Bible atene so na peko ti so azo ti Madian amû Joseph ague na lo na Égypte, Jacob na sewa ti lo alondo na Canaan ague na Égypte. Ala sara kodro na mbeni ndo na Égypte so a iri ni Goshen, na terê ti ngu ti Nil (Gen. 47:1, 6). Azo ti Israël ‘angbâ ti dü gï dungo nga ngangu ti ala ayeke gue gï guengo na li ni’. Tongaso, mbeto ti azo ti Israël asara azo ti Égypte mingi asara si ala forcé ala ti sara kua ti ngbâa.—Ex. 1:7-14.

Ambeni zo ti kasango ndo ti ngoi ti e amû tënë ti Bible so na tënë ti ngia, ala tene so a yeke mbeni tënë ti tere la. Me mbeni ye ayeke dä so afa so ahale ti Sem * ayeke lani angbâa na Égypte ti giriri.

Na tapande, azo ti gingo nda ti ye na gbe ti sese awara ambeni ngbene ndo so azo asara lani kodro dä na nord ti Égypte. John Bimson, so ayeke mbeni wandara, atene so mbeni ye ayeke dä so afa so ahale ti Sem asara lani kodro na ndo 20 wala ahon ni na nord ti Égypte. Na ndö ni, James Hoffmeier, mbeni wandara so ayeke gi nda ti ye na ndö ti Égypte, atene: “Na yâ ti ngu so alondo na ngu 1800 ti si na ngu 1540 tongaso kozo na ngoi ti e, Égypte ayeke lani mbeni pendere ndo so azo so ayeke tene yanga ti kodro ti ahale ti Sem so ayeke na ouest ti Asie aye mingi ti gue dä.” Lo kiri lo tene: “Ngoi ni so ayeke même ngoi ti akotara ti azo ti Israël nga ayeke même ngoi nga na aye so a sara tënë ni na Genèse.”

Mbeni ye so a wara na sud ti Égypte akiri afa ni. Na lê ti mbeni papyrus ti ngu 2000 ti si na ngu 1600 tongaso kozo na ngoi ti e, a wara iri ti angbâa so asara lani akua na yâ ti da ti mbeni zo na sud ti Égypte. Airi ni ahon 40 ayeke ti ahale ti Sem. Angbâa so, wala azo ti kua so, ayeke tö lani kobe, ayeke fü lani bongo nga ayeke sara lani ambeni ngangu kua. Hoffmeier atene: “So ahale ti Sem ahon bale-osio asara kua na yâ ti da oko na Thébaïde [sud ti Égypte], wungo ti ahale ti Sem na yâ ti Égypte kue, mbilimbili ala so ayeke na terê ti ngu ti Nil, ayeke peut-être lani mingi.”

David Rohl, mbeni wandara ti gingo ye na gbe ti sese, atene so ambeni iri ti angbâa so ayeke na lê ti liste ni “totongo ni ague oko na airi so ayeke na yâ ti Bible.” Na tapande na lê ti ambeni papyrus ni a wara airi so ague oko na iri Issacar, Aser nga na Shiphrah (Ex. 1:3, 4, 15). Rohl atene na nda ni, atene: “Ye so afa biani so azo ti Israël ayeke lani angbâa na Égypte.”

Wandara Bimson atene: “Mbaï afa biani so angobo ti dutingo ngbâa na Égypte so Bible asara tënë ni nga sigingo ti azo ti Israël na Égypte ayeke tâ tënë.”