KUNA Ahebheri akakhala mu Dziko Yakupikirwa, caka cikhatoma mwezi wa Setembro peno Outubro, ndzidzi wakuti iwo akhalima na kubzwala mbeu.

Anthu akhalengesa miyezi mukuphatisira njira ikhafamba mwezi. Natenepa, miyezi ikhakhala na ntsiku 29 peno 30. Iwo akhaphatisirambo dzuwa toera kuona kulapha kwa caka. Caka cikhalengesa iwo mukuphatisira mwezi cikhabvira, mbwenye caka cikhalengesa iwo mukuphatisira dzuwa cikhalapha. Natenepa iwo akhafunika kugumana njira yakubveranisa njira zenezi ziwiri zakulengesa caka. Toera kucita pyenepi, midzidzi inango iwo akhathimizira ntsiku zingasi peno mwezi, panango mbicidzati kutoma caka cinango. Natenepa, pyenepi pikhaphedza toera kalendaryo ibverane na ndzidzi wakubzwala peno wakubvuna.

Mu ndzidzi wa Mose, Mulungu apanga mbumba yace kuti kuna iwo caka cikhafunika kutoma mwezi wa Abhibhe peno Nisane, wakuti lero ndi mwezi wa Março peno Abril. (Eks. 12:2; 13:4) Phwando ikhacitwa mwezi unoyu wa Nisane ikhaphatanizambo kubvuna sevadha.—Eks. 23:15, 16.

Nyakudziwisa anacemerwa Emil Schürer alemba m’bukhu yace kuti: “Njira ikhaphatisirwa toera kudziwa khala ndi pyakufunika kuthimizira mwezi peno nkhabe ikhali yakukhonda nentsa. Phwando ya Paskwa ikhacitwa pa ntsiku 14 ya Nisane, peno ikhacitwa pakumala kwa ntsiku yakuti kulapha kwa masiku na masikati kukhali kubodzi kwene. Mbwenye kunkhomo kwa caka, iwo angadzindikira kuti Phwando ya Paskwa ya caka cinafuna kudza inacitwa mbidzati kufika ntsiku ineyi yakuti kulapha kwa masiku na masikati kukhali kubodzi kwene, iwo akhathimizira mwezi ubodzi.”

Mboni za Yahova zisaphatisira njira ibodzi ene toera kudziwa ntsiku inafuna kucitwa Cakudya Cancidodo ca Mbuya, cakuti cisacitwa pa ntsiku 14 ya Nisane mu kalendaryo Wacihebheri, yakuti lero ndi mwezi wa Março peno Abril. Mipingo yonsene pa dziko yonsene yapantsi isadziwiswa ntsiku ineyi. *

Mphapo Aizraeli akhadziwa tani kuti mwezi wamala, pontho mwezi unango funa utome? Lero ndi pyakukhonda nentsa kudziwa pyenepi, thangwi imwe munakwanisa kuona pa kalendaryo peno mu ntokodzi wanu. Mbwenye mu ndzidzi wakale pikhali pyakunentsa kakamwe.

Mu ndzidzi wa Cigumula, mwezi ukhali na ntsiku 30. (Gen. 7:11, 24; 8:3, 4) Mbwenye mukupita kwa ndzidzi, kuna Aizraeli nee ndi miyezi yonsene ikhali na ntsiku 30. Mwakubverana na kalendaryo Wacihebheri, iwo akhatoma kulengesa mwezi ungatoma kuoneka. Natenepa, mwezi ubodzi ukhali na ntsiku 29 peno 30.

Pa ndzidzi unango Dhavidhi na Yonatani acedza thangwi ya mwezi upswa kuti: ‘Mangwana ndi ntsiku yakubalwa kwa mwezi.’ (1 Sam. 20:5, 18) Natenepa, pyenepi pisapangiza kuti mu ntsiku za Dhavidhi miyezi ikhalengeswa mbidzati kubalwa. Kodi Aizraeli akhadziwa tani ntsiku ikhafuna kutoma mwezi upswa? Bukhu inango yakuti iri na mitemo na misambo Yaciyuda inatiphedza toera kudziwa pyenepi. Bukhu ineyi isapangiza kuti pidabuluka Ayuda mu ubitcu ku Bhabhilonya, Thando Ikulu Yakutongera Miseru Yaciyuda ndiyo ikhaaphedza toera kucita pyenepi. Miyezi minomwe yakuti ikhacitwa maphwando, anthu a pa thando ikulu akhagumanyikana pa ntsiku 30. Anthu anewa ndiwo akhasankhula ntsiku ikhafuna kutoma mwezi unango. Ninji pikhaaphedza toera kusankhula ntsiku ineyi?

Amuna anango akhakhala mbuto za ndzulu n’khundu-n’khundu mwa Yerusalemu toera kuona ceza cakubalwa kwa mwezi. Angaona ceza ca kubalwa kwa mwezi, iwo akhadziwisa mwakucimbiza Thando Ikulu Yakutongera Miseru. Natenepa thando ikulu yakutongera miseru ingakhala na umboni wakukwana wakuti mwezi upswa wabalwa, iwo akhadziwisa kuti mwezi upswa watoma. Mphapo ndiye tani khala amuna anewa nee akwanisa kuona ceza ca kubalwa kwa mwezi thangwi ya mitambo peno nkhungu? Pyenepi pingacitika, iwo akhadziwisa  kuti mwezi uli na iwo mbudakhala na ntsiku 30, buluka penepo mwezi unango mbudatoma.

Toera kudziwisa ntsiku yakutoma kwa mwezi upswa, Thando Ikulu Yakutongera Miseru ikhagasa moto Paphiri ya Mulivera, cifupi na Yerusalemu. Mu dziko yonsene ya Izraeli, moto ukhagaswambo m’mbuto za nthunda toera kudziwisa mphangwa zenezi. Mukupita kwa ndzidzi, iwo akhatuma anthu toera adziwise mphangwa zenezi. Natenepa, anthu onsene mu Yerusalemu, mu Izraeli na mu pisa pinango akhadziwa kuti mwezi unango watoma. Pyenepi pikhaphedza toera onsene akwanise kucita maphwando mu ndzidzi ubodzi ene.

Mphangwa zinagumanika pantsi apa zinakuphedzani toera kubvesesa kuti miyezi ya kalendaryo Yacihebheri, maphwando na midzidzi pisabverana tani.