1. Ngangu wa la a lingbi ti mû maboko na e ti sara ye tongana ti Jéhovah?

E AZO so Jéhovah aleke e, e yeke na ngangu ti zia tere ti e na place ti amba ti e même tongana aye so asi na ala ade ti si na e lâ oko pëpe. (Diko aÉphésien 5:1, 2.) Tongana nyen la e lingbi ti sara kua nzoni na ngangu so e yeke na ni ti zia tere ti e na place ti amba ti e? Nyen la a lingbi e sara ti tene ngangu ni so asara sioni na e pëpe?

2. Apasi so e yeke bâ asara Jéhovah tongana nyen?

² Tere ti e anzere so Nzapa amû zendo ti mû na aChrétien so a soro ala ti gue na yayu fini so alingbi ti hinga kuâ pëpe nga ti mû fini ti lakue lakue na “ambeni ngasangbaga” ti Jésus so ayeke be-ta-zo na ndo ti sese (Jean 10:16; 17:3; 1 aCor. 15:53). Atâa beku ti e ayeke so wa, e yeke bâ ande apasi so e yeke bâ laso so pëpe. Jéhovah ahinga apasi so e yeke bâ laso, legeoko tongana ti so lo hinga apasi so azo ti Israël abâ lani na ngoi so ala yeke na ngbâa na Égypte. Biani, “na yâ pono kue ti ala, Lo wu pono nga”. (És. 63:9). Angu mingi na peko ni, aJuif asara mbeto ti awato ti ala so ake na ala ti kiri ti leke temple, me Nzapa atene na ala, a tene: “Zo so andu mo, lo ndu lê ti L’Éternel mveni.” Legeoko tongana ti so  mbeni mama aye bébé ti lo, Jéhovah aye awakua ti lo nga lo ye ti mû maboko na ala (És. 49:15). Na nduru tënë, Jéhovah alingbi ti zia tere ti lo na place ti azo nga lo mû na e ngangu ti sara nga tongaso.—Ps. 103:13, 14.

3. Nyen la afa so Jésus abâ mawa ti azo lani?

³ Jésus ahinga pasi ti azo, même apasi so lo wani lo bâ lâ oko pëpe. Na tapande, azo mingi sara lani mbeto ti akota zo ti Nzapa so ahanda ala nga amû na ala gbâ ti andia so ala wani asigigi na ni (Mat. 23:4; Marc 7:1-5; Jean 7:13). Jésus asara mbeto lâ oko ape nga a handa lo lâ oko ape, me lo hinga lani ye na ndo ti aye so ade asi na lo lâ oko pëpe. Ni la, “tongana lo bâ gbâ ti azo so, mawa ti ala asara lo ngbanga ti so a sara pasi na ala nga yâ ti ala akangbi kirikiri tongana angasangbaga so ayeke na berger pëpe.” Jésus aye azo nga lo bâ mawa ti ala legeoko tongana ti Babâ ti lo.—Ps. 103:8.

4. So Jésus abâ azo lani na yâ ti pasi a pusu lo ti sara nyen?

⁴ Na ngoi so Jésus abâ lani so azo ayeke bâ pasi, ndoye so lo yeke na ni na mbage ti ala apusu lo ti mû maboko na ala. Tongaso, lo ye azo tâ gi tongana ti babâ ti lo. Na peko ti mbeni yongoro tambela so Jésus na adisciple ti lo asara ti fa tënë, ala ye ti gue na mbeni ndo so zo ayeke dä ape ti wu tere ti ala. Me ndali ti so lo bâ mawa ti gbâ ti azo so ayeke ku lo, lo mû ngoi “ti fa aye mingi na ala.”—Marc 6:30, 31, 34.

5, 6. Ti mû tapande ti ndoye ti Jéhovah, nyen la a lingbi e sara? Mû mbeni tapande. (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article ni.)

⁵ E lingbi ti mû tapande ti ndoye ti Jéhovah tongana e sara ye na lege ni na azo so ayeke nduru na e. E mû mbeni tapande: Bâ so mbeni ita-koli, so ayeke maseka, so iri ti lo ayeke Alain ayeke gbu li ti lo na ndo ti mbeni ita-koli so ayeke mbakoro so ayeke na kpale ti dikongo mbeti ndali ti so lo bâ ndo nzoni ape. A yeke nga ngangu na mbakoro ni ti tambela da na da ti fa tënë. Alain adabe ti lo na tënë ti Jésus so atene: “Gi tongana ti so ala ye azo asara na ala, ala sara tongaso na azo ni nga.” (Luc 6:31). Tongaso, Alain ahunda tere ti lo, lo tene: “Nyen la mbi ye azo asara na mbi?” Lo kiri tënë, lo tene: “Mbi ye e na ala e pika ballon.” Me ita so ayeke mbakoro so alingbi ti pika ballon ape, ni la ape? Tongaso tënë so Alain adoit ti hunda tere ti lo na ni ayeke so: “Tongana mbi la mbi yeke ita so ayeke mbakoro so, nyen la mbi ye azo asara na mbi?”

⁶ Alain ayeke mbakoro pëpe, me lo yeke na ngangu ti hinga ye so ade asi na lo lâ oko pëpe. Lo mû ngoi ti sara lisoro na ita so ayeke mbakoro so nga lo dengi me nzoni lo mä lo. Yeke yeke, Alain ahinga so ayeke ngangu na ita so ayeke mbakoro so ti diko Bible nga ti tambela da na da ti fa tënë. Na ngoi so Alain ahinga vundu so ita-koli so ayeke na ni, lo bâ ye so lo lingbi ti sara ti mû maboko na ita-koli ni nga lo ye ti sara ye kue so lo lingbi ti sara ti mû maboko na lo. E nga kue e lingbi ti sara tongaso. Ti mû tapande ti ndoye ti Jéhovah, a lingbi e zia tere ti e na place ti aita ti e.—1 aCor. 12:26.

7. Nyen la e lingbi e ti sara ti hinga vundu so aita ti e ayeke na ni?

⁷ A yeke lakue kete ye ape ti hinga vundu so aita ti e ayeke na ni. Azo mingi ayeke wara akpale so ade e wara lâ oko pëpe. Ambeni ayeke bâ pasi ndali ti kä so ala yeke na ni, kobela, wala kpale ti mbakoro. Ambeni ayeke bâ pasi mingi ndali ti kota vundu so ala yeke na ni wala ndali ti so a sara ye ti ngangu na ala ândö. Ti ambeni, koli wala wali ti ala ayeke Témoin ape wala gi ala oko la ayeke bata amolenge ti ala. Azo kue ayeke na ambeni  kpale na mingi ni ayeke akpale so ade e wara ni ape. Na yâ ti aye tongaso, tongana nyen la e lingbi mû tapande ti ndoye ti Jéhovah? Tongana e dengi mê nzoni nga e tara ti hinga vundu so aita ti e ayeke na ni, e yeke hinga nzoni lege ti mû maboko na ala. Tongana e sara tongaso, e yeke mû tapande ti Jéhovah. Bezoin ti zo oko oko ayeke nde nde, me e lingbi ti dabe ti ala na bango ndo ti Jéhovah na ndo ti kpale so ala yeke na ni wala e lingbi ti sara mbeni ye ndali ti ala.—Diko aRomain 12:15; 1 Pierre 3:8.

8. Nyen la amû maboko na Jésus ti sara ye na nzoni bê na azo?

⁸ Molenge ti Nzapa atene: “Lo so ayeke na nduzu na ndo ti aye kue, . . . [a]yeke sara nzoni na azo so ayeke kiri singila pëpe nga na azo ti sioni.” (Luc 6:35). Jésus asara ye na nzoni bê tongana ti Nzapa. Nyen la amû maboko na lo ti sara ni? Lo yeke gi kozoni ti hinga nyen la atënë so lo yeke tene alingbi ti sara na azo nga nyen la aye so lo yeke sara alingbi ti sara na ala. Na tapande, mbeni wali so azo ahinga lo tongana wasiokpari aga nduru na Jésus, lo yeke toto nga lo zia si ngu ti lê ti lo ayuru na ndo ti gere ti Jésus. Jésus abâ so wali ni achangé bê ti lo, nga lo hinga vundu so ayeke sara wali ni tongana lo ke ti sara ye na lo na nzoni bê. Jésus agonda lo nga lo pardone lo. Na ngoi so mbeni Farizien akasa ye so Jésus asara so, Jésus asara nga tënë na Farizien ni na nzoni bê.—Luc 7:36-48.

9. Nyen la alingbi ti mû maboko na e ti sara ye na nzoni bê tongana ti Nzapa? Mû mbeni tapande.

⁹ Tongana nyen la e lingbi ti sara ye na nzoni bê tongana ti Nzapa? Bazengele Paul atene: “A yeke nzoni ngbâa ti Seigneur atiri pëpe, me lo duti zo so asara ye na ngangu pëpe na azo kue.” (2 Tim. 2:24). Na tapande, bâ tongana nyen la mo lingbi ti sara nzoni bê na azo na yâ ti aye so: Na place ti kua, kota zo ti mo ayeke sara kua ti lo nzoni ape. Nyen la mo yeke sara? Mbeni ita-koli aga na bungbi na peko ti so a sara anze mingi lo ga na bungbi ape. Tënë ti nyen la mo yeke tene na lo? Na fango tënë mbeni zo atene na mo, lo tene: “Mbi yeke na ye mingi ti sara.” Mo yeke sara tënë na lo na nzoni bê? Na yanga-da, wali ti mo ahunda mo, lo tene: “Ngbanga ti nyen la mo fa na mbi pëpe ye so mo ye ti sara na samedi?” Mo yeke kiri tënë na lo na nzoni bê? Tongana e zia tere ti e na place ti amba ti e nga e gi kozoni ti hinga ye so atënë ti e alingbi ti sara na azo, e yeke hinga tongana nyen ti sara tënë nga ti sara ye na nzoni bê tongana ti Jéhovah.—Diko aProverbe 15:28.

10, 11. Nyen la alingbi ti mû maboko na e ti sara ye na ndara tongana ti Nzapa? Mû mbeni tapande.

¹⁰ Ngangu so e yeke na ni ti hinga aye so ade asi na e lâ oko ape alingbi nga ti mû maboko na e ti sara ye na ndara tongana ti Jéhovah nga ti hinga ye so asarango ye ti e alingbi ti sara na azo. Ndara ayeke mbeni sarango ye ti Jéhovah, na tongana lo ye, lo lingbi ti hinga anzene nzene ye na ndo ti aye so ayeke si ande. E yeke na ngangu ti hinga ye na ndo ti aye so ayeke si kekereke pëpe, me a yeke nzoni e gbu li ti e na ndo ti ye so alingbi ti si na peko ti ye so e ye ti sara. Azo ti Israël agbu li ti ala lani pëpe na ndo ti ye so alingbi ti si tongana ala ke yanga ti Nzapa. Atâa aye kue so Nzapa asara na ala, Moïse ahinga so ala yeke sara ye so ayeke sioni na lê ti Jéhovah. Moïse atene atënë ti yâ ti mbeni bia na devant ti bungbi ti azo ti Israël, lo tene: “Ala yeke mara so amä wango tënë pëpe, na ala hinga nda ti ye pëpe. O, tongana ala yeke na ndara, na ala  hinga nda ti ye so, O, tongana ala bibe ti ala na nda ti ala!”—Deut. 31:29, 30; 32:28, 29.

¹¹ Tongana e ye ti sara ye na ndara tongana ti Nzapa, a lingbi e gbu li ti e na ndo ti aye so alingbi ti si na peko ti asarango ye ti e wala a lingbi e bâ ni na yâ ti li ti e. Na tapande, tongana e yeke gi ti hinga tere na mbeni zo ti sara mariage na lo, a lingbi e girisa ape so tongana e ye mbeni zo, a yeke ngangu ti tene e kanga nzara ti tere ti e. Tongaso, a lingbi e sara pëpe mbeni ye so alingbi ti buba pendere songo ti e na Jéhovah. Me, a lingbi e sara ye alingbi na nzoni wango ti Nzapa so atene: “Zo ti ndara abâ ye ti sioni, na lo honde tere ti lo, me azo so li ti ala ayeke dä pëpe, ala hon, na ala wara ngbanga.”—aProv. 22:3.

12. Tongana nyen la aye so e gbu li ti e na ndo ni alingbi ti sara sioni na e?

¹² Zo ti ndara ayeke sara hange na aye so lo yeke gbu li ti lo dä. Aye so e yeke gbu li ti e dä alingbi ti mû maboko na e wala ti sara sioni na e legeoko tongana ti so wâ alingbi ti mû maboko na e wala ti sara sioni na e. Tongana e sara kua na wâ nzoni, e lingbi ti to na kobe. Me tongana e sara hange ape, wâ ni alingbi ti gbi da ti e wala même ti fâ e. Legeoko nga, tongana aye so e gbu li ti e dä amû maboko na e ti sara ye tongana ti Jéhovah, a yeke ga na e aye ti nzoni. Me, tongana e gbu li ti e na ndo ti aye so ayeke gue na e ti sara lango-sioni, e lingbi ti wara kpale na peko ni. Na tapande, tongana e yeke bâ lakue na yâ ti li ti e so e ngbâ ti sara lango-sioni nga na asioni ye, nzara ni ayeke dü na yâ ti bê ti e na ayeke pusu e ti sara ni. Tongana e sara tongaso e yeke fâ yâ ti songo so e yeke na ni na Jéhovah.—Diko Jacques 1:14, 15.

13. Nyen la Ève agbu li ti lo dä lani na ndo ti fini ti lo?

¹³ Gbu li ti mo na ndo ti ye so asara si Ève so ayeke kozo wali asara nzara ti te lê ti “keke ti hinga nzoni na ti hinga sioni” so Nzapa atene na ala ti te ni pëpe. (Gen. 2:16, 17). Ngbo atene na Ève, a tene: “I lingbi kui biani pëpe, teti Nzapa ahinga na lâ ni so i te lê ni, fade lê ti i alungula, na i ga tongana Nzapa, i hinga nzoni na sioni.” Ève “abâ keke so ayeke nzoni teti kobe, a nzere na lê”. Nyen la asi lani na peko ni? “Lo kamata lê ni, lo te; lo mû na koli ti lo so ayeke na tere ti lo, na lo te nga.” (Gen. 3:1-6). Ti Ève, mbeni ye anzere na lo na yâ ti tënë so Satan atene na lo. Ahon ti tene a fa na lo nzoni ye na sioni ye, lo wani la lo yeke mû desizion. Ye so Ève agbu li ti lo dä so aga na aye ti sioni mingi. Na lege ti siokpari so koli ti lo Adam asara, “siokpari alï na yâ ti dunia so, na lege ti siokpari kuâ aga.”—aRom. 5:12.

14. Tongana nyen la Bible amû maboko na e ti kpe lango-sioni?

 ¹⁴ Siokpari so Ève asara na yaka ti Éden ayeke lango-sioni pëpe. Ye oko, Jésus amû wango na e ti gbu li ti e pëpe na ndo ti sarango lango-sioni. Lo tene: “Zo kue so angbâ ti bâ mbeni wali si lo sara nzara ti wali ni so, andâ lo gi lo na wali na yâ ti bê ti lo awe.” (Mat. 5:28). Paul nga amû wango so, lo tene: “Ala leke kozoni pëpe ti sara aye ti nzara ti mitele.”—aRom. 13:14.

15. Amosoro wa la a lingbi e gi ni? Ngbanga ti nyen?

¹⁵ Bible atene nga so a lingbi e gi ti nzere na lê ti Jéhovah me ti ngbâ ti pensé pëpe na ndo ti warango mosoro. Même tongana zo ayeke na mosoro, nginza ti lo alingbi ti bata lo pëpe (aProv. 18:11). Jésus atene so zo so abungbi gbâ ti mosoro ndali ti lo wani me lo zia Jéhovah na kozo ndo na yâ ti fini ti lo pëpe, lo yeke zo ti buba. Lo yeke na “mosoro na mbage ti Nzapa pëpe.” (Luc 12:16-21). Tongana e bungbi “amosoro” ndali ti e wani “na yayu,” nga e sara aye so anzere na Jéhovah, lo yeke duti na ngia na e nga kue e yeke duti na ngia (Mat. 6:20; aProv. 27:11). Na ndo ni, songo so e yeke na ni na Jéhovah ayeke kota ye ahon tanga ti aye kue.

16. Nyen la alingbi ti mû maboko na e ti gi bê ti e ahon ndo ni pëpe?

¹⁶ Tara ti bâ na yâ ti li ti mo agingo bê so mo lingbi fade ti wara tongana mo sara kue ti bungbi “amosoro” ndali ti mo wani “na sese”. (Mat. 6:19). Jésus asara kua na mbeni tapande ti fa so “gingo bê ndali ti aye ti ngoi so nga ngangu so mosoro ayeke na ni ti handa zo” alingbi ti pete ndo ti tënë ti Royaume (Mat. 13:18, 19, 22). Atâa tongana ambeni zo agi bê ti ala na ndo ti nginza wala pëpe, ala yeke gbu li ti ala lakue na ndo ti asioni ye so alingbi ti si na ala. Ye oko, tongana e ngbâ ti gi bê ti e ahon ndo ni, e lingbi ti tï kobela nga yeke yeke mabe so e yeke na ni na Jéhovah ayeke woko. A lingbi e zia bê ti e kue na Jéhovah nga e girisa ape so “vundu na yâ bê ti zo asara si lo ba bango, me nzo tënë amû ngia na bê ti zo.” (aProv. 12:25). Anzoni tënë so mbeni zo so ahinga kpale so e yeke na ni atene na e alingbi ti zia ngia na bê ti e. Tongana e fa kpale ti e na ababâ na amama ti e, wali wala koli ti e wala mbeni kamarade ti e, ala yeke mû maboko na e ti gi bê ti ahon ndo ni pëpe.

17. Tongana nyen la Jéhovah ayeke mû maboko na e ti hon ndo ti agingo bê ti e?

¹⁷ Mbeni zo so ahinga gingo bê ti e nzoni ahon Jéhovah ayeke dä pëpe. Paul atene: “Ala gi bê ti ala na ndo ti mbeni ye pëpe, me na yâ ti aye kue, na lege ti sambela, na lege ti vorongo tere na Nzapa nga na sambela ti kiringo singila, ala hunda na Nzapa aye so agbu bê ti ala, na fade siriri ti Nzapa so ahon ndo ti bibe kue ayeke bata bê ti ala nga na lege ti hingango ndo ti ala na lege ti Christ Jésus.” (aPhil. 4:6, 7). Tongaso, tongana e yeke na gingo bê, e gbu li ti e na ndo ti aye so Jéhovah aleke ti mû maboko na e ti ngbâ ti kpengba songo ti e na lo. Lo yeke mû maboko na e na lege ti amba ti e aChrétien, a-ancien, ngbâa be-ta-zo, a-ange nga na Jésus.

18. Tongana nyen la gbungo li alingbi ti mû maboko na e?

¹⁸ Tongana ti so e londo ti bâ, e yeke mû tapande ti Jéhovah tongana e sara kua na ngangu so e yeke na ni ti zia tere ti e na place ti amba ti e (1 Tim. 1:11; 1 Jean 4:8). Tere ti e ayeke nzere tongana e ndoye amba ti e, e sara ye na ala na nzoni bê, e gbu li ti e na ndo ti aye so alingbi ti si na peko ti asarango ye ti e nga e gi bê ti e lakue ahon ndo ni pëpe. Tongaso, zia e sara kua nzoni na ngangu so e yeke na ni ti bâ aye na yâ ti li ti e ti gbu li na ndo ti beku ti e nga e sara ye na ndoye, na nzoni bê, na ndara nga e duti na ngia tongana ti Jéhovah.—aRom. 12:12.