ZUZE akhali m’munda mwace n’cidodo. Panango akhayang’ana micindu na miti inango ya misapo, mathawala akuti mukhagumanika miti mbakaona nakutali nyumba yaumambo ya Farau. Onani kuti kubalika kwa pinthu pyenepi kwacitisa Zuze kubuluka nyumba mwace toera kupiyang’ana; mwanace Manase akhasasanya bhoneka mbasangizira m’bale wace Efrayimu. Zuze akhakwanisa kuona pyenepi n’nyumba mwace, nkazace mbakaseka thangwi ya bhoneka ya mwanace. Zuze amwetulira, thangwi akhadziwa kuti apaswa nkhombo.

Zuze akhadapasa mwanace wautombo dzina ya Manase thangwi ikhabveka Mulungu andidwalisa nyatwa zonsene. (Genesi 41:51) Mwandimomwene mu ndzidzi unoyu nkhombo za Mulungu zamalisa citsuwo ca Zuze thangwi ya kunyumba kwawo, abaleace na babace. Kutcingwa kwace na Abaleace kwacitisa kuti umaso wace ucinje. Iwo akhadamphata mbafuna kumupha, mbwenye amalisira na kungulisa ninga bitcu kuna anyamalonda akufambafamba. Buluka penepo, umaso wace wadzakhala wakunentsa kakamwe. Cifupi na pyaka 12 apirira ninga bitcu na kukhala nkaidi, pontho ndzidzi unango mbamangwa na unyolo. Mbwenye cincino kusiyapo Farau, iye ndi nkadamu wakutoma wa dziko ya Ejito! a

Mu pyaka pizinji, Zuze aona kukwanirisika kwa pyakucitika ninga mukhadalongeratu Yahova. Ukhali ndzidzi wakukwanirisika kwa profesiya ya pyaka pinomwe pyakudzala na phoso n’dziko ya Ejito na Zuze akhayang’anira kugumanywa kwa cakudya ca mbumba. Mu ndzidzi unoyu, akhali na ana awiri adabala iye na nkazace Asenati. Mbwenye iye akhapitiriza kunyerezera anthu a m’banja mwawo akuti akhali kutali kakamwe makamaka m’bale wace wang’ono Benjamini na babawo wakufunika Yakobe. Zuze akhadzudzumika thangwi ya umaso wawo. Panango akhanyerezerambo khala akulu ace akhadacinja makhaliro awo auphanga toera akwanise kukhala pontho pabodzi mwantendere.

Khala ntendere wa m’banja mwanu wafudzika thangwi ya bibvu, kusandukira, peno kuidana, panango muli n’nyatwa ibodzi ene ikhali na Zuze. Tinapfundzanji thangwi ya cikhulupiro ca Zuze munjira idatsalakana iye anthu a m’banja mwawo?

Zuze akhali wakuphatika na basa, pontho pyaka pikhapita mwakucimbiza. Ninga mudalongeratu Yahova thangwi ya ndoto za Farau, pyaka pinomwe pya phoso pyatowererwa na macinjo makulu. Mbeu zikhadadzwalwa zamala kufa! Mwakukhonda dembuka njala yadzaoneka m’madziko a cifupi na Ejito. Mbwenye ninga munalonga Bhibhlya, ‘ku Ejito cikhalipo cakudya.’ (Genesi 41:54) Mwakukhonda penula, mafala akupumirwa adalonga Zuze na citsandzo cace cakukhunganya mwadidi pinthu pyaphindulisa anthu a mu Ejito.

Panango anthu a ku Ejito akhakomerwa kakamwe na Zuze mbasimba luso yace yakukhunganya pinthu. Ngakhale tenepa, Zuze nee akhafuna kuti  mbiri ineyi ipaswe munthu unango kusiyapo Mulungu wace, Yahova. Khala ife tiri na maluso tisafunika kukhala akucepeseka m’basa ya Mulungu wathu, thangwi iye anakwanisa kutawirisa kuti tiphatisire maluso anewa munjira zakuti nee tikhazinyerezera.

Mukupita kwa ndzidzi, anthu a ku Ejito agwerwambo na njala. Mudaenda iwo kaphemba ciphedzo kuna Farau, iye aapanga: ‘Ndokoni kalonge na Zuze; citani pinakupangani iye.’ Natenepa Zuze atoma kufungula pikwa pya phoso na anthu akwanisa kugula pikhafuna iwo.​—Genesi 41:55, 56.

Anthu a m’madziko a cifupi na Ejito nee akhali akupfuma. Acibale a Zuze akuti akhali n’dziko ya Kanani kutali na Ejito akhathabukambo. Mamuna wakugwesera Yakobe abva kuti ku Ejito kukhali na phoso, natenepa alonga na anace kuti aende kweneku toera kagula phoso.​—Genesi 42:1, 2.

Yakobe atuma anace khumi kusiyapo wang’ono kakamwe, Benjamini. Yakobe akumbukirambo mwadidi ndzidzi udatuma iye mwanace wapantima Zuze toera kaona akulu ace. Ndzidzi unoyu ukhali wakumalisa toera kuonana na Zuze. Akulu ace Zuze akhadakwata nkumi wace wakubalika wakuti ukhapangiza ufuni wa Yakobe kuna mwanace mbaukhwaza ciropa mbabwerera nawo kunyumba. Pyenepi pyatsukwalisa babawo mukunyerezera kuti Zuze adyiwa na pinyama pya ntsanga.​—Genesi 37:31-35.

Pakumala ntsiku zizinji mu ulendo wawo, ana a Yakobe adzafika ku Ejito. Mudabvundza iwo mbuto ikhaguliswa phoso, apangwa toera kaonana na nkadamu anacemerwa Safenati-Panea. (Genesi 41:45) Kodi mudamuona iwo akwanisa kudzindikira kuti akhali Zuze? Nee pang’ono pene. Iwo amuona basi ene ninga nkadamu wakutoma wa mu Ejito wakuti mbadaaphedza pikhafuna iwo. Mukupangiza cilemedzo, iwo ‘agodama mbatsolimisa nkhope zawo pantsi.’​—Genesi 42:5, 6.

Ndiye tani Zuze? Mwakukhonda dembuka akumbukira abaleace! Kusiyapo pyenepi, mudaona iye abaleace mbangodamira pyancitisa kunyerezera ndzidzi ukhali iye mphale. Bhibhlya isalonga kuti ‘mwakukhonda dembuka, Zuze akumbukira ndoto zace’ zikhadamulotesa Yahova mbaciri mphale, ndoto zakulonga pya ndzidzi wakuti abaleace mbadangodamira​—mwandimomwene pyacitikadi! (Genesi 37:2, 5-9; 42:7, 9) Kodi Zuze mbadacitanji? Mbadaakhumbatira peno kubwezera pyakuipa pidancitira iwo?

Zuze adzindikira kuti nee akhafunika kucita pinthu mwakuthamanga, maseze kuti abaleace akhadancitira pyakuipa. Kucinja kwa pyakucitika pyenepi kukhatsogolerwa na Yahova, thangwi pikhaphataniza cifuniro cace. Iye akhadapikira kuna Yakobe kuti mbeu yace mbidadzakhala dzindza yamphambvu. (Genesi 35:11, 12) Khala abale a Zuze akhapitiriza na makhaliro akuipa pinthu nee mbapidakhala mwadidi! Kusiyapo pyenepi, Zuze mbadacita pinthu mwakukhonda nyerezera mwadidi, mbadakumbusa pinthu pyakuipa pyakale pyakuti  panango mbipidaikha pangozwi babace na Benjamini. Kodi iwo akhali maso? Zuze atonga kukhonda pangizika kuna abaleace toera aone khala iwo akhadacinja makhaliro awo peno nkhabe. Natenepa mbadadziwa kuti ninji cikhafuna Yahova kwa iye toera acite.

Imwe panango nee muli m’makhaliro ninga anewa. Mbwenye kukhonda bverana na kukhonda phatana m’banja pisacitika kakamwe ntsiku zino. Tingathimbana na pinentso pyenepi, panango tinacita pinthu mukutowezera ntima wathu peno mwakubverana na manyerezero athu akusowa ungwiro. Mphyadidi kakamwe kutowezera Zuze na kuyesera kudzindikira kuti Mulungu asafuna titsalakane tani pinthu pyenepi. (Misangani 14:12) Kumbukirani kuti mphyakufunika kakamwe kukhala pa ntendere na anthu a m’banja mwathu, Yahova na Mwanace.​—Mateo 10:37.

Zuze ayesera abaleace munjira zakusiyanasiyana toera aone khala akhadacinja mitima yawo. Iye atoma kulonga nawo mwaukali, mbaphatisira nthumburuzi na kuapumpha ninga anyakusuzumira dziko. Toera kutsidzikizika, iwo apanga Zuze pya banja yawo na m’bale wawo wang’ono adasiya iwo kunyumba. Zuze apitiriza kukhala wamakhuzi. Kodi m’bale wace wang’ono akhalidi maso? Zuze apitiriza kulonga: ‘Thangwi ya ipyo munadzayesiwa,’ buluka penepo aapanga kuti asafuna kuona m’bale wawo wang’ono. Mukupita kwa ndzidzi, aasiya toera abwerere kunyumba kuti akakwate m’bale wawo wang’ono, mbwenye m’bodzi wa iwo akhafunika kusala ku Ejito.​—Genesi 42:9-20.

Mudamala abaleace kufokotoza, mbakhonda dikhira kuti Zuze mbadaabvesera, iwo apasika mulando thangwi ya madawo adacita iwo mu pyaka 20 nduli. ‘Ndimomwene, tiri kuthabuswa thangwi ya m’bale wathu, takhonda kumulekerera pikhatidembetera iye na misozi. Thangwi ya ipyo dzedze yatigwera cincino.’ Zuze abva pikhalonga iwo, abuluka pamaso pawo mbaenda kalira. (Genesi 42:21-24) Buluka penepo iye adzindikira kuti kutcinyuka kwandimomwene kusaphataniza pizinji kusiyapo basi ene kukhala na mabvero akusandikika thangwi ya kucita pinthu pyakuipa. Natenepa apitiriza na kuayesera.

Iye aasiya toera aende, mbwenye Simeoni amuikha nkaidi. Pontho aikha kobiri zawo m’masakha awo a phoso. Abaleace afika kunyumba, mbwenye pikhali pyakunentsa kuti babawo atawirise kukwata ng’ono wawo toera kuenda naye ku Ejito. Mudafika iwo ku Ejito, mwakucimbiza apanga nyabasa wa Zuze thangwi ya kobiri idagumana iwo m’masakha awo a phoso, mbalonga kuti analipa kobiri yonsene. Pyenepi pikhali pyakudzumatirisa, mbwenye Zuze akhafuna kakamwe kuona makhaliro awo. Iye acita phwando na iwo, mbwenye makamaka akhafuna kupangiza kuti akhali wakutsandzaya na kuona Benjamini. Buluka penepo aapanga kuti aende kunyumba, aapasa pontho phoso, mbwenye pa ndzidzi unoyu khomitco ya parata ikhadabiswa n’sakha ya Benjamini.​—Genesi 42:26–44:2.

Buluka penepo Zuze atoma kucita pinthu. Apanga nyabasace kuti athamangire abaleace mpaka kuaphata na kuapumpha kuti aba khomitco ya parata. Mudagumanwa iyo n’sakha ya Benjamini, onsene aendeswa kunyumba kwa Zuze. Natenepa, Zuze akhali na mwai toera kupfundza kuti abaleace akhali na makhaliro api. Yuda akhali muimiriri wawo. Iye aphemba kulekererwa, mbaperekeka toera onsene 11 akhale mabitcu mu Ejito. Mbwenye Zuze atawirisa Benjamini basi kuti akhale bitcu mu Ejito, anango onsene akhafunika abwerere kunyumba.​—Genesi 44:2-17.

Yuda akulumizika kulonga mwakudembetera: ‘Iye asala ekha basi m’mimba mwawo, babace asanfuna.’ Mafala anewa akhuya kakamwe Zuze, thangwi iye akhali mwana wautombo wa Rakele, nkazi wakufunika wa Yakobe wakuti alowa mu ndzidzi ukhabala iye Benjamini. Mwandimomwene, Zuze anyerezera kakamwe Rakele ninga pikhacita babace. Panango pyenepi pyacitisa Zuze kufuna kakamwe Benjamini.​—Genesi 35:18-20; 44:20.

Yuda apitiriza kudembetera Zuze toera akhonde kucita bitcu Benjamini. Iye aperekeka toera akhale bitcu m’mbuto mwa Benjamini. Natenepa iye amalisa na kulonga kuti: ‘Ndinadzabwerera tani kuna  babanga, ndingakhonda kubwerera na mwanace? Ndinadzakwanisa tayu kupirira kubva kupha kunafuna gwera babanga!’ (Genesi 44:18-34) Pyenepi pyapangiza pakweca kuti Yuda akhadacinja makhaliro ace. Tayu basi apangiza nzimu wakutcinyuka mbwenye apangizambo makhaliro a ntsisi na akusowa umbirimi.

Zuze nee akwanisabve kupirira. Iye apangiza pakweca mabvero akhali na iye. Abulusa anyabasace onsene, mbalira mwakugaluza mpaka kubveka ku nyumba yaumambo ya Farau. Buluka penepo apangizika pakweca: ‘Ine ndine Zuze, m’bale wanu.’ Iye akhumbatira abaleace akuti nee akhali na cakulonga mbaalekerera pyonsene pidancitira iwo. (Genesi 45:1-15) Natenepa Zuze acita pinthu m’maonero a Yahova wakuti asalekerera na ntima onsene. (Masalmo 86:5) Kodi tisacitambo pyenepi?

Mudabva Farau pyonsene pidacitika ku nyumba kwa Zuze, alonga na Zuze kuti apange abaleace akakwate babawo wakugwesera toera abwere naye ku Ejito pabodzi na banja yawo yonsene. Nee kwapita ndzidzi uzinji, Zuze aonana pontho na babace wakufunika. Yakobe alira mbalonga: ‘Cincino mbandife pyanga, thangwi ndaona nkhope yako, nakuti uciri maso.’​—Genesi 45:16-28; 46:29, 30.

Mbwenye, Yakobe akhala maso ku Ejito pyaka pinango 17. Iye akhala ndzidzi uzinji toera kulonga thangwi ya nkhombo za ntsogolo kuna anace 12. Kuna Zuze mwana wacikhumi na m’bodzi ampasa magawo mawiri ninga mwana wautombo. Madzindza mawiri a Aisraele mbadabulukira mwa iye. Ndiye tani kuna Yuda mwana wacinai, wakuti akhali patsogolo pa abaleace mudapangiza iye nzimu wakutcinyuka? Iye atambira nkhombo zikulu kakamwe: Mesiya mbadabulukira mu dzindza yace!​—Genesi, kapitulu 48, 49.

Mudalowa Yakobe na pyaka 147 pyakubalwa, abale a Zuze atoma kugopa m’bale wawo kuti panango mbadaabwezera pyakuipa thangwi ya cidzo cikulu cikhali na iye. Mbwenye Zuze aatawira mukuapasa cinyindiro. Nakuti iye akhadalonga kale kuti ndi Yahova adacitisa kuti banja yawo ibwere ku Ejito, abaleace akhafunika kuti asiye kunyerezera pinthu pidacita iwo. Natenepa iye aacita mbvundzo: “Ine ndiri pa mbuto ya Mulungu?” (Genesi 15:13; 45:7, 8; 50:15-21) Zuze aona Yahova ninga Ntongi waungwiro. Kodi Zuze akhali ani toera kutcinyusa ale adalekererwa na Yahova?​—Ahebere 10:30.

Kodi musaona kukhala kwakunentsa kulekerera? Pinakwanisa kukhala pyakunentsa makamaka khala munthu atidawira mwanyakhomo. Mbwenye tingalekerera na ntima onsene ale anatcinyuka, mwandimomwene tinadzawangisa pironda pizinji kuphatanizambo pyathu. Natenepa tinakwanisa kutowezera cikhulupiro ca Zuze na citsandzo cadidi ca Babace wantsisi, Yahova.