Dali džanljan?
Sinagoga taro prvo veko: Ki akaja slika isi nesave detalija tari sinagoga taro prvo veko so arakhle la ki Gamla (Gamala), so arakhljola sine okolu 10 kilometre severoistočno taro Galilejsko More. Akaja slika dela amenge pretstava sar otprilika izgledinela sine jekh sinagoga ko purano vreme
Sar ule o sinagoge?
O LAFI „sinagoga“ avela taro grčko lafi so značinela „khedibe“ ili „khedibe zaedno“. Adava anav odgovorinela soske panda taro purano vreme, o sinagoge sine thana kote so o Evreija khedena pe sine te obožavinen e Devle hem te sikljoven baši leste. Ko Hebrejska spisija na spomninena pe o sinagoge, ama taro Hristijanska grčka spisija tano jasno kaj ko prvo veko tari amari era asavke thana bašo khedibe više postojnena sine.
Poviše izučuvačija verujnena kaj o sinagoge prvo puti pojavingje pe ko vreme keda o Evreija sine ko ropstvo ko Vavilon. Ki jekh enciklopedija pišinela: „Adaleske so na sine len lengoro hrami, sine ki tugjo phuv hem valjangja lenge uteha, [o Evreija] kola so sine ko ropstvo khedena pe sine ponekogaš, verojatno ko Sabat, hem čitinena sine e Devleskoro Lafi“ (Encyclopaedia Judaica). Keda sine oslobodime taro ropstvo, o Evreija verojatno ponadari da khedena pe sine te molinen pe hem te čitinen o sveta spisija, hem ola kergje sinagoge ko sa o thana kote so selingje pe.
Dži ko prvo veko tari amari era, o sinagoge ule centar bašo religiozno hem opštestveno životo bašo evrejska zaednice kola so sine okolu o Mediterani, ko Bliskiot Istok hem ko Izrael. Bašo sinagoge, o profesori Li Levin taro Hebrejsko univerziteti ko Erusalim vakerela: „[O sinagoge] koristinena pe sine sar than sikljojbaske, than kote so hana sine ko Sabat hem ko praznikija, bašo sudska postapke, bašo garajbe finansiska prilogija hem bašo politička hem opštestvena nastanija“. Isto agjaar, vakerela: „Džangjola pe, glavno koristinena pe sine baši religiozno služba“. Adaleske, na iznenadinela amen adava so o Isus često džala sine ko sinagoge (Mar. 1:21; 6:2; Luka 4:16). Adari ov sikavela sine hem ohrabrinela sine e manušen. Otkeda ulo o prvo hristijansko sobranie, o apostol Pavle isto agjaar but puti propovedinela sine ko sinagoge. O manuša so mangena sine te sikljoven bašo Devel redovno džana sine ko sinagoge. Adaleske keda ka resel sine ki nesavi diz, o Pavle prvo džala sine ki sinagoga te propovedinel (Dela 17:1, 2; 18:4).
