Entenadokunayoq familiakunaqa sasa kawsaypin tarikunku, chaykunamanta hukninmi kay: Huk nisqalla kawsay. * Chhaynapi tarikuq madrastrakunaqa entenadonkuq mamanwanmi otaq papanwanmi rimananku imayna uywanamanta, escuelaman churananmanta, mantención pasananmanta ima *. Chaymantapas chay familiapaq amigokunapaqpas sasan kanman, huk familiamanta hamuqkunawan tiyay. Chaykunapi tarikuqkunapaqqa kanmi Bibliapi yanapaykuna.

Namibia llaqtamanta Juditmi nin: “Huk kutinmi entenadoykunaq maman wawankunata nirqan: ‘Payqa taytaykichispa esposallanmi wawakunayoq kanqaku chayqa mana sullk’aykichischu kanqa’, nispa. Chay nisqanmi sinchita sonqoyta k’iriwarqan, ñoqaqa wawaykunata hinan paykunataqa munakuni”, nispa.

 Chaykunamanta yachaqkunan ninku: “Madrastrakunaqa wawakunaq mamanwanqa manan allinpichu kanku”, nispa. ¿Imatan chhaynapi tarikuspa ruwawaq?

Kaytan ruwawaq: Allin yuyaywan ruway. Sichus qan esposa hark’anki ñawpaq qosaykita wawaykikunata atiendenanpaq chayqa wawaykiq sonqonta k’iriwaq. * Ichaqa ama qonqaychu paymi wawaykikunaq papan kasqanta, paypas munakullantaqmi (Proverbios 23:22, 25). Sichus hinallata ñawpaq qosaykita chapukunanta qhawanki chayqa manan allinchu kanman kunan tiyasqayki qosaykiwan. Aswan allinmi kanman qosaykiq allinninta maskhay, ichaqa ñawpa qosaykitapas allin yuyaywan yanapallaytaq.

TAYTAKUNAPAQ YANAPAYKUNA

• Ñawpaq esposaykiwan rimaspaqa ama imallamantapas phiñachinakuychischu, aswanpas wawaykichispa allinninta maskhaychis. Yaqapaschá tapuwaq munayllata ima horapi waqyamunman chayta. Ichaqa manan sapa kutilla otaq nishu tutataqa waqyamunmanchu.

• Sichus wawaykiwan mana kuskachu tiyanki chayqa, atiwaqmi telefonopi, cartakunapi, internetpi rimayta (Deuteronomio 6:6, 7). Wakinkunaqa grabasqa videotan apachinku wawankuman. Imaynaña kaqtinpas wawaykikunata yanapay imakuna necesitasqanpi imayna kawsasqaykiwanpas, chhaynapin kusisqa kanqaku.

MADRASTRAPAQ YANAPAYKUNA

• Entenadoykiq mamantaqa entiendellay rikuchiytaq wawankuna payta astawan munakusqankuta (1 Pedro 3:8). Paykunaq ruwasqankuman hinalla imatas kamachiy, ichaqa allin kaqkunallata ruwanankupaq (Proverbios 16:24). Atispaqa tapuwaqmi imatapas, sumaqllatataq chaskikuy ima yanapaytapas qosunki chayta.

• Entenadoykikunaq mamanpa ñawpaqenpiqa ama wawakunata munakuychu. Estados Unidos nacionmanta Beverly maman nin: “Wawakunaqa mamay nispa waqyawayta munawarqanku chaymi papanpas ñoqapas allinmi nirqayku, ichaqa ama mamanpa otaq paypa familianpa ñawpaqenpiqa chhayna kananchu, aswanpas wasillapi nispa nirqayku. Chaymantapacha entenadoypa mamanwan sumaqpin kayku, mayninpiqa iskayniykun wawakunata yanapaq kayku, escuelankupipas teatrokunapi, paseaq risqankupipas kuskan kaq kayku”, nispa.

MAMAPAQ MADRASTAPAQ YANAPAYKUNA

• Amapuni entenadoykikunaq mamanmanta millayta rimaychu mana chayqa entenadoykikunaq sonqonta k’iriwaq. Hinaspapas imachus rimasqaykita qonqaylla rimarunkuman (Eclesiastés 10:20). Sichus entenadoykikunaq maman qanmanta millayta rimanqa chayqa ama imayna sientekusqaykipi yuyaykuychu aswanpas paykunapi. Yaqapaschá kayta niwaq: “Maytan llakikuni chaykunata uyarisqaykimanta. Pipas phiñasqa kashaspaqa comunta imatapas riman, chhaynapipaschá mamaykipas tarikurqan”, nispa. Sichus wawaykiq madrastran qan contra riman chayqa chaypi nisqanmi yanapasunkiman.

•   Imaynas entenadoykiq maman paykunata wanachirqan otaq imakuna ruwananta kamachirqan chhaynallataqmi qanpas ruwawaq. Sichus mana chay hinata ruwayta atinkichu chayqa niwaqmi imakunatas gustasunkiman paykuna ruwananta, ichaqa ama entenadoykiq mamanta pisichaspachu. Qhawarisunchis imakunatas ruwawaq otaq mana chayta:

  Madrastra: Rober, ama hina kaspa toallaykita warkuy.

  Rober: Mamaypa wasinpiqa comuntan saqeq kayku, mamayñan hoqarispa warkuq

  Madrastra (phiñasqa): Chhaynata ruwaspaqa qellatachá yachachishasunkichis.

  Chhaynata kutichinaykimantaqa, ¿manachu khaynata kutichiwaq?

  Madrastra (llamp’u sonqollawan): Chhaynachu, kay wasipiqa sapankankun toallankuta warkunku.

• Sichus entenadoykikuna tiempota t’aqarqankuña mamanwan kanankupaq chayqa, ama huk ruwaykunawan chapukuychu (Mateo 7:12). Manapunichus chay ruway munasqaykita cambiayta atinkichu chayqa manaraq entenadoykikunata nishaspa mamanwan ñawpaqta rimay.

Huk qelqa nisqan hina imaymana sasachakuysi kan wawanku kurakña kashaspa hukmanta casarakuqtinku, chaypi huk warmi willakun: “Entenadoykunaqa millayta tratawanku, chayta qosayman willaqtiymi mana imaninpaschu, chhayna kasqankun sinchita phiñachiwan”, nispa. Sichus chhaynapi tarikunki chayqa, ¿imatan ruwawaq ama chhayna phiñachinakuy kananpaq?

Kaytan ruwawaq: Entiendeq kay. Biblian nin: “Ama pipas kikinpa allinnillantaqa maskhachunchu, aswanpas runamasinpa allinninta maskhachun”, nispa (1 Corintios 10:24). Hukkuna imayna sientekusqankupi yuyaykuy. Yaqapaschá entenadoykikuna yuyaykunqaku papan manaña paykunata munakusqanta otaq qanta mamankuta hina qhawarisunkiku chayqa ñawpa familiantapas saqerparishanman hinata yuyaykunkuman. Hinaspapas papanqa manan ima ninqapaschu wawankunata paymanta karunchakapunanta manchakuspa.

Manan pipas amigo kanapaq mat’ipayawasunmanchu aswanpas sapankamanta kanan. Arí, manan pitapas obligasunmanchu munakuwananchispaq (Cantares 8:4). Entenadoykikunawan imayna kawsanaykimanta astawanqa yuyaymananayki.

Millaytaña tratasunkiku chaypas ama imayna sientekusqaykita niychu (Proverbios 29:11). Sichus manapuni upallakuyta atinkichu chayqa Jehová Diosmanta mañakuy, Davidpas khaynata mañakurqan: “Señor Diosníy, simiy qhawaqta churay, simiyta waqaychaway”, nispa (Salmo 141:3).

Sichus qosaykiq wawankunaq wasinpi tiyanaykichispaq decidirqankichis chayqa reparankipaschá chay wasiman yachasqa kasqankuta. Chaymi  imachus paykunaman gustasqanta ama cambiaychu, astawanqa cuartonkupi. Otaq huk wasipi tiyanaykichispaq decidiwaqchis.

Canadá nacionmanta Marion madrastra nin: “Tayta-mamayqa wawaykunallamanmi regalokunata qoqku, entenadoykunamanmi ichaqa mana, chaymi ñoqayku rantipuq kayku manaña nishu qolqeyku kaqchu chaypas”.

Kaytan ruwawaq: Familiaykimanta interesakuy. Llapa familiaykikunaman willay kunan familiayki aswan importante kasqanta (1 Timoteo 5:8). Manaña kaq pachachu entenadoykikunata munakunqaku chaypas, valekuy sumaqllata paykunata tratanankupaq. Willallaytaq sichus paykuna comunta entenadoykikunata tratanqaku chayqa, sonqonkutan k’irinkuman chayta.

Ama hark’aychu entenadoykita abuelonkuwan sumaqta kawsashanallankupaq. Inglaterra nacionmanta Susan nin: “Huk wata soqta killamantan qosay wañupuqtin hukmanta casarakapurqani, wañupuq qosaypa tayta-mamankunan ichaqa mana qhepa qosayta rikuyta munarqankuchu. Nietonkuna waqyaqtinku, yanapawasqankumanta gracias nisqayku, familiantin kanaykupaq waqyaqtiykupas yanapawarqankun paykunawan aswan allinta kawsanaykupaq”, nispa.

Familiapi llapankuwan kusisqa kawsanapaqqa kallpachakunanchismi. Sichus Bibliaq nisqanman hina kawsankichis chayqa, kusikuymi kanqa imaynan kay Proverbios 24:3 textoq nisqan hina “yachay kaqtinmi wasiqa perqakun, allin yuyay kaqtinmi qaqata sayan”.