. 20:35).

Ama sinchitaqa llakikuychu aswanpas suyakuyniyoq kanaykipaq kallpachakuy. Runakunaqa mana suyakuyniyoqmi kawsanku, Jehová Diosmi ichaqa huk sumaq kawsay kananmanta willawanchis. Manan yachanchischu imaynatachus Jehová Dios necesitasqanchista qowasun chayta, ichaqa manan iskayananchischu chayta hunt’ananmantaqa. Pablon qelqarqan: “Suyasqanchista chaskispaqa manañan suyanchisñachu. Pipas chaskispañaqa, ¿imapaqñataq suyakunman? Aswanpas mana chaskisqanchistachus suyakunchis chayqa, pacienciawanmi chaytaqa suyakunchis”, nispa (Rom. 8:24, 25). Diospa promesankunata tukuy sonqowan suyakuymi yanapawasun aguantaq kananchispaq. Pacienciawan suyakusun chayqa Jehová Diosmi hamuq tiempopi ‘sonqonchispa munasqankunata qowasun’. Diosqa ‘llapa kawsaqkunatan munasqankuwan saksaykachinqa’ (Sal. 37:4; 145:16; Luc. 21:19).

Jesús wañuchisqa kananpaq pisillaña faltashaqtinmi qatikuqninkuna llakisqa kasharqanku. Jesusmi ichaqa kay simikunawan sonqocharqan: “Ama sonqoykichispi musphaychischu, Diospi iñiychis, ñoqapipas iñillaychistaq”, nispa. Chaymantapas nirqanmi: “Manan sapallaykichistachu saqesqaykichis, kutimusaqmi qankunamanqa”, nispa (Juan 14:1-4, 18, 27). Chay simikunan akllasqa cristianokunata tukuy tiempo yanaparqan suyakuyniyoq kanankupaq aguantaq kanankupaqpas. Munakusqanku runa kawsarimpunanta suyakuqkunapas manan imaraykupas suyakuyninkutaqa saqenankuchu. Jehová Diospas Churinpas manan sapallanchistachu saqewasunchis. ¡Chaymantaqa manan iskayananchischu!